بخشی از مقاله
هوش اجتماعي
چکيده - هدف از انجام اين تحقيق بررسي رابطه ي هوش اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي کارکنان اداره آموزش و پرورش مي باشد.اين تحقيق توصيفي از نوع همبستگي است .جامعه آماري اين تحقيق شامل تمامي کارکنان اداره آموزش و پرورش بوده که تعداد آنها ٧٥نفر مي باشد و جهت نمونه گيري از بين افراد جامعه ؛ با توجه به جدول مورگان ، تعداد ٦٣ نفر به روش نمونه گيري تصادفي انتخاب شدند.جهت جمع آوري اطلاعات در اين تحقيق ، از دو پرسشنامه هوش اجتماعي ترومسو(٢٠٠١) و مهارت هاي ارتباطي جرابک (٢٠٠٤) استفاده شده است که روايي آن به وسيله کارشناسان تاييد شده است و ضريب آلفاي کرونباخ توسط نرم افزار spss به ترتيب برابر٠.٨٢٦ و٠.٨٧مي باشد.براي اندازه گيري و تجزيه و تحليل داده ها از آمار توصيفي و استنباطي استفاده مي شود که در سطح آمار استنباطي از آزمون تي غيروابسته و ضريب همبستگي پيرسون استفاده شده است .نتايج نشان داد که بين متغيرهاي هوش اجتماعي و مهارت هاي ارتباطي رابطه مثبت ومعناداري وجود دارد. همچنين از بين مولفه هاي پردازش اطلاعات اجتماعي ، مهارتهاي اجتماعي و آگاهي هاي اجتماعي ، پردازش اطلاعات اجتماعي تاثير بيشتري بر مهارت هاي ارتباطي دارد.
کليد واژه - هوش اجتماعي ، مهارت ارتباطي ، پردازش اطلاعات اجتماعي ، مهارتهاي اجتماعي و آگاهي هاي اجتماعي
مقدمه
ماهيت اجتماعي انسان ايجاب ميکند که آدمي با وجوه گوناگون اجتماع و مجموعه هاي درون آن ارتباط برقرار کند همچنین انسان هاي موفق کساني هستند که عوامل موفقيت را در زندگي روزمره خود به صورت عملي و کاربردي استفاده مي کنند. يکي از اين تکنيک ها استفاده از« هوش اجتماعي » است . افرادي که از هوش اجتماعي بالا بهره مندند، بايد بتوانند از تمام قدرت مغزي و جسماني خود استفاده کنند تا بتوانند با بقيه ارتباط قوي و موثري برقرار کنند.
هوش اجتماعي به عنوان يکي ديگر از انواع هوش که در سال هاي اخير به آن پرداخته شده اولين بار توسط ثرندايک مطرح شد نشان دهنده قابليت ها و توانايي هاي فردي است که به خوب کنار آمدن با ديگران و روابط اجتماعي موفق منجر مي شود ابراهيمي بيان مي کند که اين هوش علت توفيقات ما در ارتباطات اجتماعي است و با آموزش و مطالعه به دست نيامده ،هرچند که مي توان در طي دوران کودکي و حتي بزرگسالي آن را پرورش داد.
هوش اجتماعي عبارت است از توانايي بکارگيري مهارتهاي ارتباطي ، روابط دوستانه با ديگران ، رفتارهاي اجتماعي و هم دلي با ديگران [١]. کارل آلبرت در يک تعريف ساده هوش اجتماعي را توانايي تفاهم با ديگران و ترغيب کردن آنها براي همکاري با خود دانسته است [٢]. او معتقد است که اين هوش شامل آگاهي از موقعيت ها و سيستم رفتار اجتماعي است که آن ها را کنترل مي کند و يک دانش از سبک هاي تعامل و استراتژي هايي است که مي تواند به يک شخص در به انجام رساندن اهدافش يا در برخورد با ديگران کمک کند [٣].هوش اجتماعي زنجيره اي از توانمندي هاي انسان است که بر بستر مدارهاي عصبي خاص بافته و موجب اثرگذاري رفتار انسان مي شود[٤].
با توجه به نقش ارتباط در زندگي انسان ، برخورداري از مهارت هاي ارتباطي جهت توفيق در اکثر حوزه هاي زندگي ، بنا به گفته هارجي و ديکسون (٢٠٠٤) از طريق توانايي ارتباط قابل پيش بيني است . انسان ، چه در درون خانواده و چه در اجتماع ، درگير شبکه ي پيچيده اي از ارتباطات مختلف است که بخش عمده اي از ذهن ، فکر و انرژي او را مصروف خود مي دارد. بااين توصيف وقتي وارد سازمان ها مي ش يم اين کيفيت ارتباطات و بهره وري آن نقشي بي بديل مي يابد. زماني که سازمان ها به عنوان يکي از واحدهاي اساسي اجتماع بوجود آمدند بالتبع ،بحث ارتباطات يکي از مباحث مهم در سازمان ها گرديد[٥].
يکي از جالب ترين يافته ها درباره ارتباطات فردي و تندرستي ، اين است که شخص از لحاظ هوش اجتماعي مشکلي نداشته باشد.ايجاد شبکه ارتباطي با ديگران ، در واقع بخشي از معرفي خود است و افراد داراي هوش اجتماعي اين کار را به خودي خود انجام مي دهند. منظور از ايجاد شبکه ارتباطي اين است که ارتباطتان را با کساني که پيشتر با آنها آشنا شده ايد، به نوعي حفظ کنيد و نشان دهيد که براي دوستي آنها ارزش قائليد. اين ارتباط به اندازه آشنايي با يک فرد تازه ارزشمند است [٦].
حال اين تحقيق به بررسي اين مسئله مي پردازد که آيا بين هوش اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان مانه و سملقان رابطه وجود دارد؟
تبيين رابطه هوش اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان مانه و سملقان
تبين رابطه پردازش اطلاعات اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي
تبين رابطه مهارتهاي اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي
تبين رابطه آگاهي هاي اجتماعي و مهارتهاي ارتباطي
با توجه به موارد مطرح شده در بالا اهميت هوش اجتماعي روز به روز بعنوان يک مبحث جديد از اهميت بيشتري بويژه براي افرادي که در طول روز به مهارتهاي ارتباطي نيازمند هستند، دارد[١].
افراد در موقعيتهاي اجتماعي يکسان عمل نمي کنند. اين تفاوتهاي فردي در ادبيات روانشناسي به هوش اجتماعي اشاره دارد [١].هوش اجتماعي به فرد، شخصيت فردي و رفتار فرد مربوط است .کساني که داراي هوش اجتماعي هستندآگاهي و درک کاملي از خود و محيط خود دارند.
هوش اجتماعي فرد را قادر مي سازد احساسات خود را کنترل کند[٧].همچنين مهارت هاي ارتباطي رفتارهايي کمک کننده در جهت بيان عواطف و نيازمندي ها و رسيدن به اهداف بين فردي مي باشند. [٨].در ارتباطات ميان فردي و اجتماعي ، شما مي توانيد اطلاعات خود را به طور کارآمد،رمزگذاري و رمزگشايي کنيد.به اين قابليت ،«مهارت ارتباطي »گويند[٩].
٢-مروري بر پيشينه تحقيق
با توجه به جستجوي پژوهشگر تحقيقي که مستقيما مرتبط با موضوع مورد بحث باشد پيدا نشد اما موضوعاتي که بر روي هر مولفه به طور جداگانه انجام شدند شامل موارد ذيل مي باشد.
نادري و روشني (١٣٨٩)در پژوهشي به اين نتيجه رسيد که بين هوش معنوي و اضطراب مرگ سالمندان رابطه معني داري وجود دارد[٣.يحيي زاده و همکاران (١٣٩١) در پژوهشي به اين نتيجه رسيدند که ارتباط معني داري بين هوش اجتماعي معلمان و رض يت شغلي آنها وجود دارد.اين مطالعه همچنين نشان داد معلمان با هوش اجتماعي بالا رض يت شغلي بالاتري دارند[٧].دوغان و چ (٢٠٠٨) در پژوهشي نشان دادند که روابط معني داري بين هوش اجتماعي و سطح افسردگي است . همچنين ارتباط معني داري بين مهارت هاي اجتماعي و آگاهي اجتماعي يافت شد يعني با افزايش هوش اجتماعي سطح افسردگي کاهش مي يابد[١٠]
. حليمي و همکاران (١٣٩١) به اين نتيجه رسيدند که ميان هوش اجتماعي ومهارت هاي کار آفريني رابطه وجود دارد .اين نتيجه در مورد هر يک فرضيه هاي ديگر که بين مولفه هاي هوش اجتماعي مثل ، پردازش اطلاعات اجتماعي ، مهارت اجتماعي و آگاهي اجتماعي با مهارت هاي کار آفريني نيز بدست آمد[١١] . بهشتي فر و روسايي (١٣٩٠) در پژوهشي که انجام دادند بيان کردند که بين دو متغير هوش اجتماعي وميزان کيفيت رهبري رابطه ي معنادار و مستقيم وجود داردهمچنين بين مولفه هاي هوش اجتمعي مديران با کيفيت رهبري آنان رابطه ي معنادار و مستقيم وجود داشت [١٢].
درپژوهش ميجس وهمکاران (٢٠٠٨) مشاهده شد که محبوبيت به طور معني داري با هوش اجتماعي مرتبط است [٣]. در پژوهشي لوپز و همکاران (٢٠٠٤)به اين نتيجه رسيدند که ب ين هوش اجتماعي و تعاملات بين دو دوست رابطه مثبت و معنا داري وجود دارد[١٣]. وسل و همکاران (٢٠٠٨) بدين نتايج دست يافته اند که ارتباط مثبتي بين هوش عاطفي ، اجتماعي و رهبري وجود دارد [١٤]. در پژوهشي مالتز و همکاران (٢٠١٢) نشان دادند بين هوش اجتماعي و عزت نفس کاذب رابطه عکس وجود دارد همچنين بين ٣مولفه هوش اجتماعي با غرور و بهانه جويي رابطه عکس وجود دارد[١٥]. در پژوهشي جي نانا ديوان ٥ (٢٠١١) نشان داد که پسران کلاس دوم به بالا از نظر طبقات مختلف اجتماعي و اقتصادي از نظر هوش اجتماعي تفاوت معناداري دارند همچنين آنهايي که پدران داراي تحصيلات دانشگاهي و مدرسه اي دارند تفاوت معنا داري وجود دارد[١٦] در پژوهش سعادتمند(١٣٨٧) ارتباط مستقيم و معناداري ميان هوش اجتماعي و قابليت جذب دانش مشاهده شد. [١٧]. محمودي و همکارن (١٣٩١) در پژوهشي به اين نتيجه رسيدند که که ميان افزايش مهارت هاي ارتباطي وافزايش رضايت شغلي پرستاران ، ارتباطي معني دار وجوددارد[١٨]. زارعي و يوسف زاده (١٣٩٠) در پژوهشي به اين نتيجه رسيدند که بين شاخص هاي مهارت ارتباطي مديران و رضايت شغلي کارکنان رابطه ي مثبت و معني داري وجود دار[٥]د.مرتضوي (١٣٩٠) در تحقيقي نشان داد که بين ويژگي هاي شخصيتي و مهارت هاي ارتباطي رابطه مثبت و معني داري وجود داردهمچنين بين سن و تاهل کارشناسان مسئول تربيت بدني با مهارت هاي ارتباطي آنان رابطه مثبت معني دار مشاهده گرديد[١٩]. پيمان (١٣٩٠) در پژوهشي به اين نتيجه رسيد که مهارت هاي ارتباطي بين فردي اساتيد دانشگاه ارتباط معني داري با جنسيت آنان دارد[٢٠]. عزيزي و رملي (٢٠٠٩) در پژوهشي نشان دادند که بين خود پنداره و مهارتهاي ارتباطي رابطه معناداري وجود دارد و همچنين بين مهارت هاي ارتباطي و پيشرفت تحصيلي رابطه وجود دارد[٢١].
اين تحقيق ، توصيفي از نوع همبستگي بوده است که در اين پژوهش رابطه متغيرهاي هوش اجتماعي با مهارت ارتباطي مورد مطالعه قرارگرفته است .جامعه آماري اين تحقيق شامل تمامي کارکنان اداره آموزش و پرورش بوده که ٧٥نفر مي باشد. جهت نمونه گيري از بين افراد جامعه بر اساس جدول کرجسي ومورگان ، تعداد ٦٣ نفر به روش نمونهگيري تصادفي ساده انتخاب
گرديد.جهت جمع آوري اطلاعات در اين تحقيق ، از دو پرسشنامه استفاده شده است :
الف ) هوش اجتماعي ب) مهارت هاي ارتباطي الف ) هوش اجتماعي
اين مقياس توسط سيلورا، مارتينوسن و دال در سال ٢٠٠١ ساخته شد وشامل ٢١ آيتم است . که شامل مولفه هاي پردازش اطلاعات اجتماعي ،مهارتهاي اجتماعي ، آگاهي هاي اجتماعي مي باشدکه سوال (١تا٧مربوط به پردازش اطلاعات اجتماعي )(٨تا ١٥ مربوط به مهارتهاي اجتماعي )( ١٦تا٢١ مربوط به آگاهي هاي اجتماعي ) است . امتياز ٥٠تا١٠٥ بدين معني است که شما داراي ظرفيت خوبي از هوش اجتماعي هستيد و مي توانيد قابليت برقراري ارتباط با افراد و گروه هاي مختلف را در خود توسعه دهيد.امتياز زير ٥٠ نشان مي دهد که شما در زير ميانگين هوش اجتماعي هستيد .
سازندگان اين مقياس ، اعتبار و پايايي آن را در نروژ محاسبه نمودند. در ايران براي اولين بار نادري و حاجي زاده (١٣٨٧) بر روي دانشجويان دانشگاه آزاد واحد اهواز اجرا کردند. ضرايب پايايي هوش اجتماعي با استفاده از آلفاي کرونباخ وتنصيف محاسبه گرديد که به ترتيب ٠.٨٣ و٠.٨٠بود بيانگر پايايي قابل قبول مقياس مذکور است [٣].
درپژوهش حاضرضرايب پايايي با روش آلفاي کرونباخ پرسشنامه هوش اجتماعي به شرح زير است :
براي پرسشنامه هوش اجتماعي مقدار ضريب آلفاي کرونباخ در گام اول بدست آمد که مقدار ٠.٨٢ بود که بيان کننده اعتبار قابل قبول براي اين پرسشنامه دارد( جدول ١). از طرفي براي هر يک از مولفه -هاي هوش اجتماعي نيز مقدار آلفاي کرونباخ مقدار بالايي حاصل گرديد که براي مولفههاي پردازش اطلاعات اجتماعي ، مهارتهاي اجتماعي و آگاهيهاي اجتماعي به ترتيب مقدار ضريب آلفاي کرونباخ ٠.٧٤، ٠.٧٢ و ٠.٧٢ بدست آمد.
ب) مهارت هاي ارتباطي
اين آزمون توسط جرابک ١ (٢٠٠٤) براي سنجش مهارت هاي ارتباطي طراحي شده است .که داراي (٣٤) عبارت مي باشد که مهارت هاي ارتباطي را توصيف مي کنند. براي تکميل آن ، پاسخگو بايد هر گويه را بخواند و سپس ميزان انطباق وضعيت فعلي خود را با محتواي آن بر روي يک طيف ليکرت پنج درجه اي از(١)هرگز تا (٥) هميشه مشخص کند. مهارت هاي ارتباطي فرعي که دراين مقياس مورد بررسي قرار مي گيرند شامل پنج مهارت گوش دادن ، توانايي دريافت و ارسال پيام ، بينش نسبت به فرآيند ارتباط ، کنترل عاطفي و ارتباط توام با قاطعيت هستند. حاصل جمع نمرات هر فرد در مجموع ٣٤ عبارت يک نمره کلي براي او به دست مي دهد که مبين مهارت هاي ارتباطي آزمودني است . دامنه نمره محتمل براي هر فرد بين ٣٤ تا ١٧٠ خواهد بود. البته بايد خاطر نشان شود که برخي از عبارات به دليل ماهيت و محتواي آن ها ، در محاسبه نمره به صورت وارونه نمره گذاري مي شوند. براي هر پاسخگو در هر يک از خرده مهارت هاي مذکور نمره جداگانه اي محاسبه مي شود و حاصل جمع نمرات هر فرد در مجموع ٣٤ گويه نيز مبين نمره کل مهارت هاي ارتباطي آزمودني مي باشد پايايي و روايي پرسشنامه مهارت هاي ارتباطي جرابک (٢٠٠٤؛ به نقل از حسين چاري و فداکار، ١٣٨٥) ثبات اندازه گيري ، پايايي بازآزمايي و روايي اين آزمون را در حد بالا و قابل قبول گزارش نموده است . روايي و پايايي اين آزمون توسط حسين چاري و فداکار (١٣٨٤) نيز بررسي شده است . اين محققان براي سنجش پايايي آزمون با استفاده از روش آلفاي کرونباخ پايايي کل آزمون را برابر ٠.٦٩ گزارش کرده اند که حاکي از همساني دروني قابل قبول اين آزمون مي باشد[٢٢].
درپژوهش حاضرضرايب پايايي با روش آلفاي کرونباخ پرسشنامه مهارت هاي ارتباطي به شرح زير است :
جدول ٢ نشان مي دهد که ضريب پايايي مهارت هاي ارتباطي با روش آلفاي کرونباخ ٠.٨٧مي باشد که بيان کننده اعتبار بالا براي اين پرسشنامه مي باشد.
٥- تحليل داده ها
برای اندازه گیری و تجزیه و تحلیل داده ها از امار توصیفی و استنباطی استفاده میشود که در سطح امار توصیفی ( محاسبه ی فراوانی ، درصد ، میانگین ، انحراف استاندارد ) و در سطح امار استنباطی برای فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون ( ماتریس همبستگی ) و تحلیل رگرسیون و ازمون تی استفاده میشود .
تحليل داده ها
فرضيه اول :
فرضيه اصلي تحقيق (هوش اجتماعي و مهارت ارتباطي ):
بين هوش اجتماعي و مهارت ارتباطي کارکنان اداره آموزش و پرورش رابطه معنادار وجود دارد.
