بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق بررسی رابطهی کارورزی و کیفیت مهارتهای ارتباطی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان از دیدگاه مدرسان و معلمان راهنمای دوره بوده است. مطالعه حاضر بهصورت موردی در دانشگاه فرهنگیان استان چهارمحال و بختیاری انجام گرفت. روش پژوهش از نوع توصیفی – زمینهیابی بوده است. جامعه آماری شامل کلیه مدرسان دورهی کارورزی 35 - نفر= - N و کلیهی معلمان راهنمای دورهی کارورزی 380 - نفر - N = بوده است. بهمنظور نمونهگیری از مدرسان روش سرشماری بهکار گرفته شدهاست و بهاینصورت 35 نفر مدرس بهعنوان نمونه انتخاب شدند. برای نمونهگیری از معلمان راهنما از روش احتمالی و از نوع تصادفیساده بدون جایگزینی بهره گرفته شدهاست، به منظور برآورد حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شد و بهاین ترتیب 191 نفر بهعنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار این پژوهش پرسشنامه بسته پاسخ محقق ساخته با مقیاس 5 درجه ای لیکرت بوده است، روایی این ابزار توسط متخصصان دانشگاهی تأیید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0/91 به دست آمد. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار تحلیلآماری spss در دو سطح توصیفی - حجمنمونه، میانگین و انحراف استاندارد - و استنباطی - آزمون t دو نمونهای مستقل - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های این پژوهش بیانگر این است که از دیدگاه مدرسان و معلمان راهنمای دوره، کارورزی باعث ارتقای کیفیت مهارتهای ارتباطی دانشجومعلمان میشود. ضمنأ بین نظر دو گروه تفاوت معناداری مشاهده نشده است.
کلمات کلیدی: کارورزی، مهارتهای ارتباطی، مدرسان، معلمان راهنما
مقدمه
امروزه ارتباطات یکی از مهم ترین ابزار جوامع متمدن و نیز مهم ترین عامل توسعه و تعالی انسان به شمار می رود - طاهری زاده و همکاران، . - 1390 همانطور که ارتباطات برای انسان متمدن حیاتی است برای انجام عملیات سازمان و یا به عبارت بهتر برای شکل گیری و بقای نظام آموزشی نیز حیاتی می باشد - علاقه بند، . - 1382 باید پذیرفت در جوامع کنونی معلمان بدون داشتن مهارتهای برقراری ارتباط مؤثر، قادر نخواهند بود وظایف خود را به خوبی انجام دهند.
از طرف دیگر بسیاری از صاحب نظران معلم را به عنوان مهم ترین عنصر در عرصه تعلیم و تربیت میدانند، به عنوان مثال دانش پژوه وفرزاد - 1385 - اعتقاد دارند که موفقیت هرنظام آموزشی در حد تعیین کننده ای به دانش و مهارت های حرفه ای معلم بستگی دارد، کریمرز1 - به نقل از فضلی و جوادی، - 1383 نیز بر این باور است که معلم در مرکز فرآیند آموزش قرار دارد، رودهاوس - 2007 - 2 نیز بیان داشته است که معلمان نقش بسیار مهمی در هدایت دانش آموزان دارند، هریس و تایم - 2011 - 3 خاطر نشان کردند که این یک عقیده عمومی پذیرفته شده است که ارتقای کیفیت معلم عنصر کلیدی در بهبود آموزشی در ایالات متحده است، به طور کلی کیفیت معلم در مطالعات مختلف به عنوان یک عامل تعیین کننده معنادار در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان شناخته شده است - هانشک4، 2011؛ هانشک و ریوکین5، 2010؛
کان و همکاران 6، . - 2011 با توجه به مطالب بیان شده در مورد نقش کلیدی معلم در نظام تعلیم و تربیت بر کسی پوشیده نیست که اگر معلم از مهارتهای ارتباطی مناسبی برخوردار نباشد، بی گمان فرآیند آموزش و پرورش تحت الشعاع این نقصان قرار میگیرد و مضرات زیادی به دنبال دارد. کازدن - 2001 - 7 معتقد است برای یادگیری دانشآموزان، مهارتهای ارتباطی و روابط میان فردی از جنبههای فهم ذهنی کم اهمیت تر نیستند. تلخابی علیشاه و همکاران - 1389 - بر این باورند که کیفیت رابطه معلم و دانشآموز تا حد زیادی روی یادگیری او اثر میگذارد. به عنوان مثال یقینأ علاقه دانشآموز به معلم - که نتیجه مهارتهای ارتباطی مناسب معلم است - باعث میشود دانشآموز در آن درس تلاش بیشتری کند.
باتوجه به رشد سریع و تصاعدی دانش و فناوری در عصر کنونی بر کسی پوشیده نیست که مهارتهای سنتی معلم منسوخ و مهارتهای جدیدی جایگزین آن شده است و طبیعتأ مهارتهای ارتباطی هم از این قاعده مستثنا نیستند. پس به نظر میرسد که ضرورت داشته باشد مراکز تربیت معلم که وظیفه خطیری بر عهده دارند به آموزش این دسته مهارتها همت بگمارند. در ایران مسئولیت تربیت معلم بر عهده دانشگاه فرهنگیان است و این مرکز برای آموزش مهارتهای معلمی - از جمله مهارتهای ارتباطی - در کنار آموزش نظری و تئوری اقدام به آموزش عملی تحت عنوان کارورزی نموده است، لذا ما در این مطالعه برآنیم که رابطه کارورزی و کیفیت مهارتهای ارتباطی دانشجومعلمان را از دیدگاه مدرسان و معلمان راهنمای دوره که خود از نزدیک با این مباحث در گیرند بررسی نماییم.
یکی از اجزای اثرگذار در موفقیت تمام سازمانها ارتباطات مناسب است، کلاس درس هم به عنوان یک سازمان از این قاعده مستثنا نیست. موس - 1974 - 8 براین باور است که ماهیت ارتباط بین معلم و دانشآموز، از عوامل مؤثر بر کیفیت جو کلاس است. هانتر و همکاران - 2005 - 1 ارتباطات در کلاس را به عنوان یکی از وسایل لازم برای آموزش میدانند. الوانی - 1379 - نیز بیان داشت که مهارتهای ارتباطی یکی از مهارتهای مهم و به منزلهی ابزار کار مدیران آموزشی است و این ابزار در موفقیت و اثربخشی آنان تأثیر به سزایی دارد. مویجس و رینولدز - 2005 - 2 بر این باورند که مهارتهای ارتباطی معلم ونیز توانایی او برای ایجاد کلاسی دمکراتیک، خصوصیت مهمی برای تدریس کارآمد است. خین و آتپوتاسامی - 2005 - 3 معتقدند که مهارتهای ارتباطی معلم نشانهای از کیفیت رهبری او در کلاس درس است.
تلخابی علیشاه و همکاران - 1389 - بیان داشتند که ارتباطات میان فردی در کلاس درس از اهمیت زیادی برخوردار است، آنها معتقدند که اغلب میزان شایستگی و احتمال موفقیت معلم بر اساس توان برقراری ارتباط مؤثر با دانشآموزان سنجیده میشود. ون پیتجیم و همکاران - 2006 - 4 محیط کلاسی مناسب را محیطی دانستند که در آن از طریق روابط میان فردی مثبت، هر فرد احساس خوبی داشته باشد. به زعم اردبیلی - 1385 - روابط انسانی خوب روابطی است که به سلامت روانی، اجتماعی و ذهنی منجر شود. برای مفهوم مهارتهای ارتباطی تعاریف گوناگونی ارائه شده است. به عنوان مثال برکو و همکاران - 1378 - 5 مهارتهای ارتباطی را رفتارهایی دانستند که شخص میتواند از طریق آنها به نحوی با دیگران ارتباط برقرار کند که به بروز پاسخهای مثبت و پرهیز از پاسخهای منفی بینجامد. سجادی - 1380 - نیز معتقد است که مهارتهای ارتباطی آن دسته از مهارتهایی هستند که افراد میتوانند درگیر تعامل های بین فردی و فرآیند ارتباط شوند.
نتایج برخی از مطالعات حاکی از آن است که مهارتهای ارتباطی کارکنان در افزایش رضایت مخاطبان اثرگذار هستند. به عنوان مثال حسینی نسب و عظیمی کهن - 1392 - در پژوهشی دریافتند که بین مهارت ارتباطی کارکنان و رضایت ارباب رجوع - معلمان - همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. مزینالی - 1389 - نیز در پژوهشی به نتایج مشابهی دست یافت. تلخابی علیشاه و همکاران - 1389 - دریافتند که بین مهارتهای ارتباطی معلمان و درصد قبولی دانشآموزان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج مطالعات راونسلی و فیشر - 1998 - 6 نشان داد که مهارتهای ارتباطی مناسب معلم باعث علاقهمندی دانشآموزان به درس ریاضی میشود. کیلن - 1998 - 7 به این نتیجه رسید که دانشآموزانی که فکر میکنند معلم آنها را دوست دارد، یادگیری بیشتر و رفتار کلاسی پربارتری دارند. نتایج مطالعات وایبلز8، لوی9 و برکلمنز10 - به نقل از بازرگان و صادقی، - 1380 حکایت از آن دارد که مهارتهای ارتباطی معلم باعث ایجاد جو مثبت برای یادگیری میشود. تحقیقات اردلان و حسین چاری - 1389 - نشان داد که مهارتهای ارتباطی از طریق متغیر واسطه خودکارآمدی، سازگاری تحصیلی11 را پیش بینی میکند. سازگاری تحصیلی ناظر به توانمندی فراگیران در انطباق با شرایط و الزامات تحصیل و نقشهایی است که مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی فراروی آنها قرار میدهد - پیتوس12، . - 2006 نتایج برخی دیگر از
