بخشی از مقاله
.1چکیده
انشا و یا نگارش در دنیای امروز به عنوان وسیله تفکر، بیان و مهمترین وسیله ارتباطی و اطلاع رسانی می باشد و تاثیر بسزایی درزندگی فردی و اجتماعی و پیشبرد فرهنگ وتمدن بشری دارد.آموزش انشا با همه ی اهمیت و ضرورتی که دارد، همواره مورد غفلت واقع شده است و عدم صحیح آموزش آن ، یکی ازعلل اصلی ناتوانی دانش آموزان در نوشتن محسوب گشته و حاصل آن در بررسی های فعلی و بروندادهای مدارس ،همان فارغ التحصیلان هستندکه با مدارک بالا قادر به نوشتن خواسته های خود در قالب جملات و بصورت مکتوب نیستند.از آنجاییکه این مشکلات را نیز در کلاسهای نگارش مشاهده نمودم ، مرا مجبور نمود در پی چاره جویی باشم تا این مسائل را ازمیان برداشته و بتوانم وضعیت موجود نامطلوب را به وضعیت مطلوب تبدیل نمایم .
به همین منظور برای جمع آوری اطلاعات ، تصمیم گرفتم موضوع را با دانش آموزان درمیان گذاشته ونظرات را یادداشت وپاسخ های مکتوب آنها را تحویل گرفته و با اینکه احساس می کردم پاسخ آنها درست است ولی پس از مطالعه منابع مختلف و معتبر و همفکری با مدیر و نظر خواهی ازهمکاران - درقالب پرسشنامه - و والدین،خلاصه یافته های خودم رایادداشت وبا بررسی آنها توانستم تصویر روشنی از وضعیت موجود راکسب و با تفسیر داده ها در راستای انتخاب راهکارهای مناسب برای حل مشکل قدم بردارم. سپس از میان راهکارهای مختلف انشای توصیفی یا وصفی را انتخاب نمودم.مراحل را در کلاس به اجرا گذاشته و بر فرایند آنها نظارت کردم و بعداز جلسات متعدد، موفقیت دانش آموزان را در نوشته ها،نامه ها و نحوه بیان مطالب مشاهده کردم .استقبال و علاقه و رغبت دانش آموزان ،مقایسه نوشته های دانش آموزان ورضایت اولیاء ، مدیر و همکاران به وضوح نشانگر موفقیت روش انتخابی بود .
درنهایت با جمع آوری اطلاعات گسترده در مورد نتایج کار و با توجه به انتقادات و پیشنهادهای سازنده ی همکاران تلاش کردم، در یک جلسه مشترک با همکاران و مدیرمحترم ، بعضی از ضعف های موجود در این روش را از بین ببرم .بنابراین، با تغییر و تحولی که در نوشتن انشای دانش آموزان در کلاس مواجه بودم و اظهار خود دانش آموزان مبنی بر اینکه تغییر محسوسی که در نوشتن انشا و نامه در آنان ایجادشده و مراجعه والدین به مدرسه و اظهاررضایت آنان و مقایسه نمرات و نوشته های قبل و بعد ازآموزش وهمچنین با اظهار رضایت همکاران از ایجاد تغییر در مطالب نوشتاری دانش آموزان وتایید همکاران پیش کسوت و بازنشسته و دانشجویان رشته ادبیات به این نتیجه رسیدم که به هدف خود که همانا تقویت نوشتن انشا در دانش آموزان بود، نایل آمده ام.
واژگان کلیدی : نگارش انشا ، انشای توصیفی ، راهکار مناسب ، دبستان توحید اروند کنار ، دانش آموزان .
.2 مقدمه
هدف از درس انشا، آشنایی با شیو های تحقیق، انبساط ذهن، تبادل اندیشه ها، آموزش سخنوری وخطابه نویسی،پرورش ذوق وتقویت تخیل، برداشت از محیط اطراف، محل عرضه اندیشه ها و تجارب، راه برقراری ارتباط وتمرین واظهار درجمع است وبه عنوان یک درس مستقل در برنامه درسی گنجانده شده است - حسینی نژاد ، . - 1383 درس تربیت بدنی به منظور پرورش جسم واحراز تندرستی ودفع کاهلی و تن پروری و یاددهی بازیهای دسته جمعی ودر نهایت به دست آوردن روحیه ورزشکاری وجوان مردی است . درس انشا نیز برای پرورش روان و سلامت سخن وخردورزی و ابراز دیدگاه ها و اندیشه پروری است و در نهایت راهی است به سوی نویسندگی.بنابراین انشانویسی یک نوع خلاقیت است که باید آن را در دانش آموزان رشدداد - سرامی ، . - 1378
هرگاه دانش آموز بتواند اندیشه ها وآن چه که در روانش می گذرد را در طی زمان معینی به شکل کلمات،عقاید،شکل ها و نمادها بیان کند، این دانش آموز قدرت بلاغت پیدا کرده است .داشتن اطلاعات عمومی و قدرت بحث و بیان نظرات وپیشنهادها و قوه ی تجزیه وتحلیل، مساله ی مهمی است که یا در دانش آموزان دیده نمی شود و یا اگر هم باشد به صورت بسیار کم است.ما دانش آموزان ساعی ومستعد زیادی داریم که در بیان مطالب درسی وپاسخ گویی به پرسش های معلم توانا هستند وحداکثرنمرات را کسب می کنند ولی هرگز قادر به سخن گفتن وبیان اندیشه ونظرات خود نیستند و همچنین توان شرکت در بحث های گروهی واجتماعی را نداشته نسبت به مسائل مطرح شده در کلاس نگرش نقادانه ندارند.انشا پرورش دهنده ی فکر وعقل است.زیرا قوه ی ابتکار وخلاقیت آدمی را به تحرک واداشته وآن را به کار می اندازد.به این جهت اگر اندکی دقت نماییم متوجه می شویم که اهل قلم ونوشتار، نسبت به افرادی که از ضعف در این خصیصه رنج می برند،از قوه ی تخیل واستنباط بالایی برخوردار هستند - مولودی ، . - 1380
سالهای سال است که می شنویم دانش آموخته های ما از نوشتن چند سطر نامه یا گزارش یا تقاضا و...عاجزند واین نقص را بیسوادی آنان می دانند - ذوالفقاری ، . - 1376 آیا به راستی دانش آموخته ها مقصرند یا برنامه ریزان ومدرسان؟هیچ از خود پرسیده ایم که دانش آموزان اطلاعات انشاآموزی را از کجا کسب کنند ومعلمان چه روشی را برای یاددهی به کار ببرند؟ - انوری ، . - 1366 اگر به اهمیت درس انشا در مدارس متوجه باشیم وکاربرد آن را در زندگی روزانه تا پایان عمر دانش آموخته ها بدانیم،این چنین آن را خوار وخفیف نمی کنیم.اگر این حقیقت را مد نظر داشته باشیم که یک نویسنده توانا،یک گزارشگر موفق و یک روزنامه نگار کاردان، روزگاری انشا نویس خوبی بوده است.ساعت انشا زنگ تفریح برنامه های آموزشی مدارس نمی شود واین چنین به ادبیات اهانت نمی شود - جلالی ، . - 1384
.3 بیان مسئله و اهداف تحقیق
سالهای زیادی است که در منطقه ی اروندکنار مشغول تدریس هستم ودر طول این سالها در تدریس به مشکلات فراوانی برخورد کردم ، که بیشر این مشکلات مربوط به آموزش و نحوه انتقال مطالب به دانش آموزان و اختلالات یادگیری است. ازجمله این مشکلات آموزش انشا نویسی و و نحوه برخورد با دانش آموزانی که در این درس یا ضعف دارند ویا چنان به موفقیت نمی رسند - برومند فر ، . - 1384 بعد از این که موفق به ورود به دانشگاه فرهنگیان پردیس اندیمشک شدم ،درسی تحت عنوان مطالعه مسائل یادگیری و آموزش طراحی داشتم و این درس باعث شد که به فکرتحقیقی باشم. بعد از تشویق و راهنمایی استاد، دست به پژوهشی تحت عنوان بررسی راهکارهای علاقه مند کردن دانش آموزان در درس انشا و همچنین بهبود آنها در این درس زدم. امیدوارم که بتوانم بخشی از این مشکلات را بررسی کنم و سعی در بهبود شرایط این درس باشم.
ولی چگونه می توانم جایگاه درس انشا را بهبود بخشم؟
هدف از این پژوهش بررسی علل مشکلات دانش آموزان در انشا نویسی و سعی بر رفع آن است.
✓ ارائه ی راهکار های مناسب در جهت بهبود بخشیدن به نوشتن انشا.
✓ علاقه مند ساختن دانش آموزان پایه ی پنجم مدرسه توحید به انشا نویسی.
✓ جذاب نمودن درس انشا .
✓ شناخت عوامل و راههای مختلف در مسیر و مراحل گوناگون یک انشای خوب.
✓ راههای علاقه مند ساختن دانش آموزان در درس انشا .
✓ ارائه ی یک تصویر مناسب و جالب از یک انشا ی زیبا و تأثیر آن در زندگی.
.4 بیان وضعیت موجود
دبستان توحید در اروندکناردرسال 1358 تاسیس شده است.کل دانش آموزان آن 165 نفربوده که در9 کلاس می باشند .فضای مدرسه درحدود 2 هزار متر مربع است که با کسر مساحت ساختمان مدرسه ،دانش آموزان برای زنگ استراحت و بازی مساحتی در حدود یکهزار متر مربع را در اختیار دارند .این مدرسه دارای امکانات آزمایشگاهی بوده واز امکانات ورزشی فقط یک زمین فوتبال دارد .بنده آموزگار پایه ی پنجم بوده و تعداد دانش آموزانی که من با آنها سروکار دارم 25 نفر بوده و از هر لحاظ دارای امکانات نسبتا " متوسطی هستند.آنها همه برای خواندن درس دارای انگیزه بوده ودر درس ها به رقابت می پردازند.
از نظر رفتاری واخلاقی نیز به دلیل مراجعه مستمر اولیا و ارتباط با مربیان مشکل خاصی وجود ندارد. قرار براین شد که با راهنمایی استاد و همکاری مدیر مدرسه در جهت فراهم آوردن امکانات لازم و همچنین همکاری والدین دانش آموزان این پژوهش را شروع کنم. اسناد و مدارک مرتبط با این موضوع نمونه برگهایی از انشا خود دانش آموزان است که به هنگام شروع سال تحصیلی از آنها خواسته شد. با بررسی برگه های دانش آموزان با خبر شدیم ،که بیشتر مشکلات آنها در جمله سازی و قدرت تخیل آنها می باشد. به همین دلیل کار خود در جهت بهبود وضعیت انشا نویسی شروع نمودیم و سعی کردیم راهکارهای مناسب در رابطه با زمینه ارائه دهیم.
در مسیر این پروژه هماهنگی لازم با مدیر مدرسه در جهت فراهم نمودن امکانات لازم از جمله قرار دادن فضای مدرسه در وقت خارج اززمان مدرسه انجام شد. همچنین با همکاری مدیر مدرسه مجوز های لازم برای اجرای این پژوهش از جمله مجوز موافقت در قرار دادن فضای آموزشگاه از اداره آموزش و پرورش گرفته شد. نوشته برخی ازآنها نیز از نوشته های دانش آموزان مقطع ابتدایی هم ضعیف تر بود . اغلب آنها با اصول وفنون انشا نویسی وآئین نگارش آشنا نبوده وحتی قادر نبودند یک منظره را توصیف نمایند .هیچ یک از دانش آموزان با مراحل شکل گیری انشا آشنا نبوده و بدون داشتن طرح و رعایت اصول انشا نویسی شروع به نوشتن می نمودند و ناگفته نماند که بعد از نوشتن مقدمه های تکراری و همیشگی که آنها را حفظ نموده اند، از پرداختن به ادامه موضوع عاجزبودند . فضای کلاس آن قدر شلوغ و بی روح شده بودکه علیرغم تاکیدهای مکرر،کسی حاضر به گوش دادن مطالب نبود .این وضع کلاس با این کیفیت وشرایط،مرا مجبور کرد که در پی چاره جویی باشم تا این مسئله را ازمیان بردارم.به ذهنم این سوال خطور کرد که من بعنوان یک معلم چگونه می توانم این مشکل راحل کنم و دانش آموزان را در نگارش انشا تقویت وبهبود بخشم ؟
.5 نتایج و بحث
1-5 اجرای اقدام بهینه
سعی کردم آموزش انشا را با جمله های ساده وکوتاه آغازکنممثلاً ازدانش آموزان خواستم که در سرکلاس پنج جمله زیبا در باره پائیز، طبیعت یاعلم ویا نامه ای به یک اداره برای استخدام و...بنویسند ودرکلاس بخوانند ودر این امر آموزش درس انشا را بصورت تدریجی وباحوصله بسیار شروع کردم تا روحیه اعتماد به نفس دانش آموزان تقویت گردد وهمچنین درانتخاب موضوع انشا نهایت دقت را می کردم که باعناوین دروس نگارش وفصول مختلف کتاب درسی ارتباط داشته باشد .دادن موضوعی درتوصیف طبیعت - زیبائیهای دریا ، زمین، جنگل و - ...مناسب بودند .ونیزسعی می کردم درابتدای سال فهرستی ازموضوعهای مناسب وهدفداربرای خودتهیه کنم.
خلاصه کنم روزدیگر، صحبت از ترشی شد واینکه فصل ترشی، پائیز است...برای اینکه دست بچه ها روان بشود و یاد بگیرندکه برای بعضی نوشته ها نیاز به مصاحبه هست سراغ مادرها و مادربزرگ ها وخاله ها و عمه ها فرستادم تا دستور تهیه ترشی را بنویسند و البته برایشان نمونه نجف دریابندری را خواندم و همین طور نمونه علیرضامحمودی - مائده های زمینی - که از آش گفته بود و تاریخچه اش و اینکه به ماه رمضان مربوط می شدکه بودیم یادمان باشدکه موضوع زایشی باید با تجربه بچه ها در بیرون و درون مدرسه همخوان باشد .تجربه دم دست ما، ماه رمضان بود.که شاید هرروز بچه ها، اگر آش نخورند -آش می بینند تا رسید به آش معروف ناصری که در آمده که بچه ها به واسطه درس های کلاس اول راهنماییشان می شناختند .
به اینها اضافه کنید چندین وچندکارجنبی دیگراز جمله آموزش اصول وقواعد نامه نگاری وارکان یک نامه را که من وکلاسهایم را دو ماه بود،مشغول نگه داشته بود.جلسه بعد سرکلاس رفتموعامداً ازآنجاکه مدعی بودم می توان موضوعات کهنه را باکمی درایت درکلاس به انواع زایشی آن تبدیل کرد، اولین موضوع را پائیز انتخاب کردم همان موضوع قدیمی ، کهنه ، دستمالی شده، بی رنگ و بو و بی خاصیت ظاهراً، فاقد هرگونه خلاقیت نوشتاری که باکمی اغراق و پرگوئی، همسن پیدائی درس انشا در ایران است. به بچه هاگفتم بعضی چیزهاست که آنقدر استفاده شده اند دیگر ویژگی اصلیشان را از دست داده اندمثلاً. اگرکسی بگوید برای افتخارملتم وکمک به همنوعانم وسربلندی جامعه ام درس می خوانم، هر چندکه راست بگوید،ازته دل وجانش هم بگوید وبهترین نیت ها را نیز داشته باشد ،کسی باورنمی کند. بس که از این تعابیر به شیوه های گوناگون بهره برداری شده است .سپس پرسیدم با این مقدمه کوتاه اگربخواهیم موضوعی برای نوشته های شما انتخاب
