بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
کلیماتوریسم اصفهان با استفاده از روش TCI
چکیده
یکی از ارکان توسعه توریسم هر منطقه داشتن کلیمای مساعد و تعیین زمان های مساعد به لحاظ کلیماتولوژی بـرای سـفر بـه آن منطقه است به همین دلیل در این مطالعه به این عامل تاثیر گذار پرداخته شده است.
در این پژوهش با استفاده از شاخص TCI کلیماتوریسم شهراصفهان مورد ارزیابی قرارگرفته است. جهت محاسبه شاخص یادشده در مقیاس زمانی روزانه و ماهانه، از پارامترهای دما، رطوبت، باد، تابش و ساعات آفتابی ایستگاه سینوپتیک اصفهان برای یـک دوره ی 30 ساله (1976-2005) استفاده گردید.
نتایج حاصل از TCI نشان می دهد که ماههای مه (اسفند)، آوریل(فروردین) ، سپتامبر(شهریور) و اکتبر(مهر) دارای شرایط ایـده ال و عالی می باشند و بهترین وضعیت کلیماتولوژیکی را از نظر آسایش برای توریست ها دارند. به لحاظ فصلی نیز اویل فصل بهـار و اواخر فصل تابستان دارای بهترین شرایط برای کلیماتوریسم هستند. به طور کلی بررسی شاخص های به کار رفته در این پژوهش نشان می دهند که زمان انتقال فصلی بهترین موقع برای تورسیم به لحاظ کلیماتولوژیکی در شهراصفهان می باشد.
واژههای کلیدی: کلیماتوریسم، سینوپتیک، ، روش TCI ، کلیماتولوژی، اصفهان
مقدمه:
صنعت توریسم به عنوان صنعتی توانا، اقتصاد جامعه و سیستم های اقتصادی جهانی راتحت الشعاع قرار داده است توریسم، براساس خواست و اراده ملت ها صورت می گیرد و سازمان های دولتی و بخش خصوصی فقط برنامه ریزان این سفرهای هدفمند هستند که بایــد متناســب بــا خواســته هــای عمــومی بــه برنامــه ریــزی بپردازنــد تــا گردشــگری بــه بهتــرین نحــو انجــام گیــرد. وجود منابع گردشگری که دربرگیرنده زیبایی ها و جاذبه های محیطی اعم از طبیعی، فرهنگی، تاریخی و حتی انسان ساخت باشد، جزو ضرورت های اساسی برای گسترش روند گردشگری به شمار می آید که بـدون ایـن عوامـل، توسـعه گردشـگری دچـار رکـود می شود، اما تجربه کشورهای توسعه یافته و صنعتی جهان نشان می دهد که تنها داشتن جاذبـه هـای مختلـف طبیعـی و انسـانی موجود در یک مکان نمی تواند در گسترش توریسم نقشی ایفا کند.
گذشته از انواع جاذبه های توریستی بطورمعمول هر منطقه می تواند در گونه ای ویژه از توریسم، به نتایج بهتری دست یابد. امروزه یکی از قوی ترین نگاه ها در سطح بین الملل برای توسعه توریسم بعد اقتصـاد توریسـم مـی باشـد براسـاس مطالعـات " WTO
سازمان جهانی توریسم"پیش بینی می شدکه تعداد جهانگردان تا سال 2010 به یک میلیارد نفر برسد که در این بین درآمدی بالغ بر1550 میلیارد دلار عاید کشورهای جهان شد و از سوی دیگرروند اشتغالزایی دراین بخش 11.2 برابر سریع تر از سایر بخـش هـا عنوان شده است چرا که این صنعت بیش از صد میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد می کند.
شورای جهانی توریسم و سفر (WTTC) نیز سالانه در گزارشهای متوالی خویش از رشد اقتصادی توریسـم در کشـورهای جهـان خبر می دهد براساس آمار WTO گردشگران جهان با رشد 10 درصدی به یک میلیارد و 100 میلیون نفر رسـیده اسـت و پـیش بینی می شود در سال 2013 این صنعت رشدی در حدود 5 الی 8 درصد داشته باشد.
تاثیرات شگرف توریسم در کاهش نرخ بیکاری، افزایش سطح درآمد و رونق بازار صنایع دستی که طبق آمار موجود 10 میلیون نفـر از آن ارتزاق می کنند تنها بخشی از مزایای ویژه پرداختن به این صنعت اسـت بـه ازای ورود هـر گردشـگر 2تـا 6 شـغل بصـورت مستقیم ایجاد می شود توسعه این روند با احتساب مشاغل در بخش های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر به ایجاد شغل بـرای 9 تا 15 نفر می رسد. طی سالهای اخیر صنعت توریسم 5/1 درصد درآمد ملی جهان را بخـود اختصـاص داده اسـت در حـالی کـه سهم هریک از صنایع نظامی، نفت و فولاد به 5 درصد هم نمی رسد. توزیع جغرافیایی این درآمد به شدت نامتعادل اسـت بطوریکـه 80 درصد درآمد و اشتغال ناشی از این صنعت به آمریکا و اروپا اختصاص دارد و از 20 درصد باقی مانده 5/2 درصد سهم خاورمیانه می باشد و از 5/2 درصد سهم خاورمیانه کمتر از یک درصد سهم ایران می باشد.
آب و هوا هم برعرضه و هم بر تقاضای خدمات توریستی تاثیر می گذارند. آب و هـوا مهمتـرین عامـل در توسـعه صـنعت توریسـم محسوب می شود. مسافرتهای گروهی و دسته جمعی با شرایط آب و هوایی پیوند می خورد( ذوالفقـاری، .(1378 آب و هـوا بخـش مهمی از مفهوم محیطی را تشکیل می دهد که تفریح و توریسم در قالب آن شکل می گیرند به علت اینکه توریسم فعالیتی آزادانـه و اختیاری است، اغلب به شرایط اقلیمی مطلوب وابسته است ( پری، .(1993 آب و هوا به دو دلیل برای توریست هـا اهمیـت دارد؛
نخست اینکه، گاهی آب و هوا خود به صورت عامل جاذبه محسوب می شود. دوم این که، تنوع آب و هوا در یک منطقـه یـا کشـور گستردگی صنعت توریسم و امکان وجود فعالیتهای توریست را در فصل های مختلف فراهم می کند( عظیمی، .(1376
به همین دلیل چون یکی از ارکان توسعه توریسم هر منطقه داشتن وضعیت اقلیمی مساعد و تعیین زمان های مساعد اقلیمی برای سفر به آن منطقه است، در این مطالعه به این عامل تاثیر گذار در محدوده ی شهر اصفهان پرداخته شده است.
روش شناسی تحقیق:
دراین تحقیق که بر روی شهر اصفهان صورت گرفت که با استفاده از 7 عنصر اقلیمی در مقیاس زمانی روزانه و ماهانه، از
پارامترهای دما، رطوبت، باد، تابش و ساعات آفتابی ایستگاه سینوپتیک شهراصفهان طی سالهای 1976 تا 2005 به مدت 30
اقدام به بررسی شرایط زمانی مناسب برای توریسم از لحاظ اقلیمی گردید. اطلاعات مورد نیاز تحقیق با مراجعه ی حضوری به بخش آمار و اطلاعات سازمان هواشناسی گرفته شد و سپس در نرم افزار SPSS نواقص آماری بر طرف شد، و در محیط نرم افزاری EXCEL موارد خواسته شده جهت محاسبه ی روش TCI محاسبه شد.
در پایان نیز با استفاده از نرم افزار TCI به محاسبه ی این شاخص در ماههای مختلف سال پرداخته شد.
روش : 1TCI
کلیماتوریسم، رابطه کیفیت اقلیم یک منطقه در ارتباط با رضایت و آسایش مسافران و گردشگران یک منطقه را بررسی می کند. در این بین شاخص اقلیم گردشگری (TCI= tourism climate index)، عناصر اقلیمی را در برابر کیفیت تجربه توریستی گردشگران ارزیابی می کند. به طور کلی این شاخص بیان می کند که در یک مقطع زمانی، ترکیب عناصر مختلف اقلیمی آیا برای گردشگران و مسافران و یا حتی بومیان یک منطقه مناسب می باشد یا نه.
این روش در سال 1985 توسط میسزکوفسکی برای ارزیابی اقلیم جهت فعالیت های گردشگری ابداع شد. در این روش عناصر مختلف اقلیمی برای یک منطقه بررسی شده و بر حسب مدل، ضریبهای مختلفی گرفته و در نهایت امتیاز هر ماه یا هر مقطع زمانی که در نظر گرفتیم، محاسبه می شود.
چکیده محاسبه شاخص اقلیم گردشگری برای یک ماه یا یک مقعطع زمانی بدین صورت است: -1 میانگین آمار مربوط به شاخصهای اقلیمی مورد نظر را استخراج می کنیم.
-2 برای محاسبه ضریب هر عنصر، یک جدول یا نموداری ویژه وجود دارد و ضریب هر عنصر از آنها استخراج می کنیم. -3 حال ضرایب به دست آمده را در فرمول اقلیم گردشگری جاگذاری و فرمول را محاسبه می کنیم.
-4 عددی که به دست می آید بین 0 تا 100 می باشد. عدد به دست آمده را با جدول نهایی تعیین کیفیت اقلیم گردشگری بررسی کرده و در نهایت ویژگی اقلیم گردشگری منطقه در آن مقطع زمانی به دست می آید.
میسزکوفسکی در ابتدا 12 متغیر اقلیمی را در ارتباط با این موضوع مطرح کرد که سپس به 7 متغیر اقلیمی کاهش یافت .این متغیر ها شامل :
میانگین حداکثر دما؛ میانگین دما؛
میانگین حداقل رطوبت نسبی؛ میانگین رطوبت نسبی؛ مجموع بارش ماهانه؛ میانگین ساعات آفتابی؛ میانگین سرعت باد.
در ادامه با ترکیب برخی از فاکتور ها به 5 شاخص تقلیل می یابد. در زیر به این شاخص ها و تاثیرات آن در گردشگری اشاره شده است(جدول شماره .(1
جدول شماره -1 عناصر مورد استفاده جهت محاسبه ی شاخص TCI
زیر شاخص متغییر اقلیمی ماهانه تاثیر روی گردشگری امتیاز در
مدل
متوسط حداکثر دمای آسایش گرمایی را در زمانی که گردشگران حداکثر فعالیت را دارا هستند را
CID روزانه و میانگین 40
نشان می دهد
حداقل رطوبت نسبی
CIA میانگین دمای روزانه و آسایش گرمایی را در طول شبانه روز که ساعات خواب را نیز شامل می شود را 10
میانگین رطوبت نسبی نشان می دهد
P کل بارش اثر منفی را که این عنصر بر روی لذت تعطیلات میگذارد را منعکس می کند 20
S کل ساعات افتابی برای گردشگری مثبت ارزیابی شده و از سوی به دلیل خطر آفتاب سوختگی و 20
ناراحتی در روز های داغ اثر منفی دارد
اثر آن عنصر بستگی به دما دارد (تاثیر خنک کنندگی باد در اقلیم گرم مثبت
W میانگین سرعت باد ارزیابی شده است در حالی که اثر سرد کنندگی باد در اقلیم های سرد منفی 10
ارزیابی شده است
برای محاسبه شاخص اقلیم گردشگری، باید این 5 مولفه و شاخص را محاسبه کرده و سپس در فرمول قرار دهیم. فرمول اصلی و نهایی برای محاسبه اقلیم گردشگری به قرار زیر است:
شاخص CID شاخص آسایش روزانه با دو مولفه حداکثر دما و حداقل رطوبت نسبی است. یعنی ترکیب این دو عنصر، شاخص آسایش روزانه را برای ما محاسبه می کند. قبل از هر چیز باید گفت که همه این 5 مولفه که در بالا ذکر شد، ضریبی بین 0 تا 5 می گیرند که صفر به معنای شرایط نامناسب و به سمت 5 شرایط ایده آل می شود. همانطور که پیش از این گفتیم ضریب نهایی اقلیم گردشگری بین 0 تا 100 می باشد که از مجموع ضرایب این 5 مولفه به دست می آید. هر یک از این 5 شاخص یا مولفه بخشی از ضرایب نهایی را در بر می گیرند که در این بین، شاخص آسایش روزانه، با 40 امتیاز از 100 امتیاز بیشترین سهم و در واقع بیشترین اهمیت را در اقلیم گردشگری یک منطقه دارا می باشد. این به این معنی است که اگر چنانچه ضریب اولیه این شاخص 5 باشد، در فرمول نهایی اقلیم گردشگری ضریب 40 می گیرد (در فرمول نهایی ضریب اولیه آسایش رزوانه در 4 ضرب می شود) جهت براورد امتیاز هر کدام از شاخص های ذکر شده از مقیاس مخصوص به آن استفاده می کنیم. جهت محاسبه و براورد شاخص
آسایش روزانه، از نمودار ارزیابی آسایش گرمایی استفاده می کنیم. در واقع این نمودار از دو محور تشکیل شده است. محور افقی مربوط به دما و محور عمودی نمودار مربوط به رطوبت نسبی است. نقطه تلاقی حداقل رطوبت نسبی و حداکثر دما نشان دهنده امتیاز آن شاخص ها است. در شکل زیر این نمودار ارایه شده است. همان گونه که گفته شد برای شاخص های ترکیبی با وارد کردن عدد رطوبت در سمت راست نمودار و دما در قسمت پایین نمودار و به دست اوردن نقطه تلاقی این دو(دما و رطوبت نسبی) امتیاز به دست می آید. اگر خوب توجه کنید در قسمت بالای نمودار اعداد کوچکی از از سمت چپ از صفر شروع شده و تا پنج ادامه دارد در میانه نمودار از 5 به 4 می رسد و به سمت بالا از امتیاز آن کم می شود. این اعداد همان ضریب بین 0 تا 5 این شاخص را محاسبه می کنند.
CIA شاخص آسایش شبانه روزی با ترکیب دو عنصر میانگین دما و میانگین رطوبت نسبی می باشد. در واقع کمترین امتیاز را در شاخص اقلیم گردشگری دارد (ضریب .(10 برای به دست آوردن ضریب آسایش شبانه روزی هم از همان نمودار آسایش رطوبتی بالا استفاده می کنیم. نقطه تلاقی میانگین رطوبت نسبی و دما، ضریب اولیه شاخص محاسبه می کند.
P یا Precipitation شاخص بارش ماهانه را نشان می دهد. بارش در اقلیم گردشگری یک عامل منفی تلقی می شود . بنابراین بارش کم یک مزیت برای اقلیم گردشگری به حساب می آید. به همین خاطر ضریب 5 ایده ال و به سمت صفر رو به نارضایتی پیش می رود. برای محاسبه ضریب بارش، از جدول زیر استفاده می کنیم. بارش ماه مورد نظر استخراج و در هر دامنه ای از جدول که قرار گرفت، ضریب مربوط به آن را می گیرد. ضریب نهایی بارش 20 می باشد( جدول شماره .(2
جدول شماره -3 شاخص بارش و تقسیم بندی آن
S یا sunshine میزان ساعات آفتابی یک منطقه یا ایستگاه را نشان می دهد. این شاخص در مجموع مثبت ارزیابی شده ولی خطر آفتاب سوختگی و روزهای داغ به عنوان عامل منفی یاد می شود. در مجموع از 5 تا صفر به سمت نارضایتی پیش می رود. برای محاسبه ضریب اولیه ساعات آفتابی، از جدول زیر استفاده می کنیم. لازم به ذکر است که اعداد جدول، ساعت آفتابی را بر حسب روز را نشان می دهد و اگر چنانچه به آمار ساعات آفتابی روزانه دست نیاقتید، باید آمار ساعات آفتابی ماهانه را بر تعداد روزهای یک ماه تقسیم و سپس عدد را در جدول قرار داده و ضریب اولیه ساعات آفتابی را بدست می آوریم. ضریب نهایی ساعات آفتابی 20 می باشد(جدول شماره .(3
جدول شماره -3 شاخص تعداد ساعات آفتابی و تقسیمات آن
