بخشی از مقاله
گردشگری معلولین در فضاهای سبز شهری ( نمونه مورد پارک مشتاق اصفهان)
چکیده
از جمله ملزومات رشد و توسعه جوامع، ایجاد بسترهای فضایی و کالبدی مناسب جهت استفاده همه اقشار جامعه از خدمات و امکانات عمومی، به منظور تحرک و جابجایی بهتر و دسترسی آسان تر در سطح شهر است. از دهه هفتاد میلادی به بعد مناسب سازی اماکن عمومی و انطباق با نیازهای افراد دارای معلولیت در دستور کار بسیاری از کشورها قرار گر فت، تا آن جا که در حوزه بین المللی نیز سازمان ملل متحد طی قطعنامه هایی در سال های 1975، 1981 و 1982، حقوقی را برای این دسته از افراد جامعه قائل شد و در یک اقدام جهانی در صدد ایجاد شرایطی جهت برابری فرصت ها برای آن ها در قیاس با دیگر افراد جامعه برآمد. به دنبال این اقدامات طرح های شهرسازی و معماری جهت استفاده این قشر از جامعه متغیر شده و دارای استانداردها و ضوابطی شدند. ایران نیز به عنوان کشوری در حال توسعه، جمعیت توان خواه زیادی دارد که بخش گسترده ای از آنان جانبازان دوره دفاع مقدس هستند. لذا رعایت مقررات مزبور را جهت طراحی های شهری و معماری در دستور کار خود قرار داد. با وجود این اقدامات، بسیاری از فضاهای شهری و عمومی فاقد چنین امکاناتی بوده و استفاده از آن ها برای معلولان دشوار است. در این میان با توجه به تاثیر مثبت و به سزای تفریح و گردش در فضای سبز برای معلولین، مناسب سازی پارک ها برای این قشر اهمیت ویژه ای می یابد. از این رو در این تحقیق سعی شده با توجه به ضوابط و معیارهای موجود در منابع و لحاظ کردن آن در مشاهدات میدانی، همچنین با نظر سنجی از معلولین وضعیت پارک مشتاق دوم در حاشیه زاینده رود و همجوار با انجمن حمایت از معلولین ضایع نخاعی اصفهان جهت استفاده این قشر مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد . این پارک گرچه نقاط ضعف و موانع بسیاری در دسترسی معلولین دارد اما دارای پتانسیل های بالقوه فراوانی است که با بهره گیری از آن در کنار رعایت اصول و ضوابط، می تواند به پارکی مطلوب( تعاملی، فراگیر و سلامت ساز) برای معلولین تبدیل شود.
واژه های کلیدی: گردشگری و تفریح معلولین، پارک و فضای سبز، مناسب سازی، موانع حضور معلولان در فضای شهری، شبیه سازی معلولیت، طراحی فراگیر
-1 مقدمه
-1-1 طرح مسأله
چگونگی روابط انسان ها با محیط، نحوه برقراری و تأثیر پذیری خصوصیات اکوسیستم ها در کیفیت احساسی و روانی انسان ها، امروزه یکی از انشعاب های علوم انسانی را پدید آورده است. لوکوبورزیه معتقد است که انسان باید در محیطی زندگی کند که واجد شرایطی همچون :هوای تمیز، سکوت، آرامش قلبی، رفع کامل گرد و غبار، حفاظت کامل در مقابل سر و صدای خارجی، برخورداری از آفتاب، روشنایی طبیعی، هوای زنده، سبزی و آسمان باشد؛ بنابراین عدم ارتباط مستقیم انسان ها با فضای آزاد، سر و کار داشتن با کارهای یکنواخت در محیط های بسته و غیره، انسان را در مقابل بیماری های روانی ناتوان می گرداند( حکمتی، .(311 :1371 از جمله ملزومات رشد و توسعه جوامع، ایجاد بسترهای فضایی و کالبدی مناسب جهت گذران اوقات فراغت و گردشگری همه اقشار جامعه از جمله معلولین در فضای سبز و باز در سطح شهر است.
از سوی دیگر در کشور ما بیش از یک میلیون نفر دچار انواع معلولیت ها هستند. روزانه 110 نفر و سالیانه جمعیت بالغ بر 40000 نفر در کشور به دلیل حادثه های مختلف به جمعیت معلول کشور اضافه می شود . درصد قابل توجهی از این افراد را جانبازان جنگ تحمیلی تشکیل می دهند که روزگاری افرادی توانا بوده اند و به واسطه مح یطشان معلول گشته اند . از سوی دیگر هر فردی در طی دوران زندگی خود، محتمل است با موضوع ناتوانی و معلولیت روبرو گردد 1. در نمودار (1) جمعیت معلولین شهر و استان اصفهان نشان داده شده است . همچنین طبق آمار اخذ شده از بنیاد جانبازان شهر اصفهان، تعداد 161 نفر جانباز قطع نخاعی ویلچری، 612 نفر جانباز قطع عضو ویلچری و 16 نفر جانباز دو چشم نابینا و 5 نفر جانباز ناشنوا و 1714 نفر جانباز قطع عضو در اصفهان زندگی می کنند( اداره کل امور جانبازان و ایثارگران استان اصفهان،.(1383
با این اوصاف و با توجه به افزایش افراد معلول پارک های شهری نیز همانند دیگر تأسیسات اجتماعی( کاربری های شهری) قادر به میزبانی از معلولان نیستند و به آن ها بهره کافی نمی رساند( رئیسی دهکردی، .(243:1376 این امر ناشی از وجود برخی موانع برای حضور معلولین در فضاهای عمومی و سبز است.
از زمان تدوین اولین مجموعه ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای معلولان در ایران بیش از 15 سال می گذرد. اما آنچه در طول این مدتکاملاً مشخص و غیر قابل انکار است، ناکام بودن این دستورالعمل ها، در مقام اجرا می باشد ( رفیع زاده، .(47:1383 هم چنین معدود فضاهایی که بر این اساس مناسب سازی شده اند در پذیرا بودن قشر معلول چندان موفقیت آمیز عمل نکرده اند.
از این رو در ابتدای راه مناسب سازی باید به مطالعه عمیق تر موانع حضور معلولان در جامعه پرداخته و پتانسیل های موجود در منظر برای ایجاد فضایی مطلوب برای ایشان را شناسایی کرد.
-2-1 اهمیت و ضرورت پژوهش
اوقات فراغت و تفریح بین تمام اقشار جامعه فصل مشترک دارد و از این رو از بین دیگر فضاهای شهری، بنا به ضرورت اجتماع افراد معلول در کنار افرا د سالم، فضاهای تفریحی و فضای سبز برای مطالعه انتخاب شده است؛ جاییکه افراد به دور از دغدغه ها و مشغله های فکری در آن حضور می یابند و فرصت مناسبی است تا نگرشی صحیح از رفتار و تعامل مناسب و به دور از ترحم با معلولین در ذهن ایشان شکل گیرد.
از سوی دیگر اهمیت ا ین موضوع( مناسب سازی فضاهای تفریحی و فضای سبز ) از آن جهت است که با استقلال و سلامت روانی معلول ارتباط مستقیم دارد . همانطور که افراد سالم جامعه نیاز دارند جهت رفع خستگی و تجدید قوای روحی و جسمی خود از تسهیلات و امکانات یک پارک و فضای سبز استفاده نمایند، عدا لت حکم می نماید تسهیلات و امکاناتی فراهم آید که افراد معلول نیز بتوانند از وجود چنین فضاهایی بهره مند گردند تا سلامت روحی، روانی آنان که تاثیر مهمی بر خانواده و نهایتاً بر جامعه خواهد داشت، تضمین گردد. مطالعه درباره معلولین افسرده نیز نشان می دهد میزان افس ردگی و اضطراب در آنان با شروع فعالیت های تفریحی و ورزشی به طور معنی داری کاهش می یابد و به همین نسبت احساس اتکا به نفس و حرمت خود این افراد نیز افزایش چشم گیری نسبت به قبل از شروع فعالیت های تفریحی خواهد داشت.
-3-1 قلمرو پژوهش
معلولین گروه های وسیعی از مر دم با مشکلات و محدودیت های حرکتی را شامل می شوند که نمونه های آن ها، کاربران صندلی چرخدار، واکر، عصا، والدین با کالسکه بچه، افراد با معلولیت های موقتی از ضربه یا تصادف، سالمندان، افراد نابینا و ناشنوا و مانند آن را شامل می شود. از آنجایی که طراحی منظر نیز حیطه های وسیع شهری، بین شهری، فضاهای سبز ( پارک ها) روستایی و پلازاهای ورودی و ... را در بر می گیرد، پژوهش بسیار گسترده شده و از حیطه زمان اختیاری برای انجام آن فراتر می رفته است . به همین دلیل بر آن شده تا حیطه بررسی را به منظر شهری و به طور خاص فضای سبز ( پارک) تحدید نموده و تاکید پژوهش بر افراد دارای مشکلات جسمی- حرکتی به ویژه کاربران صندلی چرخ دار که بیشترین محدودیت حرکتی را نسبت به سایرین دارند قرار داده شده است.
از این رو پارک مشتاق دوم در شهر اصفهان به دلیل قرار گیری انجمن حمایت از معلولین ضایع نخاعی و پارک ویژه معلولین در آن به عنوان قلمرو پژوهش انتخاب شده و مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
-4-1 هدف
هدف این مقاله مطالعه موانع حضور و بررسی پتانسیل های مورد نیاز در تحقق منظر مطلوب ( منظری قابل دسترس، تعاملی و سلامت ساز) به ویژه برای توان خواهان جسمی- حرکتی در پارک مشتاق دوم واقع در حاشیه زاینده رود شهر اصفهان می باشد. بر این اساس، پژوهش حاضر بر فرضیات زیر استوار است:
-5-1 فرضیات
· توانمند سازی محیط های شهری به منظور حضور فعال معلولین در شهر فراتر از رفع موانع حرکتی در شهر است.
· بخشی از توانمندسازی محیط شهری و فضاهای باز و سبز در نظر گرفتن و طراحی فضاهای تعاملی است . تعامل افراد معلول و کم توان جسمی با افراد سالم؛ به گونه ای که فرد معلول فرصت بروز و ظهور یابد.
· حاشیه زاینده رود در محدوده مورد نظر ( پارک مشتاق دوم) با وجود احداث پارک معلولین در آن به عنوان یک فضای شهری
برای حضور و گردش معلولین مناسب نبوده و با استفاده از پتانسیل های منظرین موجود در آن می توان آن را به سایتی درخور حضور معلولین و تعامل ایشان با جامعه ارتقا داد.
-6-1 شیوه پژوهش
در این پژوهش تکیه بر مطالعات توصیفی- تحلیلی و کیفی است که اسناد و مدارک کتابخانه ای، مشاهده و برداشت های میدانی ، نظر سنجی از معلولین و همین طور جست و جو در دنیای مجازی از ابزارهای تحقیقی در این پژوهش بوده اند.
سپس با توجه به مطالعات صورت گرفته و در نظر گرفتن شرایط فرهنگی به بررسی نقاط قوت و ضعف و همچنین پتانسیل های منظرین موجود در پارک مورد نظر می پردازیم.
-2 تعاریف و مفاهیم
-1-2 پارک
قطعه زمینی است مشجر، منظم یا غیر منظم با انواع درختان و سبزه زارها که برای استفاده مردم یک شهر یا منطقه احداث شده باشد( تقوایی و رضایی ،.(17:1381 پارکها و فضاهای سبز شهری به دلیل نقش دوگانه خود یعنی اهمیت تفریحی و نیز تأثیر در حفظ و تعادل محیط زیست شهری، تعدیل آلودگی و تلطیف هوا و کاهش بارخستگی روحی و جسمی، بسیار ارزشمند هستند می دانیم که نقش این فضاها فقط منحصر به مسائل تفریحی و اوقات فراغت نیست از این رو باید به گونه ای مستقل، مورد توجه برنامه ریزان قرار گیرد( تقوایی و شاهوردیان،.(46:1381
-2-2 معلول کیست و معلولیت چیست؟
»معلول به فردی اطلاق می شود که ضایعه ی جسمی، ذهنی و یا توأم، ناشی از توارث یا محیط، در سلامت و کارآیی عمومی او به طور مستمر، اختلال قابل توجهی به وجود آورده، به طوری که این اختلال از استقلال وی در زمینه های فردی، اجتماعی واقتصادی کاسته است.)« صفوی، 1386، .(8 در واقع فرد به نوعی دچار معلولیت است . »معلولیت ایجاد اختلال در رابطه ی بین خود و محیط است. به عبارت دیگر مجموعه ای از عوامل جسمی، ذهنی و یا ترکیبی از آن ها را که به نحوی در زندگی شخص اثر سوء بر جای گذارد و مانع ادامه ی زندگی وی به صورت طبیعی می گردد، معلولیت می گویند «. (حلم سرشت و دل پیشه، :1371 .(17
برخلاف تصور ما معلولیت همیشه در انسان ها نیست، بلکه گاهی شاهد معلول بودن و ناقص بودن کالبد شهرهستیم . اگر بپذیریم که شهر تبلو ر کالبدی جامعه ای است که در آن زندگی می کند، پس شهر جسم است و جامعه جان آن و این بدیهی است که وقتی جسم شهر دچار معلولیت باشد، جان آن به سردرگمی و آشفته حالی گرفتار می شود . شهر کنونی ما معلول است و به همین دلیل نمی تواند به خواسته های روح خویش، یعنی جامعه ی درون آن پاسخ دهد . وجود نقایص کالبدی و فرهنگی فراوان کنونی عمدتاً استفاده مفید از فضای شهری را نه تنها به حداقل رسانیده، بلکه در بسیاری موارد غیرممکن نیز ساخته است . بحرانی شدن این مسئله در این است که آن بخش ازجامعه که به سبب ناتوانی جسمی- حرکتی، عملاً از ا ستفاده فضاهای شهری محروم شده اند، علت را نه در معلول بودن شهر، که در معلول بودن خویش جست و جو کرده و خود را از نزدیک شدن به این فضاها و تعامل با جامعه بازمی دارند( لاهوتی فر، .(1391
-3-2 نظریه ی مشارکت کامل و برابری
منظور از مشارکت کامل به معنای سهیم شدن در زندگی اجتماعی و پیشرفت جامعه ای که در آن زندگی می کنیم و سهیم شدن در حقوق و تکالیف با دیگران و داشتن همان آزادی ها و مسئولیت ها است اساساً. برابری به معنای در نظرگرفتن احتیاجات تمام مردم و برآوردن نیازهای اساسی همه انسان ها در تهیه ی طرح های توسعه و تق سیم منابع ملی، به شکلی که هر فرد دارای یک سهم برابر گردد، است . اگر این تفسیر از برابری در طراحی و توسعه مورد استفاده قرار گیرد، بدان معنی است که باید احتیاجات اشخاص معلول را در طراحی ها و توسعه ی آینده نیز در نظر گرفت . یعنی هر چیزی که از نقطه نظر تکنیکی و عملی بتواند انجام شود تا موانع اجتماعی و فیزیکی که مانع مشارکت اشخاص معلول است برطرف گردد( لاهوتی فر، .(1391
-3 موانع حضور معلولان در فضای شهری
از اهداف برنامه ریزی شهری ایجاد محیطی راحت تر، بهتر، آسان تر و موثرتر برای شهرنشینان است . ( شیعه، (9 :1389 تحقق این امر در گرو شناخت نیازهای تمام افراد ساکن در شهر است . معلولان همانند دیگر اقشار جامعه نیازمند برقراری ارتباطات اجتماعی و انسانی هستند. در عین اینکه جامعه هم نیازمند حضور این قشر به سبب استفاده از قابلیت ها و استعدادهای ایشان است. اما این امر نیازهای خاصی را می طلبد تا حضور مستمر معلولان در جامعه بدون مانع و مشکل باشد. از این رو مفهوم مناسب سازی شکل گرفته که عبارت است از فراهم ساختن زمینه استفاده یکسان تک تک افراد جامعه از امکانات موجود جامعه با هر شرایط روحی و جسمی و مطابق با نیاز آن فرد اعم از رفاهی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و منابع طبیعی (بدلا، .( 4:1383 مناسب سازی می کوشد با هدف ایجاد و تساوی فرصت ها و رعایت حقوق افراد معلول و کم توان به منظور مشارکت آنان در کلیه امور جامعه حضور معلولان را در اذهان طراحان شهری جهت ایجاد فضایی مناسب به مرحله تعیین برساند . در کل، اصلاح ساختاری محیط فیزیکی بدون مانع به نحوی که معلولان و سالمندان به آسانی بتوانند به تنهایی و بدون کمک به امکانات عمومی محیط اطرافشان دست یابند را مناسب سازی نامیده اند( صاحبی،.(154 : 1387
استقلال فردی مهم ترین نکته در مناسب سازی است؛ بدان معنا که اگر برای اختلاف سطحی رمپ احداث شود، ولی فرد کم توان به دلیل این که شیب آن زیاد است باز هم مجبور به کمک گرفتن باشد، هدف مناسب سازی محقق نشده است و این مشکلی است که در بسیاری از مکان های مناسب سازی شده وجود دارد ! انتظاری که از یک محیط مناسب سازی شده وجود د ارد این است که در آن به سادگی ارتباط بین فضاها برای جلوگیری از سردرگمی معلولان به خصوص نابینایان نیز توجه شده باشد.
مفهوم مناسب سازی محیط برای معلولان تنها به » مناسب سازی محیط فیزیکی « محدود نمی شود . گرچه در دسترس ساختن امکانات و تسهیل تردد این افراد در محیط خانه، پیاده روها و معابر و حضور در ساختمان های اداری، ورزشی، فرهنگی و تفرجگاه ها و استفاده از وسایل حمل و نقل شهری بسیار مهم بوده و باعث بازگشت معلولان به جامعه می شود و از افسردگی و انزوای آن ها جلوگیری می کند، بهره وری کلی جامعه را بالا برده و کیفیت زن دگی آن ها را بیشتر می کند، ولی نباید از » مناسب سازی محیط فرهنگی« جامعه برای بالا بردن درک مثبت از توانمندی و کارآمدی این افراد و تسهیل شرایط حضور آنان در جامعه غافل شد. تعامل صحیح افراد با معلولان و برخورد مناسب با آن ها باعث افزایش انگیزه ی حضور و احساس آ رامش آن ها خواهد شد . همچنین آشنایی جامعه با توانمندی ها، ناتوانی ها و محدودیت های معلولان باعث می شود تا هر فردی در حوزه فعالیت خود بهترین شرایط را برای معلولان فراهم کند( شاهین، .(1391
از این رو در ابتدای راه مناسب سازی باید موانع پیش روی معلولان برای حضور و تعامل در جامعه را شناسایی نمود . این موانع به دو دسته موانع روحی و فیزیکی قابل تقسیم است که در ادامه به شرح هر یک می پردازیم.
-1-3 موانع فیزیکی
موانع معلولان در فضاهای مختلف به معنای بن بست معماری یا جلوگیری از حرکت تعریف شده اند . این موانع حرکتی می توانند در فضای مسکونی معلولان باشند و حضور آسان معلول را در فضاهای شهری مانع شوند . در فضاهای مسکونی این مشکلات شامل دسترسی راحت به دستگیره ها، نامناسب بودن سرویس های بهداشتی و حمام، درهای ورودی آسانسور و غیره می شوند.
در فضاهای باز شهری، اختلاف سطح پیاده روها، وجود میله ها و علائم در مکان نامناسب به نحوی که انسان را خواه معلول یا سالم دچار کندی حرکت می کند به حساب می آیند . برقرار ساختن ارتباط اجتماعی معلولان مستلزم رفع موانع فیزیکی معلولان در شهر و مسکن است که این الزام هرگز به معنای کافی بودن نیست و نگرش صحیح و اصلاح فرهنگ فرد فرد جامعه را در مرور زمان می طلبد.
طراحی فضای شهری زندگی معلولان را سمت و سو می دهد، در همین راستا نباید تصور کرد با ساختن مجتمع های بزرگ و مدرن برای درمان و توانبخشی معلولان مسئولیت ما به اتمام می رسد . این سازمان ها در واقع ابتدای راه رسانیدن معلولان به اجتماع می باشند و نباید باعث انزوای آن ها شوند . طراحی فضای شهر بدون موانع کوچک و بزرگ، یعنی دعوت و استقبال این قشر مردم به آغوش جامعه. فضای شهری از قبیل پیاده روها، ورودی ها و... باید امکانات مناسب را داشته باشند.
-2-3 موانع روحی
در این بخش دو مولفه می توانند بر روی ذهن و روان معلولین تاثیرات منفی گذاشته و مانع از حضور بیشتر و فعالیت ایشان در جامعه شوند.
-1-2-3 عدم توجه به کارکرد شفابخشی منظر : کلمه heal، از یک کلمه آنکلوساکسون، haelan، نشأت می گیرد که به
معنای تمامیت است ( کسلر، .(2003 اختلاف اساسی بین شفابخشی و درمان آن است که در درمان شرایط برخورد دارویی با بیماری پیشنهاد می شود، در صورتیکه در شفابخشی که یک فرآیند چند بعدی است فاکتور های مختلف که شامل فاکتورهای روانی و جسمی است در نظر گرفته می شود . فاکتور های روانی در ارتباط با نیاز های روحی، ذهنی و احساسی و اجتماعی می باشند( لاندیس، .(1997
طراحی منظر و عناصر طبیعی با این رویکرد می تواند بر روان فرد تاثیر مثبت داشته باشد و ضمن ایجاد آرامش و آسایش محیطی برای آن ها، دارای پویایی، ارتباط فعال با طبیعت، تامین حس رضایت و ... بوده در عین ح ال از ایجاد تنش، استرس جلوگیری نماید.همچنین با استفاده از مهارت های تفریحی و علائق فرد می توان به پیشبرد اهداف برنامه توانبخشی به شرح ذیل، کمک کرد:
· بهبود توانایی های جسمی: بهبود قدرت عضلانی، تعادل، هماهنگی، انعطاف پذیری، تحرک و دامنه حرکتی
· ارتقاء هر چه بیشتر اعتماد به نفس: آگاهی نسبت به زندگی و تصمیم گیری مستقل
· توسعه کیفیت زندگی: فرصت هایی برای ایجاد خلاقیت، ابراز وجود و خودباوری با استفاده بهینه از اوقات فراغت
• بازگشت و سازگاری با جامعه : فعالیت هایی که روابط اجتماعی را تقویت می کنند و یا انجام فعالیت هایی که به عنوان
گذراندن اوقات فراغت مورد تشویق واقع می شوند . به علاوه ی مشارکت در هر مهارت حرکتی در جامعه ( حبیبی، قمشی، بهرامی، . 283 : 1391 (
-2-2-3 عدم برخورد صحیح جامعه در ارتباط با معلولین : برای ارتباط معلولان در جامعه با سایرین و حفظ روابط اجتماعی و انسانی معلول با اقشار جامعه باید زمینه های مناسب فراهم گردد . متاسفانه دیدگاه غلط رایج این است که به معلول به دیده ی ترحم نگاه شود و او را در مسیر وابستگی و اتکا به دیگران سوق دهد . عواقب این امر باعث ترس، افسردگی و از دست دادن اعتماد به نفس این گروه ویژه در جامعه خواهد بود( ابوتراب، .(10 :1381 این در حالی است که فرد در اثر معلولیت دارای توانایی هایی در اغلب موارد قوی تر از فرد سالم است . به طور مثال مغز قادر به ارائه سیم کشی های دوباره و متفاوت است . افرادی که ناشنوا هستند در پردازش دید اطراف و پیرامون خود بهتر عمل می کنند. افراد ناشنوا از چندین بخش مغز خود به ویژه بخش های مربوط به شنوایی برای پردازش بینایی بهره می گیرند ( پایگاه جامع اطلاع رسانی معلولان ایران، .(2010 بنابراین بینایی و لامسه در مغز افراد ناشنوا بیشتر از سایر افراد است . از این رو برای درک بهتر توانایی ه ای انسان باید با ساختارهای ذهنی نادرست مبارزه شود و به جای اینکه از مناسب سازی صرفاً برداشت دسترس کردن محیط شود و تفکر بر معلول و بخش ناتوان او متمرکز شود، رابطه او با افراد سالم و توانایی های وی مورد توجه قرار بگیرد. بنابراین حضور معلولین در شهر بیش از حذف موانع نیازمند حذف حصارهای ایزوله سازی و اصلاح نگرش افراد سالم است.
-4 راهکارهای خلاقانه به منظور رفع موانع روحی در فضاهای سبز و پارک ها
-1-4 زمین های بازی فراگیر
زمین های بازی جهانی ( فراگیر) ایجاد شده اند تا در دسترس همه کودکان باشند . سه جز در سطوح بالاتر بازی فراگیر وجود دارند: دسترسی فیزیکی، سن و تناسب رشد و فعالیت حسی- حرکتی. در مجموع ما یک محیط بازی فراگیر ایجاد خواهیم کرد که پاسخگوی نیاز همه ی کودکان در یک مکان یکسان به روش های مخ تلف است . یک گروه از بچه ها که باید به آن ها کمک شود، کودکان مبتلا به اختلال حسی هستند که به سرعت جمعیت شان در حال افزایش است . سطح بالاتری از زمین های بازی فراگیر، بچه ها را با انواع توانایی ها تشویق می کند که با هم بازی کنند و از این طریق آن ها را برابر می سازد( A Playground .(Equipment Company, 2014 این بازی ها دارای ابعاد فیزیکی، اجتماعی، احساسی، ارتباط ی و ادراکی می باشد و با تعریف بازی ها در سطوح بالاتر و خلق ایده های خلاق می توان بزرگسالان اعم از معلول و سالم و همچنین سالمندان را در این فضاها سهیم کرد و به این ترتیب تعاملی میان همه اقشار به وجود آورد.
-2-4 شبیه سازی معلولیت
شبیه سازی بازنمایی یک واقعیت به منظور افزایش یاد گیری شرکت کنندگان و افزایش مهارت، کسب دانش یا تغییر نگرش در مورد این واقعیت ها است ( .(DukeT 1986, Hertel & MillisT 2002 شبیه سازی معلولیت ایده ای برای ورود افراد سالم به دنیای معلولیت است . با ایجاد چالش در منظر افراد به طور داوطلبانه درگیر می شوند و به حل مسائل به طریق افراد ناتوان می پردازند. به طور مثال در این تجربه فرد به ناتوانی خود با چشم بسته و توانایی فرد نابینا در پیدا کردن مسیر و یا ضعف عضلانی خود در حرکت با ویلچر و ... پی می برد و به این طریق به درک عمیق تری از معلول و معلولیت نائل می گردد . این تجربیات راهی به سوی تغییر نگرش جامعه و افزایش آگاهی ایشان است.
-5 معرفی و شناخت پارک مورد مطالعه
با توجه به پیوند دیرینه زاینده رود با اهالی اصفهان و پتانسیل های قوی منظرین و آثار به جا مانده ی تاریخی و ارزشمندش که بر جاذبه ی آن افزوده، بر آن شدیم تا حاشیه سر سبز و زیبای آن را برای مطالعه انتخاب کنیم که از بین پارک های متعدد حاشیه آن، پارک مشتاق دوم به دلیل احداث پارک معلولین در آن و همجواری با انجمن بیماران آسیب نخاعی استان اصفهان به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است.
در محدوده اطراف این پارک از یک سو پل غدیر و از سوی دیگر پل های شهرستان و سوگراه دو طرف رودخانه را به هم وصل می کنند ( تصویر(.((1 پل غدیر در امتداد اتوبان شهید کشوری قرار گرفته و تردد عابر پیاده به ویژه معلولین در آن امکان پذیر نمی باشد. اما پل سوگراه بر خلاف پل غدیر، محل تردد عابرین پیاده می با شد که باید در خصوص مناسب سازی آن برای دسترسی معلولین نیز اقدام گردد.
-1-5 ساختمان های موجود در سایت
در تصویر((2 ساختمان های موجود در پارک مشخص شده است . علاوه بر این ها امکانات فعلی موجود در سایت عبارتند از : پارک بازی، پارکینگ، زمین ها و امکانات ورزشی، مسیر پیاده روی لبه رود، مبلمان( نیمکت، سطل زباله و ...) حوض و فواره، سرویس های بهداشتی که در ادامه در قسمت برداشت میدانی پارک، نقاط قوت و ضعف این امکانات را برای استفاده معلولین مشخص خواهیم نمود.
-2-5 دسترسی های خارج سایت
در تصویر ( 3) شبکه معابر سواره و پیاده مشخص شده است . مسیر دسترسی درجه یک سایت، خیابان های مشتاق و آبشار هستند که به وسیله پل غدیر دو سمت رود را به هم متصل می نمایند.
بخشی از معبر درجه 3 به درون سایت هم کشیده شده و دسترسی معلولین به انجمن حمایت از معلولین ضایع نخاعی را تسهیل نموده است . همچنین مسیرهای پیاده روی مشخص شده در امتداد رود برای معلولین قابل دسترس می باشد، هرچند در برخی نقاط خرابی در کفسازی تردد را برای ای شان دشوار نموده است.
-6 بررسی و تحلیل سایت انتخابی
در تحلیل سایت ما چند هدف را دنبال می کنیم:
· یافتن نقاط قوت و ضعف و کمبود های سایت برای استفاده و حضور معلولین و توان خواهان جسمی- حرکتی
· یافتن پتانسیل ه ای موجود در سایت برای طراحی پارک مطلوب معلولین
همانطور که در مباحث قبل ذکر شد می توان از پتانسیل های منظر در جهت ایجاد منظری آرامش بخش، پویا و مطلوب برای معلولین بهره برد. از این رو لازم دانستیم در این جا با بررسی غنای حسی، حس مکان، پویایی و دیگر نقاط قوت و ضعف موجود در سایت مورد مطالعه، به پتانسیل های هریک از محوطه های آن برای طراحی پارکی مناسب با شرایط معلولین دست یابیم.
-1-6 غنای حسی
- رنگ، بو، صدا : حرکت هوا در بین شاخه های درختان ضمن ایجاد اصواتی خوش آهنگ و گوش نواز شاخ و برگ درختان را به حرکت در آورده و نوعی حرکت و حیات را به فضا می بخشد . گل و گیاهان با خوشبوترین رایحه ها و نسیم ملایم رود، آرامش و لذت در این فضا را دو چندان می نمایند . البته این ویژگی ها در لبه همجوار پارک با خیابان به دلیل فقدان طرح کاشت مناسب و تردد اتومبیل ها بسیار کم رنگ تر می باشد.
- حس لامسه، طمع و تناسبات بصری ( صدای آب، نغمه پرندگان در لابه لای درختان، بازی با نور توسط درختان در ساعات و فصول مختلف):
عبور نور از لابه لای شاخ و برگ درختان نقش هایی زیبا و متنوع بر سطوح و در فضای پارک به وجود می آورد. نور و تفکر در باب آن وقتی به وجود آمده و شدت می یابد که انسان قادر به رویت ضد آن یعنی تاریکی و سایه باشد . ایجاد سایه روشن ها و حرکات نور به خصوص در قسمت هایی که درختان بلند قامت با طرح کاشت خطی، محورهای بصری را در جوار حوض ها و فواره ها به وجود آورده منظری تامل برانگیز و آرامش بخش را پدید آورده است( تصویر((4 و .((5)
- دید و منظر، نظرگاه ها و جداره ها و خطوط آسمان:
در مناظر قسمت جنوبی سایت در امتداد رود، ساختمان های مجاور هویدا می گردد و در برخی نقاط با کاهش تراکم و ارتفاع درختان، دید و منظر گسترده ای به سمت رود به وجود آمده است) تصویر6 (
