بخشی از مقاله
مقدمه
گردشگری روستایی،گردشگری کشاورزی ، طبیعت گردی،گردشگری سبز از جمله تعابیر متعددی هستند کـه بـه فعالیـت های گردشگری واقع در خارج از شهر ها اطلاق می شود.شیوه هـای سـازماندهی و شـکل گیـری گردشـگری روسـتایی در کشورهای مختلف متفاوتند.در برخی کشورها منشاء اصلی سرمایه گذاری در این بخش،دولتها یا نهادهای تعاونی هستند و در سایر کشورها بنگاه های اقتصادی خصوصی مبادرت به سرمایه گذاری در این بخش می ماند.اگر گردشگری را عامل مفیـد و سود بخش برای جوامع روستایی بدانیم،برنامه ریزی مدیرانه در این بخش حیاتی به نظر می رسد.محیط های روستایی مـامن آرام بخش برای شهر نشینان به شمار می آید اما برای اهالی روستا ازدحام گردشگران در محل زندگیشان که ترافیک و ایجاد قیل و قال های آزار دهنده را در پی دارد. گردشگری عامل بر هـم زدن آرامـش روستا،ناسـازگار بـا آن محـیط شـناخته مـی شود.امکانات خدماتی محلی از عهده جمع آوری فاضلاب و انواع مختلف زباله که یادگار گردشگران شـهری اسـت ،بـر نمـی آید.برنامه ریزی مدبرانه ، علاوه بر کاهش اثرات مخـرب گردشـگری مـی توانـد بـه کشـاورزان در شناسـایی قابلیـت هـای گردشگری در مزارع و سرزمین های بومی شان و رشد و توسعه استعدادهای بالقوه این مناطق در مسیری هماهنگ و همسـو یاری می رساند(.(www.karkan.ir
1نویسنده عهده دار مکاتبات
1
امروزه به رغم اینکه قرن بیستم به پایان رسیده،توسعه روستایی هنوز با مسایل و چالش های متعددی مواجهه است زیـرا راهبردهای گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده است.یکی ازاین راهبردها که اخراًی با تاکیـد بیشـتر در اغلـب کشورها به اجرا در آمده،توسعه گردشگری در نواحی روستایی است (افتخاری و مهدوی،1384،.(3 در دهه هـای پایـانی قـرن بیستم بسیاری از برنامه ریزان اجتماعی-اقتصادی گردشگری را روشی مطمئن با چشم انـدازی بسـیار روشـن بـرای توسـعه روستاها بویژه محروم ترین آنها معرفی کردند.(افتخاری و قادری ،1381،(23
به عبارت دیگر،گردشگری روستایی ،به کلیه فعالیت ها و خدماتی گفته می شود که مردم و دولتها برای تفریح،اسـتراحت و جذب گردشگران و نیز گردشگران در نواحی روستایی انجام می دهند.(افتخاری و مهدوی، 1384،(5
تعاریف و مفاهیم
مفهوم توسعه روستایی:متون موجود در زمینه توسعه روستایی چه در دوره کلاسیک و چه در دوره جدید نشان می دهد که در کشورهای جهان سوم به رغم وجود ارزشها.نظام های اعتقادی و نظام های حکومتی مختلف دو دیدگاه بـر برنامـه ریـزی های توسعه روستایی حاکم بوده است:دیدگاه بهبود و اصلاح و دیدگاه دگرگون سازی (ازکیا،1365،)(34افتخـاری ،1373،-51 (74
لان گردشگری روستایی را چنین تعریف می کند:گردشگری روستایی،گردشگری است که در نواحی روستایی به وقوع می پیوندند(1994، (Lane a,B
گردشگری روستایی به مجموعه فعالیتهایی اطلاق شده است که از طریق فعالیتهای گردشگری،مانند تامین اقامتگاه،غـذا و یــادگیری و آمــوزش دربــاره روســتا و مزرعــه درآمــدهایی را بــرای ســاکنان آن ســکونت گــاه هــای روســتایی ایجــاد مــی کند(,( 7,p.,1993Mcintyre
توسعه پایدار عنصر سازمان دهنده ای است که موجب پایداری منابع تجدید ناپذیر مـی شـود منـابع محـدودی کـه بـرای زندگی نسل آینده بر روی کره زمین ضروری است.توسعه پایدار فرایندی است که آینده ای مطلـوب را بـرای جوامـع بشـری متصور می شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع بدون آسیب رساندن بـه یکپارچگی،زیبـایی و ثبـات نظـام هـای حیاتی،نیازهای انسان را برطرف می سازد.
گردشگری اکوتوریستی یا طبیعت گردی: پدیده ها و جاذبه های طبیعی که در این منطقه وجود دارد امکان طبیعت گردی را در این مکان فراهم می آورد جاذبه هایی که به نـوعی بـا طبیعـت در ارتبـاط هسـتند مانند:کوهنوردی،کوهپیمایی،صـخره نوردی،پیاده روی،اسکیت،پیکنیک و شکار به علاوه آثار تاریخی و فرهنگی موجود در این مناطق نیز بـه توسـعه گردشـگری طبیعی کمک می کند طبق آمار WTO هر ساله 10 تا 20 درصد بـه آمـار رسـمی اکوتوریسـت هـای جهـان افـزوده مـی شود.((1997,WTO
روش تحقیق
در مقاله حاضر کـه روش جمـع آوری اطلاعـات آن توصـیفی- تحلیلـی بـا اسـتفاده از شـیوه کتابخانـه ای ،بانـک هـای اطلاعاتی،فیش برداری،مقالات،کتب،سایت های اینترنتی معتبر می باشد، سعی بر آن بـوده اسـت کـه گردشـگری روسـتایی تبیین شود. از آنجا که هدف از این پژوهش بررسی و ارزیابی شـاخص هـای توسـعه پایـدار روسـتایی بـه لحـاظ اقتصـادی، اجتماعی-فرهنگی،محیطی و نهادی برای ایجاد گردشگری پایدار در دهستان دوزین است، لذا این شاخص ها مـورد بررسـی قرار گرفت،سپس با ارائه راهکارها و پیشنهاداتی در مورد توسعه پایدار منطقه مورد مطالعه، مطالعات و تحقیقاتی انجام شد.
مبانی نظری
گردشگری در جهان کنونی صنعتی پاک و سومین پدیده اقتصادی پویا ،پر رونق و رو به توسعه است که پس از منابع نفت و خودرو سازی گوی سبقت را از دیگر منابع جهانی بوده است.(رضوانی،:1387غفاری و ترکی هرچگـانی،1388،.(114از آثـار
2
مستقیم حاصل از گردشگری،حدود 6 درصد از تولید ناخالص جهانی و تخصیص یک شغل از هر 15 شغل به ایـن صـنعت در آینده نزدیک است و در صورتی که آثار منافع غیرمستقیم نیز در نظر گرفته شود حدود 10 درصد از تولیـد ناخـالص جهـانی و یک شغل به ازای هر 9 شغل در این صنعت خواهد بود(قادری و همکاران ،1390،.( 28
امــــروزه توســــعه ایــــن صــــنعت،تحولات عظیمــــی در اقتصــــاد کشــــور مــــا ایجــــاد کــــرده اســــت.
( 2006Garrod,Brain,Wornell,Roz,Youell,Ray, )
از این رو کارشناسان اقتصادی نقش آن را در پویایی اقتصاد بسیار مهم بر شمرده اند و می کوشند تا راه های توسـعه را در این افق بررسی کنند.(پاپلی یزدی و سقایی، 1385،(64 در سالهای اخیر گردشگری روستایی بعنوان یکـی از عوامـل عمـده و مــؤثر اقتصــادی در بســیاری از کشــورها مــورد توجــه قــرار گرفتــه اســت(ایمانی ،1388،.(55بــدلیل کــاهش انــواع فعالیتهایاقتصادی،تغییر ساختار بخش کشاورزی،رو به زوال رفتن صنایع روسـتایی و مهـاجرت خیـل جوانـان تحصـیل کـرده روستایی در بسیاری از کشورها،گردشگری راهبرد پذیرفته شده ای کـه منجربـه تجدیـد حیـات اقتصـادی روسـتا مـی شـود ( and Bried enhann 2004,71Wickens, ) و بصورت سیاستی برای بازساخت اقتصاد روستایی مطرح شده اسـت.در دنیای کنونی یکی از شناخته ترین راهبردهای غیر سنتی بـرای رفـع چـالش هـای اقتصـادی و بازسـاخت اقتصـادی نـواحی روستایی گردشگری و فرصت های مربوط به آن است.(افتخاری و قادری ،1381،.(28
مسئله اصلی در این راهبرد ناکافی بودن منابع،تأمین معاش و درآمد حاصل از کشاورزی در نـواحی روسـتایی و جسـتجوی منبع جدید اشتغال و فرصت های اقتصادی از طریق گردشگری است.
در جدول 1هدف ها و پیامدهای رویکرد گردشگری روستایی بعنوان سیاستی در بازساخت سکونتگاه های روسـتایی نشـان داده شده است.
هدف آثار و پیامدها
ایجاد اقتصاد جایگزین برای کشاورزی ایجاد اشتغال غیر کشاورزی
در روستاهای فاقد زمین کشاورزی کاهش مهاجرت
متنوع سازی فعالیت های اقتصادی متنوع سازی اقتصاد روستایی
روستا
اهمیت دادن به تولید بومی
تشویق سرمایه گذاری در بخش غیر
افزایش کیفیت زندگی
کشاورزی
افزایش تقاضا برای محصولات محلی تحول در نگرش های اجتماعی جامعه روستایی
تقاضا برای بهبود کیفیت زندگی حل مشکل نیروی کار اضافی
ایجاد اشتغال احیای زندگی روستایی
ایجاد منابع درآمدی
3
جدول :1 گردشگری روستایی سیاستی برای باز ساخت اقتصاد روستایی
منبع:افتخاری،قادری،1381،35
امروزه توجه به نقش گردشگری روسـتایی در رشـد اقتصـادی و توسـعه نـواحی روسـتایی در کشـورهای مختلف مطالعات و تحقیقات گوناگونی در این زمینه انجام شده اسـت.مطالعات انجـام شـده در کشـورهای فرانسه،اتریش،سوئیس،انگلستان،ایرلند،تایلند و ژاپن نشان می دهد که گردشگری روستایی بـه سـرعت در اقتصاد روستایی رشد کرده و مکمل فعالیت های کشاورزی شده است.(افتخاری و قادری ،1381،( 23
