بخشی از مقاله
پارك ملّت مشهد
پارك ملت مشهد، يكي از بزرگترين پاركهاي عمومي مشهد و بسيار مورد توجه مردم و زائرين حضرت رضا (ع) است.
اين پارك اكنون مركز ورزش صبحگاهي اقشار مختلف مردم مشهد، در تمام سال(باستثناء زمستان) محل مراجعه و اطراق زائريني است كه امكان تهيه محلي براي استقرار نيافته اند. و فضاي سبز و زيبا با طراحي مناسب براي تمّكن اعصاب از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشدو فضاي سبز آن با ارزش و قابل نگهداري و توسعه باشد.
پارك ملت مشهد با سطحي حدود 72 هكتار در بخش شمال غربي شهر مشهد واقع شده است و از چهار جانب محدود به خيابانهايي مي باشد كه عمدتاً خيابانهاي اصلي شهر و گذرگاههاي مهم توريستي مشهد هستند. در گوشه جنوب شرقي آن نيز ميدان آزادي واقع شده است. عمده ترين خيابانهاي همجوار پارك، در جوانب شرقي و جنوبي آن قرار دارند. خيابان جنوبي بلوار وكيل آباد است كه مسير دسترسي به ييلاقات اطراف شهر مانند وكيل آباد، طرقبه، زشك و شانديز مي باشد و بعنوان مسيري سرسبز همواره بيشترين مورد استفاده را از جانب زوار و توريستها داشته است. بلوار وكيل آباد. در فاصله بين دانشگاه فردوسي مشهد و پارك ملت واقع شده است.
وضعيت طبيعي زمين
اراضي پارك ملت در وضعيت طبيعي خود تقريباً هموار و مسطح و بدون عارضه است مگر در نقاطي كه خط القعر نهرهايي است كه در سابق از اراضي پارك عبور مي كرده اند.
نهر گناباد از جمله مهمترين اين نهرها هنوز نيز در بخشي از اراضي پارك از سطح زمين عبور كرده و آب درياچه پارك گاهاً از اين نهر تأمين ميشود.
كاربريهاي زمين
جهت شيب طبيعي زمين از شمال غربي به جنوب شرقي است و بالطبع خط القعر هاي موجود نيز در اين جهت كشيده شده‌اند.
پارك ملت به واسطه وسعت زياد در نقاط مختلف داراي كاربريهاي گوناگون است. بديهي است كه اين كاربريها عمدتاً جنبه تفريحي داشته و بر اين اساس شكل گرفته اند.ولي اينكه تا چه حد اين خصوصيت را حفظ كرده و دارا هستند. بحثي است كه به آن خواهيم پرداخت. بخشي از پارك فضاي سبز و بيشه و بخش ديگري زمين باير و رها شده است. فضاي سبز عمدتاً در بخشهاي جنوبي و مركزي و بخش كوچكي نيز در قسمت شمالي پارك شكل گرفته است. بخشي اعظم قسمت شمالي پارك را اراضي بي سروسامان و رها شده تشكيل مي دهد.
در قسمت جنوبي پارك كه داراي فضاي سبز نسبتاً سازماندهي شده است، بوفه و مسجد پارك قرار گرفته اند، البته به نظر ميرسد استقرار آنها در اين نقاط پارك بدون هيچ دليلي صورت گرفته باشد.
در امتداد ورودي جنوبي دو آبنما واقع شده اند كه البته بدليل طراحي نامناسب، براي رويت آنها حتماً بايد به نزديكي اين آبنما ها رفت و در بدو ورود به پارك قابل تشخيص نيستند. اين آبنماها با فضاي زيباي اطراف، قابليت هاي زيادي براي تبديل به مكانهاي تجمع را دارند.
در قسمت غربي پارك، شهر بازي پارك ملت با وسعت حدود 5/1 هكتار واقع شده كه در فصول مناسب، تعداد بسيار زيادي از زوار و مسافرين مشهد از اين شهر بازي استفاده ميكنند. يكي از علل مراجعه بسيار زياد مسافرين به اين شهربازي، استقرار آن در پاركي داخل شهر و با دسترسي هاي بسيار مناسب است. پس از لحاظ فضاي سبز حايز اهميت است.
در قسمت شمالي پارك، بيشه اي است كه داراي امكانات فراواني براي تبديل به بخشهاي تفريحي و يا جهانگردي است. اين بيشه فقط در نوار باريكي در قسمت شمالي انبوه است. اين زمين داراي چمن نامرغوب استولي هيچگونه كاربري بجز يك انبار و دفتر پارك كه اطاقي كوچك است، در ان پيش بيني نشده است. با توجه به محل مناسب اين زمين بدون عارضه و بدون كاربري،امكان ايجاد كاربريهاي مختلف در آن وجود دارد.
در نزديكي ورودي شرقي درياچه اي واقع شده كه با سطح زياد داراي امكانات متعددي براي تبديل به يك مركز تفريحي مجهز و گذران اوقات فراغت است.
در حال حاضر آب درياچه، ساكن است و امتداد شمالي و جنوبي نهر گناباد نيز تا فاصله اي از درياچه هنوز وجود دارد.
در قسمت شمال شرقي پارك، گلخانه اي قرار دارد كه با استفاده از امكانات موجود. مي تواند به گلخانه و نمايشگاه گل مجهز تبديل شود. كه بيشترين مراحل كارآموزي خود را در اين قسمت گذرانده، ساختمان گلخانه در دو طبقه و داراي حدود 1725 متر مربع زيربناست. شمال غربي گلخانه درختان از بين رفته اند. فضاي باز مقابل گلخانه نيز درحال حاضر از كيفيت نسبتاً مناسبي برخوردار است ولي براي تبديل اين بخش به يك نمايشگاه كل مجهز مي بايست اين فضا نيز گسترش و سازمان يافته و راه عبور آن نيز از وسط قسمتهاي كل كاري شده باز شود.
در بخشهاي داخلي پارك، كف برخي جويها كه درختان در آن كاشته شده‌اند سنگ چيني شده است. اين روش كفسازي جويها گذشته از اينكه از حركت روان آب جلوگيري ميكند، با رسيدن سيمان به ريشه درختان سبب خشك شدن آنها شده و ضمناً لابه لاي سنگها نيز آشغال گرفته و تميز كردن آن با اشكال مواجه ميشود.
به نظر مي آيد پارك ملت نيز مانند اغلب پاركهاي كشور داراي طرح پيش انديشيده. كاشت نمي باشد و بجز چند نقطه كه محورها توسط رديف درختان خاص و متنوع تعريف شده است در داخل قطعات طرح كاشت خاص اجراء نشده است بخصوص اطراف درياچه و ميادين كه ميتوانست منظرهاي جذابي رابراي مردم استفاده كننده بوجود آورد. به كاشت گونه هائيكه داراي تنوع فصلي نيست و يكنواخت است اكتفاء شده است.
منظري كه بيننده را آزار مي دهد درختان سرو خمره‌اي است كه بطور يكنواخت پراكنده داخل قطعات ، زير درختان بزرگ كاشته شده و هر سال هزينه هاي زيادي براي فرم دادن آنها صرف ميشود. و منظره ايجاد شده نيز شباهت به گورستان پيدا كرده است، كه البته در مباني طراحي در اينمورد بحث بيشتري خواهد شد.
در پارك ملت درختان و درختچه ها و بوته ها بطور عمده به شرح زير ميباشد. ارزيابي كيفيت گونه ها بطور كلي در ستوني مشخص گرديده است.
ليست درختان و درختچه ها و بوته هاي مهم موجود در پارك ملت مشهد:
نوع درختان كيفيت رشد
1- افراي سياه Acer regundo عالي
2- افراي ابلق A.N.Var Auratum خيلي خوب
3- كاتاليا Catalpa Specoisa خوب
4- به ژاپني Chaenmeles Japonica عالي
5- داوودي ها Chrysanthemum Spp عالي
6- ياس زرد Forsythia Intermadia خيلي خوب
7- زبان گنجشك Fraxinlis exceisior خيلي خوب
8- ختمي درختي Hibiscus Syraiacus عالي
9- ترون (برگ نو) ligustrum Ovalifolium عالي
10 – ترون ابلق L.O. var Aureo – Marginatum عالي
11- توت Morus Spp عالي
12- كاج Pinus SPP خيلي خوب
13- چنار Platanus Orienta خيلي خوب
14- سرو خمره اي Platycldus orientali خيلي خوب
15- سپيدار Populus alba خيلي خوب
16- اشن populus laba var خيلي خوب
17- پيروكانتا Pyrocantha coccinea عالي
18- اقاقيا معمولي Robinia Pseudacaia خيلي خوب
19- اقاقيا چتري R.Pvar. Umbaculiefera عالي
20 – رزها Rosa Spp. خيلي خوب
21- بيد مجنون Babylonica Salix خيلي خوب
22- بيد مرجاني Salix Carmanica خوب
23- بيدها Salix Spp خيلي خوب
24- گزشاهي Tamarix stritca خيلي خوب
25- سرو بلند پارك Tuja Sp. عالي
26- نارون Ulmus Carpinifalia var خوب
27- نارون ها Ulmus Spp خوب
اقليم
شهر مشهد در استان خراسان و در ناحيه معتدل شمالي واقع است.
شهر مشهد با عرض جغرافيايي 37 درجه در منطقه معتدل كوهستاني قرار گرفته است.
مناطقي كه مشهد در بين آنها واقع شده، خصوصيات بسيار متفاوتي دارند و از كوير تا كوهستان راشامل ميشوند.
به منظور شناسايي دقيق تر خصوصيات اقليمي و آب و هوايي مشهد، بررسيهاي اقليمي بصورت دقيق تر در اينجا آورده مي شوند.
دما و رطوبت هوا
متوسط حداقل دماي هوا در سردترين ماه سال (ژانويه) 7/4- درجه سلسيوس و متوسط حداكثر آن در گرمترين ماه سال (ژوئيه) 9/33- درجه سلسيوس بوده است. با مقايسه اين دو رقم و بطور كلي با مقايسه ارقام مربوط به متوسط حداقل و متوسط حداكثر دماي هوا در ماههاي مختلف سال مشاهده ميگردد كه متوسط حداقل دماي هوا در سه ماه سال زير صفر است.
پايين ترين دمائي كه در طول اين دوره آمارگيري گزارش شده است 28- درجه سلسيوس بوده است. تعداد روزهاي يخبندان در ايستگاه در طول سال بطور متوسط 3/100 روز مي باشد.
با توجه به ارقام فوق نتيجه گيري ميگردد كه در اين منطقه پايين بودن دماي هوا در ماههاي سرد سال اهميت بيشتري نسبت به بالابودن دما در ماههاي گرم دارد. ارقام مربوط به روز درجه هاي سرمايش و گرمايش نيز مؤيد اين موضوع اند. كل روز درجه هاي سرمايش در طول سال 7/346 و مجموع روز درجه هاي گرمايش در كل سال 3/2338 ميباشد. يعني در طول سال نياز به گرم هواي داخل ساختمان بيش از 6 برابر نياز به سرد كردن آن است.
در مورد رطوبت هوا در تابستان هوا كمي خشك است اما در بقيه مواقع سال رطوبت هوا كافي است و مشكلي از نظر رطوبت ندارد.
تأثير فضاي سبز موجود بر طرح آتي
در منظر سازي با گياهان براي اينكه منظر خوشايند يا زيبا بوجود آيد بايد سعي شود كه اصول مربوط به زيبا شناسي كه در اكثر حرفه هاي طراحي هنري مورد توجه است از قبيل فرم، بافت، رنگ، تكرار، تعادل و ... رعايت گردد تا بيننده و استفاده كننده از فضاي بيروني دچار سردرگمي و ابهام نگردد. فضاي سبز موجود پارك ملت به جز در محورهاي خاص، مغشوش و درهم ريخته است و استفاده از گونه سرو خمره اي بصورت پراكنده در داخل پارك علاوه بر اينكه كار نگهداري را به علت عدم رعايت اصول زيبايي شناسانه و طراحي كاشت دشوار و پرهزينه كرده است از بوجود آمدن منظر و چشم انداز مطلوب نيز جلوگيري بعمل مي‌آورد. يكي از مشكلات طرح آتي تصميم گيري در مورد جابجايي اين گونه در پارك و استفاده از گياهاني است كه تنوع فصلي داشته و بتوانند در زيبايي تمام سال پارك نقش داشته باشند.
به تجربه ثابت شده است كه جمعيت استفاده كننده از فضاي سبز در پاركها مايلند در پناه درختان خزان دار به نشينند يا اطراق نمايند و سوزني برگان در منظر چنانكه داراي اندازه و رنگ متنوع باشند مي توانند به غني شدن منظر كمك نمايند. درختان ديگر كه غيرقابل جابجائي هستند اگر بر حسب ضرورت در داخل كفسازي پيشنهادي قرار گرفتند با تمهيداتي مي‌توان كفسازي اطراف درخت را به گونه اي انتخاب كرد كه آب و هواي كافي در اختيار ريشه قرار بگيرد تا درخت نيز حفظ شود.
وزش باد
سرعت وزش بادهائي كه در ماههاي ژوئن، ژوئيه و اوت يعني در فصل تابستان وزش دارند بيشتر از ساير بادهاست. گرچه بادهاي پائيزي و زمستاني به ترتيب درصد و سرعت كمتري دارند، اما بدليل سردسير بودن منطقه و با توجه به اهميت گرم كردن فضاهاي داخلي نسبت به سرد كردن اين فضاها، ميبايست جهت وزش اين بادها را كاملاً مورد توجه قرار داد.
تأثير اقليم بر فضاي سبز
براي رشد مناسب گياه نياز به فراهم آوردن شرايط رشد و نمو است كه بخشي از آن مربوط است به خاك، آب، رطوبت هوا و درجه حرارت كه برخي از اين عوامل نظير آب را مي توان با آبياري جبران نمود و يا شرايط خاك را با افزودن ماسه، خاك برگ يا كود پوسيده تا حدودي اصلاح و قابل استفاده براي بسياري از گونه ها نمود و يا خاكهاي شور را با زه كشي و شستشو قابل استفاده براي كاشت گياه نمود. رطوبت هوا را نيز مي توان در جاهاي خشك با ايجاد بادشكن و آب پاشي بالا برد تا گياهان حساس به خشكي بتوانند در محيط مناسبتري رشد مطلوبتري داشته باشند. تنها درجه حرارت را در محيط هاي بيروني نمي توان بسهولت تغيير داد و براي تغيير درجه حرارت بخصوص درجه حرارت حداقل در زمستان، در هواي آزاد نميتوان چاره اي انديشيد بجز اينكه هر كدام از گونه ها راكه حساس ترند توسط پوشاندن يا بستن داربست و استفاده از ورقه هاي پلي اتيلن تا حد زيادي از گزند سرما محفوظ نگهداشت. اينكار براي حفظ يك يا چند گونه مشخص در باغهاي كلكسيون عملي است ولي در پاركهاي عمومي مقرون به صرفه نبوده و نميتوان در سطح وسيعي مبادرت به چنين كاري كرد.
