بخشی از مقاله
چکیده
توسعه و پیشرفت نتیجه رفتاری نظاممند در عرصه اقتصادی و سیاستگذاریهای مرتبط با آن است. یکی از الزامات توسعه متوازن و پیشرو در جوامع رو به رشد تلاش برای ایجاد و بالندگی فرهنگ اقتصادی است که در آن رفتارهای مردم بر اساس الگوهای اقتصادی منطبق بر عرف و هنجارهای اجتماعی تبیین و تنظیم می شود.اعمال تحریم های یک جانبه و محدودیت های مالی و تجاری همواره یکی از ابزارهای غیر قانونی نظام سلطه برای وارد آوردن فشار به نظام جمهوری اسلامی ایران در طول سالهای گذشته بوده و مرتبا بر حجم این تحریم ها افزوده است.این وضعیت با اجرای تحریم خرید نفت ، بانک مرکزی، کشتیرانی ، بیمه و... از سوی نظام سلطه به اوج خودش رسیده است. به عبارتی نظام سلطه بعد از ناامیدی هایی که در فضای تخاصم با محوریت نظامی دید، در حوزه اقتصاد به طمع افتاد.در همین راستا اقداماتی را برای تحت تاثیر قرار دادن محیط اقتصادی با هدفهایی که منجر به تضعیف نظام و فشار روی آحاد مردم باشد در دستور کار قرار داده است . در مقابل اتخاذ چنین رویکردی از سوی غرب، مقام معظم رهبری بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح و آن را به عنوان یک روش مهم در تغییر مسیر حرکت اقتصادی کشور عنوان کردند. درباره اقتصاد مقاومتی ابتدا باید درک صحیح از اقتصاد ملی و همچنین فضای اقتصاد جهانی و متعاقبا فشار مضاعفی که نظام سلطه نسبت به ایران داشته است به دست آوریم. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی است. البته بهترین تبیین را خود شخص مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی دارند. اقتصاد مقاومتی معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهای تدافعی نیست، اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّی در شرائط فشار هم رشد و شکوفائی خودشان را داشته باشند. . با توجه به اهمیت روزافزون انرژی در معادلات جهانی و به تبع آن اهمیت امنیت عرضه و تقاضای انرژی در بین کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده انرژی، داشتن یک »راهبرد انرژی« جامع، مسنجم، هدفمند و در برگیرنده همه ابعاد برای نیل به اهداف چشم انداز یک اولویت اساسی است..باتوجه به اهداف اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی باید تلاش کردتا از خام فروشی پرهیز کرده و به سمت تولید با ارزش افزوده حرکت کنیم.
1
همانگونه که شناسایی نقاط آسیب اقتصاد ایران مهم است، ارائهی راهکارهای دقیق و مبتنی بر واقعیت نیز حائز اهمیت است. از این رو، دراین پژوهش سعی شده تا با تکیه بر منویات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)، مقدمات اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی درصنعت نفت بر پایهی سیاستگذاری کلان اقتصادی ، برای خلق حماسهی اقتصادی فراهم شود.
واژه های کلیدی
اقتصاد،اقتصاد مقاومتی،صنعت نفت،چالش اقتصادنفتی ،راهبردمقاومتی
مقدمه
ایستادگی و پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران که می تواند الهام بخش سایر ملت ها برای حرکت به سمت استقلال و نفی وابستگی باشد، اصلی ترین نگرانی غرب به حساب می آید که سلطه را عامل اساسی حیات مادی و برتری خویش می داند . به ویژه اینکه ایران اسلامی کانون مقاومت در منطقه خاورمیانه و در بین کشورهای اسلامی نیز هست و این موقعیت موجب به شکست انجامیدن طرح های سلطه جویانه غربی برای در اختیار گرفتن این قلب سرزمینی و ایجاد شرایط مطلوب برای کنترل و مدیریت نظم جهانی نیز شده است . از این رو مهار قدرت جمهوری اسلامی ایران، راهبرد دولت های غربی به رهبری آمریکا است که برای تحقق آن از هیچ اقدامی فروگذار نبوده و تاکنون طیفی از تهدیدات و تهاجمات گوناگون را علیه مردم و نظام ایران اسلامی تجربه کرده و در عین حال نتیجه ای نگرفته اند. از سوی دیگر روند تحولات جهانی و به ویژه منطقه ای و داخلی نظام جمهوری اسلامی به نفع قدرت م لی کشورمان و برخلاف منافع غربی بوده و لذا در شرایطی که بحران اقتصادی- اجتماعی غرب از یک سو و بیداری اسلامی در منطقه راهبردی خاورمیانه از سوی دیگر برنگرانی غرب دامن زده است، آمریکا و حامیان غربی آن، آخرین تیر ترکش تخاصم، یعنی تحریم هوشمند را که ترکیبی از تح ریم واقعی و جنگ روانی است، علیه جمهوری اسلامی رها کرده اند .این نوع تحریم که به زعم آنان می تواند فلج کننده باشد، با اعمال تحریم های نفتی، بانک مرکزی، شرکت های کشتیرانی و نفتکش ها و برخی اشخاص دنبال می شود که بتواند با ایجاد فشار لازم، ایجاد نارضایتی های اجتماعی، با بهره گیری از جنگ روانی و مدیریت اذهان، نظام جمهوری اسلامی را به ناکارآمدی و بی مسئولیتی متهم و زمینه تحمیل خواسته های ظالمانه خود را بر کشورمان فراهم آورد(درخشان،.(1389 به عبارتی، تحریم های جدید با هدف بی ثبات سازی اقتصادی و تسری این بی ثباتی به عرصه اجتماعی و سیاسی- امنیتی دنبال می شود که به زعم طراحان آن، می تواند مسیر پیشرفت و توسعه نظام جمهوری اسلامی ایران را سد کند . در دنیای امروز که ارتباطات،
گسترده و سریع شده است، جوامع مختلف از اوضاع همدیگر مطلعند .
پیشرفت اقتصادی بیشتر در یک جامعه نسب ت به جوامع دیگر نشان از
توانمندی بیشتر نظام اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در بهبود وضع مردم آن جامعه دارد .پیشرفت اقتصادی موجب حفظ سرمایههای انسانی و جلوگیری
از فرار مغزها و حتی جذب مغزهای خارج از کشور شده و سرمایه های
انسانی جامعه را تقویت می کند که خود موجب پیشرفت بیشتر جامعه
میشوند.(اصغری،.(1391 اقتصاد ایران دارای بخش ها و ظرفیت های
اقتصادی بالقوهای است که نیازمند یک برنامه بلندمدت و همه جانبه نگر در بهرهگیری از این ظرفیتها، موهبتهای الهی و منابع انسانی کارآمد است تا با تخصیص بهینه این منابع، آینده اقتصادی ایمن تر و پررونق تری را برای نسلهای بعدی رقم زند . در هر اقتصادی و به هر اندازه ای (کوچک یا بزرگ) آنچه مهم است و چرخ های اقتصاد را به حرکت در می آورد »درآمدهای« آن اقتصاد است . درآمدهای نفتی سرمایه عظیم خدادادی است که در صورت استفاده صحیح و بهینه از آ ن می تواند در زمینه های مختلف رشد و پیشرفت کشور را به دنبال داشته باشد . نوسانات×شدید× قیمت×جهانی×نفت×و×تاثیر×آن×بر×درآمد×کشورهای×صادرکننده×آن×سبب× تحولاتی×در×ساختار×اقتصادی×این×کشورهابه ویژه×از×نظر×تغییر×ترکیب×تولید× و×نیز×تغییر×ترکیب×کالاهای×صادراتی×و×وارداتی×بواسطه×تغییر×رابطه×مبادله× واقعی×بوده×است؟ ×
علاوه×بر×اهمیت×نفت×در×تولید×ناخالص×داخلی،×نقش×آن×به عنوان×منبع× جلب ×ارز ×خارجی ×بسیار ×حائز ×اهمیت ×است ×؟واردات ×بی ×رویه و ×صادرات × وابسته×به×نفت،×اکنون× مهم×ترین×چالش× اقتصاد×کشور×ماست. همانگونه که شناسایی نقاط آسیب اقتصاد ایران مهم است، ارائه ی راهکارهای دقیق و مبتنی بر واقعیت نیز حائز اهمیت است. از این رو، دراین تحقیق سعی شده است تاالزامات تحقق اقتصادمقاومتی رادر صنعت عظیم نفت وهمچنین اجرایی شدن اقتصاد بدون نفت بر پایه ی سیاستگذاری کلان اقتصادی رابرشمرد(بت شکن،.(1379
2
-1 مفهوم شناسی اقتصاد مقاومتی
اقتصاد مقاومتی مفهومی است که درپی مقاوم سازی، بحران زدایی وترمیم ساختارها ونهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی مطرح می شود،که قطعا باور ومشارکت همگانی واعمال مدیریت های عقلایی ومدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موض وعی است . اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها وتاکید روی مزیت های تولید داخل وتلاش برای خود اتکایی است . بنا به تعریف برخی از اقتصاددانان از اقتصاد مقاومتی ، این نوع اقتصاد معمولاً در
رویارویی و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف کننده یک کشور قرارمی گیرد که منفعل نیست و در مقابل اهداف اقتصادی سلطه، ایستادگی نموده و سعی درتغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومی سازی آن بر اساس جهانبینی و اهداف دارد . برای تداوم این نوع اقتصاد، باید هرچه بیشتر به سمت محدودکردن استفاده از منابع نفتی و رهایی از اتکای اقتصاد کشور به این منابع حرکت کرد . اقتصادی که در شرایط فشار، شرایط تحریم و در شرایط دشمنی ها باعث رشد و شکوفایی کشور شده و بستر را برای افزایش توسعه اقتصادی و کاهش آسیب پذیری فراهم کند(اصغری،.(1391
اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که در آن علاوه بر تعامل پویا با دنیای خارج و استفاده از امکانات تجارت آزاد، امنیت اقتصادی کشور حفظ شده و نوسانهای محیط بین المللی اقتصادی و تهدیدهای آن، کم ترین تأثیر سوء را در روند بلندمدت متغیرهای کلان اقتصادی داشته باشد . لازمه چنین اقتصادی باید کارافرینی، تبدیل تهدید به فرصت، حرکت روبه جلو در پیشرفت و مد یریت بهینه توانمندی های اقتصادی در عرصه های مختلف بالاخص انرژی باشد. البته بهترین تبیین را خود شخص مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی دارند . اقتصاد مقاومتی معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهای تدافعی باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که بهیک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّی در شرائط فشار هم رشد و شکوفائی خودشان را داشته باشند.
-2اقتصاد مقاومتی، تحقق جهاد اقتصادی
جهاد اقتصادی به معنای شروع حرکتی موثر برای ساختن بنیان آینده ایست که امروز برای هر ایرانی یک آغازاست، شروع زندگی در شرایطی بهتر و ایده آل .اقتصاد مقاومتی نتیجه و ثمره اقتصادی است که با تکیه برحرکتهای جهادی و فداکارانه در برابر احتکار و انحصار قد علم می کند و با تورم وگرانی مقابله می کند تا مردم به آسایش نسبی در زندگی برسند . مهمترین اهداف تحقق اقتصاد مقاومتی عبارتند از :
2-1 مهار سوداگری و فساد
گام اول تحقق اقتصاد پایدار منظور از سوداگری، فعالیتهای غیرمولدی است که از تلاطمات و نوسانهای
بازار سوء استفاده نموده و بهرهمندیهایی را نصیب برخی افراد می گرداند. دراقتصاد مبتنی بر دلالی و سوداگری، بخش مولد بیشترین آسیب را دیده و ساز وکار اقتصاد به سمت حبابهای قیمتی و نوسانهای شدید سوق می یابد. چنین اقتصادی درمواجهه با فشارخارجی کمترین پایداری و مقاومت را داشته و به سرعت متلاشی می شود(مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان، شهریور.(1391
برخی سیاستهای اجرایی مناسب ذیل این اصل عبارتند از : سیاستهای کنترل زمین ومسکن، مبارزه با قاچاق و واردات غیرقانونی، ساماندهی فضای اطلاعاتی به منظور دسترسی یکسان آحاد جامعه به اطلاعات اقتصادی و...
