بخشی از مقاله
چکیده
شهر جایی است که مردم حس شهروندی نسبت به آن دارند و تعاملات شهری در آن رخ می دهد. به عبارتی آن چه شهر را می سازد ساختمان های عظیم و فضاهای بی روح نیستند بلکه شهروندان با تمام ویژگی های منحصر به فرد و ایده های خلاقانه ی خود به فضاها معنا و روح می بخشند.
شهر خلاق توسط ایجاد فرصت های مختلف برای گروههای مختلف باعث ایجاد مکانهای سرزنده، دارای تکثر فرهنگی و قومی و ارتقای کیفیت محیط خواهد شد. توجه به افراد خلاق و حفظ و تقویت مکانهایی که این افراد درآن فعالیت میکنند ابزاری است که ساکنان را به محل پیوند میزند و حس تعلق افراد به فضا، حضورپذیری و غیره را در شهر عمیق تر میگرداند. این عوامل خود ایجاد نوعی پایداری در شهر را ممکن می-سازد.
در این پژوهش با مطالعات کتابخانهای به بررسی فضاهای خلاق و پایداری پرداخته شده است و بر آن است که در روند شکل گیری شهر خلاق، به معرفی شاخصها و ویژگیهای آن پرداخته، در ادامه به معرفی و برررسی عوامل تاثیرگذار و به وجود آورنده مکانهای پایدار از طریق خلاقیت میپردازد.
کلمات کلیدی: شهر خلاق، پایداری، ارتقای کیفیت، خلاقیت
نویسنده مسئول: علیرضا نوفل آدرس: اصفهان، شهر جدید بهارستان، نبش بلوار بهشت، دانشگاه شیخ بهایی، گروه شهرسازی.
همراه: 09361522617
نامسرذگرد یرامعم و یساسزهشیلمشیامه ه یلوا
Creative City: Paths to a Sustainable City
Abstract:
The city is where people have a sense of citizenship and civic engagement Occurs in it. In other words, what makes a city are not massive building and Lifeless spaces. But the people of city with all the unique features and creative ideas give meaning and spirit to their environment.
Creative City by creating various opportunities for different groups cause creating Lively places with cultural and ethnic diversity Improvement of environmental quality. Attention to creative people and Protect and enhance the places where this people work in it is a tools Ties Residents to local and Sense of space and ….and etc do deeper in city. The factors Makes it possible to create a sustainable city.
The library and field research methods to explore creative spaces have been sustained.
In this article has tried To explore creative spaces and sustainable whit Library Studies And trying study in The formation process of creative city, Indicators and its features and Also search Effective Factors Cause Stable location through creativity in city.
Key words: Creative cities, sustainability, Improvement of quality, creativity
همدقم
اولی ه همایشملیشهزساسی و معماری درگذرسمان
ساختمان های بی روح و زشت و با ظاهری سخت دارای آثار روان شناختی هستند به همین دلیل در طی زمان ظرفیتها و تواناییهای کاری ساکنین کاهش پیدا میکند. با توجه به اینکه اقشار مختلف مردم در پهنه گستردهای از شهرها و محلات سکنی گزیده اند، اکنون شاهد یک تغییر مکانی گسترده از جانب همهی شهروندان هستیم. به طوری که برخی مناطق و شهرها، مراکز سکونت افراد خلاق و فرهیخته شده اند و برخی دیگر شاهد ترکیبی وسیع از طبقه کارگر و شاغلان بخش خدمات هستند.
در جهانی که مردم به شدت متحرک هستند چرا و به چه دلیلی آن ها تعدادی از شهرها را در مقایسه با سایر شهرها برای زندگی و کار انتخاب میکنند؟ شهرها برای اینکه بتوانند جاذب جمعیت خلاق باشند باید چه اقداماتی انجام دهند؟ و پس از آن چگونه میتوان قوه تخیل هنرمندان را تقویت کرد تا آن ها تشویق به همکاری با یکدیگر شوند؟
پدید آمدن شهر خلاق به راحتی امکان پذیر نیست و این جریان بایستی به آرامی در کل اجتماع جریان یافته و در ارتباط با تولیدات، کار و زندگی اجتماعی- فرهنگی و فعالیتهای اقتصادی در ابعاد مختلف شهری، به صورت جریانی درون زا توسعه و گسترش یابد. این شهرهای پویا همواره حس و روح هنری- فرهنگی خود را به واسطه وقوع جابهجایی جمعیت خلاق حفظ کردهاند.
توجه به این مسئله که چه چیزی هر شهر را یگانه میسازد نکتهی ضروری برای قرار گرفتن آنها در شهرهای خلاق است. قبل از هر چیز نیاز به تعریف خلاقیت داریم.
خلاقیت
واژه خلاقیت در لغت نامه دهخدا خلق کردن، آفریدن و به وجود آوردن معنا شده است. خلاقیت در ساده ترین سطح به معنای پدید آوردن چیزی است که قبلا وجود نداشته است .خلاقیت محصولی از ایده های جدید تخیلی است که شامل نوآوری رادیکال و یا راه حلی برای یک مشکل و همچنین یک فرمول رادیکال از مشکلات است. در واقع خلاقیت یعنی به کارگیری تواناییهای ذهنی برای ایجاد یا تبلور یک فکر یا مفهوم جدید که برخی نیز آن را به ترکیب ایده ها یا ایجاد پیوستگی بین ایده ها تعبیر کرده اند(شهابیان و رهگذر،.(67:1391
خلاقیت یک اصل اساسی برای انسان بودن و یک منبع حیاتی برای فرد، جامعه و حیات علم اقتصاد است. جوامع خلاق پر جنب و جوش و دارای اماکن انسانی، پرورش دهنده رشد فردی، درخشان در پیشرفتهای فرهنگی و تکنولوژی، تولید کننده شغل و ثروت و پذیرای تنوع شیوه زندگی و فرهنگ هستند. خلاقیت یک راهبرد اجتماعی معنادار برای کل جامعه است.
از نگاه ریچارد فلوریدا، خلاقیت توانایی یک انسان است که هر فردی برای زندگی و کار خود میتواند بهره بگیرد. در این معنا، هرکس به صورت بالقوه می تواند عضو طبقه خلاق باشد. همچنین اشترنبرگ و لوبارت خلاقیت را به عنوان توانایی تولید کاری که هم جدید است (یعنی اصیل است و غیر قابل پیش بینی) و هم متناسب (یعنی مفید و به خوبی مناسب با کار و ساختار مربوطه است) تعریف می کنند.
اولی ه همایشملیشهزساسی و معماری درگذرسمان
مطابق تئوری سرمایه گذاری، خلاقیت نیازمند شش منبع متمایز و در عین حال به هم مرتبط است:
تواناییهای فکری، دانش، سبک اندیشیدن، شخصیت، انگیزه ومحیط(رضائیان قراگوزلو و همکاران،-18:1391 .(24
بر این اساس خلاقیت را میتوان از سه جنبه زیر شناسایی کرد:
▪ خلاقیت هنری متضمن تخیل وتوانایی آفرینش ایده های بدیع و روشهایی تازه برای تفسیر جهان در قالب متن، صدا و تصویر است.
▪ خلاقیت علمی متضمن کنجکاوی و تشنگی برای تجربه و پیریزی روابط جدید در حل مسئله.
▪ خلاقیت اقتصادی فرآیندی پویاست که به نوآوری در فناوری شیوههای کسب و کار بازاریابی و غیره میانجامد و پیوند نزدیکی با دستیابی به فرصتهای رقابتی در اقتصاد دارد(شهابیان و رهگذر،.(67:1391
تفاوت خلاقیت و نوآوری
خلاقیت و نوآوری عناصر کلیدی هستند که پیشرفت و موفقیت شهرها به آنها وابسته است. خلاقیت به عنوان پدیدهای است که در سطوح فردی آغاز و نمایان میشود. متغیرهای مختلفی چون شخصیت، انگیزه و تجربه به خلاقیت در سطوح فردی مرتبط هستند. به صورت گروهی و سازمانی همچون فرهنگ و جو سازمانی، این متغیرها را تحت تاثیر قرار میدهند و بالطبع رفتارهای فردی تحت تاثیر قرار میگیرند؛ با این حال تمرکز اصلی و ابتدایی در خلاقیت بر روی فرد است. از سوی دیگر نوآوری بیشتر در سطوح گروهی و سازمانی عمل می-کند(رضائیان قراگوزلو، قادری و میرعباسی،.(22:1391
آمابیل و همکارانش معتقدند خلاقیت به عنوان تولید ایدههای نو و مفید در هر حوزهای و نوآوری بکارگیری موفقیت آمیز ایده های خلاق در یک سازمان است. بنابراین هیچ نوآوری ممکن نیست مگر با فرآیندهای خلاق که آغاز و پایان فرآیند را مشخص میکند؛ شناخت مسایل، فرصت ها، گردآوری اطلاعات، تولید ایدههای جدید و استخراج ارزش و اعتبار آن ایدهها.(همان:(22-21 حال باید به این نکته بپردازیم که خلاقیت چگونه در شهر کاربردی میشود.
شهر خلاق
درباره شهرها و مناطق خلاق اولین بار »دبور« در سال 1967 مبحثی را تحت عنوان »شهر تماشایی یا شهر نمایش« مطرح کرد. نظر او ظهور پیش از موعد ایده، تلفیق فضای اقتصادی و فرهنگی در مقیاس انسانی به خصوص در موضوعاتی نظیر فضاهای مولد جدید، مجموعه های فرهنگی و به نمایش در آوردن محیط های بصری که در مادر شهر های اصلی سراسر جهان بسیارند، می باشد. اولین نظریه پردازی که مناطق و شهرهای خلاق را مطرح نمود، ریچارد فلوریدا میباشد(جاوید، حسینپور و اکبری،.(105:1391
اولی ه همایشملیشهزساسی و معماری درگذرسمان
داشتن شهر خلاق، نهایت آرزوی هر جامعه مدرن است فضایی که در آن فعالیتهای نو رخ میدهد. شهرخلاق در قرن 21 به معنای شهروندان خلاق است. مسئولان شهری در این شهر خدمات همگانی و زیرساختهای اجتماعی و اقتصادی را به نوینترین، کاراترین، بهرهورترین و زیباترین روش ارایه میکند(کلانتری و همکاران،.(74:1391
فلسفهی شهر خلاق آن است که در هر شهری همیشه ظرفیتی بسیار بیشتر از آنچه ما در وهلهی اول تصور می-کنیم وجود دارد اگر بتوانیم شرایطی فراهم کنیم که مردم بتوانند بر اساس تخیلات بلند پروازانه فکر، برنامهریزی و عمل کنند و فرصتهای توسعه به طور مداوم تکامل یابد، می توانیم به تحقق شهر خلاق نزدیکتر شویم. این فرصتها میتوانند در بر گیرنده اقدامهایی برای تولید ثروت و افزایش بازده اقتصادی، ارتقای زیباییهای بصری در محیط شهری یا حل مسائل اجتماعی باشند(سعیدی،.(5:1389
یک شهر خلاق محیط مساعدی برای تربیت انسانی است و زمینه پرورش خلاقیت ساکنین آنجا را فراهم آورده است و این گونه شهرها اغلب دارای فضاهای پویا و سالمی هستند. این شهرها خود را با ایدههای افراد سازگار میکنند.
در شهر افراد مختلف با علایق و تخصصهای مختلف زندگی میکنند و هر کدام قابلیتهای متفاوتی دارند این افراد در عین حال که یک مجموعه ناهماهنگی را شکل میدهند در درون خودشان اشتراکاتی هم میتوانند داشته باشند و در عین حال که با هم متفاوتند، تشابهاتی هم دارند. در شهرهای مختلف جستجو شد که ببینند هر شهری بر سر کدام حوزه توافق بیشتری دارند و علایق مشترک مردم یک شهر عمدتا حول کدام محور است. از دیدگاه خلاقیت منطقهای، شهری میتواند ادامه حیات دهد که بتواند یکی از قابلیتهای عمده خود و در اصل مزیت نسبی خود را پیدا کرده و آن را از طریق جذب افراد مرتبط با آن مزیت، توسعه دهد(سعیدی،.(6:1389
در اغلب نگرشهای مرتبط با شهر خلاق، خلاقیت درباره افراد خاص در مکان های خاص و تولید اشیا خاص مورد توجه است. اما نگرش متفاوتی در حال حاضر وجود دارد، که شهر خلاق را به عنوان شهری میداند که پتانسیل خلاقیت همه دارایی آن است. در این دیدگاه شغل توسعه داده میشود و ظرفیت منابع موثر خلاقیت را حفظ میکند. با مشخص کردن اینکه در خلاقیت موجود هر فرد فرصتی برای اجتماعات و برای رسیدن به اهداف و منابع خلاق فراهم میکند(رضائیان قراگوزلوو همکاران،.(95:1391
در ادامه میتوان خاطر نشان کرد که اینگونه شهرها یک مجتمع شهری را توصیف میکند که فعالیتهای فرهنگی بخشهای مختلف آن ،یکی از مولفههای اقتصاد شهر و کار کرد اجتماعی محکم بنا میشود و به واسطه تسهیلات و امکانات فرهنگی ممتازشان، مرکز ثقل اشتغال خلاق و سرمایه گذاریها را به سمت خود جلب می-کنند(شهابیان و رهگذر،.(67:1391
شهر خلاق مکانی برای رشد و نمو خلاقیتها است. شهر خلاق منزلی برای خلاقیتهای هنری، نوآوریهای علمی و فناورانه و صدای رسای فرهنگهای رو به رشد است. شهری که همهی پتانسیلهای خلاق خود را جامهی عمل میپوشاند و پرچم دار فعالیتهای فرهنگی و توسعهای است، شهرخلاق یک شهر نیرومند از لحاظ
اولی ه همایشملیشهزساسی و معماری درگذرسمان
یادگیری فرهنگی و بین فرهنگی است.در این شهر هر شهروند به استفاده از ظرفیتهای علمی، فنی، هنری و فرهنگی خود، اطمینان خاطر دارد.
عناصر کلیدی شهر خلاق
به طور کلی شهر خلاق از به هم آمیختگی سه عنصر زیر حاصل می شود
▪ انسان: شبکهای از شهروندان خلاق که از طریق زیر ساختهای قوی مرتبط هستند.
شهروند منبع حیاتی هر شهر به شمار میآید. در عصر ما استعدادها، خواستها انگیزهها رویاها و خلاقیت شهروندان به تدریج جای مزیتهای سنتی شهرها مانند موقعی مکانی منابع طبیعی و نزدیکی به بازارها را میگیرد. خلاقیت کسانی که در یک شهر زندگی میکنند یا امور آن را در دست دارند، متضمن موفقیت آینده آن شهر در دنیای آینده است(شهابیان و رهگذر،.(67:1391
▪ مکان: بازار نیروی کار محلی خلاق که میتواند در توسعه خلاقیت در شهر، منطقه و جهان تاثیر بگذارد.
افراد خلاق نیاز به فضایی برای زندگی، کار، الهام بخشی و نمایش کارهای خود دارند. بنابراین فراهم کردن فضاهای با ثبات و اطمینان بخش برای این افراد ضروری است. در این میان فضاهای عمومی میتوانند نقش بسیار مهمی را بر عهده داشته باشند(کلانتری و همکاران،.(26:1391 فضاهای عمومی مکانهای بسیار مناسبی برای مشارکت ساکنین شهر هستند؛ چنانچه مردم در اثر مشارکت با یکدیگر در فضاهای عمومی ایدهها و خلاقیتهای خود را تولید میکنند و در معرض نمایش قرار میدهند. مشارکت باعث میشود خلاقیت هر شهروند، از میان بحث و گفت و گو و تبادل نظر در ارتباطات دو یا چند طرفه به دست آید(همان:.(76
فضاهای عمومی فرصتی مناسب برای ایجاد مشارکت هرچه بیشتر میان ساکنین شهر میشود، این گونه فضاها موجب میشود مردم با یکدیگر مشارکت داشته و نتیجه این مشارکت به تولید ایدههای نو و خلاقانه گردد و نهایتاً در مکانی مناسب به نمایش گذاشته شود.
▪ سرمایه گذاری: رقابت آزاد و همکاری بین مجموعهای از شهرها که بتوانند عنصرخلاقیت را به منطقه و شهر تزریق کنند(جاوید و همکاران،.(110:1391
یکی از مهمترین عواملی هک غالباً مورد توجه ویژه قراردارد بحث سرمایهگذاری و در انتها رسیدن به نتیجه مطلوب است. زمانی شهرخلاق دست یافتی میشود که در زمینههای فرهنگی و هنری سرمایه-گذاری نماید. در شهر خلاق علاوه بر مسایل صرف اقتصادی آمیختگی اقتصاد، تکنولوژی، علم و فرهنگ است که به توسعه شهری کمک میکند.
شاخص های خلاقیت
اولی ه همایشملیشهزساسی و معماری درگذرسمان
برای کاربردی نمودن عناصر مطرح شده در شهر خلاق نیازمند بهرهگیری از شاخصهایی میباشیم که میتوان براساس دیدگاه فلوریدا در کتاب »شهرها و طبقه خلاق« شاخصهای خلاقیت را این گونه بیان نمود: »کلید فهم جغرافیای جدید خلاقیت و تاثیرات آن بر نتایج اقتصادی بر چیزی قرار میگیرد که من آن را سه حرف T توسعه اقتصادی مینامم: تکنولوژی، تحمل(مداراگر)، توانایی (استعداد)
نمودار شماره :1 شاخصهای خلاقیت از دیدگاه فلوریدا
خلاقیت و اعضای طبقه خلاق در مکانهایی که دارای هر سه این عوامل مهم هستند ریشه پیدا میکنند. هر کدام لازم است اما به تنهایی شرط کافی نیست. برای جذب افراد خلاق، ایجاد ابداع تحریک توسعهی اقتصادی، هر مکانی باید هر سه را با هم داشته باشد. من تحمل و گشاده رویی، فراگیری و تنوع برای همه قومیتها، نژادها و قومهای زنده تعریف میکنم. استعداد برای همهی افرادی که دارای مدرک لیسانس و بالاتر هستند، تعریف شده است. تکنولوژی کارکرد هر دو ابداع و تمرکز تکنولوژی پیشرفته در یک منطقه است)«فلوریدا،.(83:1390 همان گونه که دیده میشود عناصر کلیدی شهر خلاق باید شاخصهای خلاقیت را دارا باشند یک شهرخلاق؛ مکان مداراگر، تکنولوژی که بتوان روی آن سرمایه گذاری کرد و انسان دارای توانایی نیاز دارد. انسان دارای استعداد در طبقه خلاق جای می گیرد.
توانایی مداراگری تکنولوژی
(خلاق) (تحمل)
نمودار شماره :2 نمودار ترکیبی عناصر نوثر در شهر خلاق
طبقه خلاق
مفهوم شهر خلاق، به طبقات خلاق و غیر خلاق تقسیم میشوند. طبقه خلاق حامل دانش است و بار اقتصاد دانش محور بر شانه افرادی است که در شهرها زندگی میکنند؛ و دارای تخصص کافی هستند(رضائیان قراگوزلو و همکاران،.(74:1391 طبقه خلاق در همه جا حضور دارند و در بسیاری از موارد ورای مرزهای دانش عمل میکنند، به طوری که پایه نوآوری در صنایع خلاق خوانده میشوند(جاوید و همکاران،.(125:1391
