بخشی از مقاله
چکیده
جغرافیا یکی از ارکان مهم آمایش سرزمین محسوب می شود. طرح پایه آمایش سرزمین با بررسی مهم ترین مسائل توسعه ملی و نتیجه گیریهای جغرافیایی، چگونگی سازماندهی، گسترش و مناسبات مراکز زیست و فعالیت را در پهنه کشور مشخص می سازد. یکی از نخستین مراحل مطالعات ملی، طرح آمایش سرزمین است که تمام عوامل را در مقیاس ملی مورد بحث قرار می دهد. مراحل مختلف طرح باید در رابطه با شناخت استعدادهای مناطق مختلف کشور باشد تا بدین وسیله از طریق تعیین رهنمودهای سطوح ملی برای منطقه و مشخص ساختن نقش و وظیفه هر یک از مناطق کشور و روابط بین آنها چارچوب نظری توسعه مناطق شکل گرفته تا مطالعات در سطح منطقه انجام پذیرد. گرچه مرزهای استانی در بیشتر موارد، گویای ویژگی های مناطق مختلف کشور نیستند و تقسیم بندی کاملی از پهنه سرزمین را حکایت نمی کنند اما به سبب نقشی که استان ها در مدیریت توسعه کشور به عهده دارند و با در نظر گرفتن آستانه های اطلاعاتی و تقسیمات سیاسی و اداری به عنوان زیر مجموعه فضای ملی انتخاب گردیده اند. در این مقاله مهم ترین ویژگی استان لرستان در سطح ملی و جهت گیریهای توسعه به همراه وضعیت توزیع فضاهای سازمان یافته در سطح استان مشخص شده است. با توجه به جمعیت استان، شرایط صنعت، خدمات، کشاورزی و بازرگانی، وضعیت شبکه های ارتباط زمینی و بهره مندی از زیر بناها از دیگر مواردی است که به آن توجه شد. بررسی سایر فعالیت ها و شبکه های زیربنایی وظیفه دیگری از آمایش سرزمین است که در استان انجام خواهد شد. در این مقاله سعی شده ضمن اشاره کلی به سابقه آمایش سرزمین در کشور واستان لرستان، ضرورت انجام مطالعات آمایش، جایگاه آمایش سرزمین در نظام برنامهریزی کشور مورد بحث قرار گرفته و فرایندهای منطقی برنامهریزی در ارتباط با سطوح مختلف جغرافیایی تحلیل شود.
×
واژههای کلیدی: جغرافیا، آمایش سرزمین، برنامهریزی، شبکه های زیر بنایی، لرستان
-1 استاد اقلیم شناسی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران -2 استادیار دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
-1 مقدمه
فضا، تبلور استقرار انسان و فعالیت هایش در محیط و کنش متقابل آنهاست. اگر به مشکلات استقرار در فضا نایل شویم فضا تجهیز یافته است و چنانکه به نظم و ترتیب اجزای فضا بپردازیم فضا سازمان یافته و اگر برای مجموعه عناصر فضا شرایط بهینه یابی فراهم شود فضا آمایش یافته است به خصوص اگر این سازمان فضایی در محدوده فضایی یک کشور باشد و شامل فعالیت های مختلف مردم باشد آمایش سرزمین انجام شده است. طی سال های متوالی رخداد اقدامات سنجیده پویایی سازمان فضایی پیوسته دستخوش تغییرات شده و متحول تر می گردد. آمایش سرزمین، جریانی در بستر برنامه ریزی ملی است که علاوه بر جامع بودن به تطبیق با شرایط مشخص آینده پرداختن روندی تکاملی در طول زمان دارد. لذا نمی توان به شیوه های ایستا به طرح آمایش سرزمین نگریست. تخصیص فضای توسعه و انتخاب اولویت ها، قابلیت های سرزمینی را مشخص می نماید و دستاوردهای برنامه ریزی جامع توسعه را در پهنه کشور سازماندهی و هماهنگ می کند. در طرح پایه آمایش سرزمین مهم ترین عناصر در توسعه فضایی کشور انتخاب شده و با نظم ترتیب مطلوب استخوان بندی و ستون فقرات سازمان فضایی آینده کشور شکل گرفته است. بعضی از آن عناصر در توسعه فضایی کشور عبارتند از: -1 تاکید استراتژی توسعه ملی بر اهمیت قابلیت های کشاورزی-2 توجه به توسعه فضایی خدمات اجتماعی و زیربنایی- 3 توجه به شرایط مکانی هر منطقه با توجه به معادن آن یا جنبه بندری داشتن-4 توجه به شبکه های ارتباطی و گسترش آن برای توسعه شهرهای مرکزی و حاشیه ای.
بنابراین با تهیه نقشه های قابلیت های طبیعی مکان ها و شناخت محدودیت ها و توان ها با توجه به تعابیر فضایی از استراتژی توسعه ملی چارچوب نظری توسعه استان ها، بر اساس پیشنهادات هر استان بررسی گردد. و گزینش عناصر فضایی طی دو مرحله انجام شود.-1 مرحله گزینش عناصر فضای ملی در طرح پایه آمایش سرزمین-2 مرحله سطح بندی که طبق تقسیم هر موضوع به سطوح گوناگون مهم ترین و بالاترین سطوح در هر طرح پایه برگزیده شده اند. عناصر فضایی در طرح پایه آمایش سرزمین به صورت نقاط مختلف شامل مراکز جمعیتی ، خدماتی، صنعتی، معدنی و بازرگانی و نواحی(سطوح) شامل نواحی شهری، کشاورزی و محورهای توسعه شبکه ها شامل راههای زمینی خطوط لوله گاز و نفت و برق رسانی می باشد.
