بخشی از مقاله
چکیده
عناصر موجود در ساختار فضایی شهر، به دلیل ماهیت سیستمی برنامه ریزی شهری بر همدیگر اثرات متقـابلی دارند. ساخت و شکل شهری از طریق شبکه های ارتباطی و جریانهای ترافیکی رفتار سـفر شـهروندان را تحـت تاثیر قرار می دهد. شهر رشت از جمله شهرهای شمالی کشور است که در چند سال اخیـر سـاختار فضـایی آن دچار تغییر شده و از شکل فشرده به شکل گسترده شهری تغییر شکل داده است و این امر بـه تبـع پـراکنش و گسترش شهر در جهات مختلف، رفتار سفر شهروندان و نحوه استفاده از وسایل حمل و نقل برای دسترسی بـه سفرهای درون شهری را تحت تاثیر قرار داده است. در این راستا پژوهش حاضر که حاصل روشـی پیمایشـی در جامعه آماری 368 نفری است به تحلیل عوامل ناپایداری شهر تحت تاثیر شـکل گسـترده شـهری مـی پـردازد. نتایج تحقیق بیان می دارد که شکل پایدار شهری، شکل فشرده است اما شهر رشت تحت تاثیر توسعه نـاموزون شهری در وضعیت کنونی، با افزایش بیش از حد مالکیت خودروی شخصی و سفرهای مکرر شهروندان و به تبع آن حوادث ترافیکی بالا، مصرف بالای انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای در سطح شهر مواجه می باشد که ایـن عوامل باعث ناپایداری توسعه شهری در شهر رشت شده اند.
واژههای کلیدی: شکل فشرده، شکل گسترده، خودروی شخصی، رفتار سفر، توسعه پایدار
-1 مقدمه
بررسی مراحل رشد و توسعه ی کالبدی شهرهای جهان از گذشته تا به امروز نشان می دهد که تغییرات تکنولوژیک قرن اخیر بخصوص تکنولوژی حمل ونقل، باعث رشد سریع فیزیکی این شهرها و تبدیل شهرها از فرم ارگانیک به گسترده شده است. به همین دلیل در سالهای اخیر شاهد واکنشی به پراکندگی شهری در شکل طرح " رشدهوشمند" بوده ایم. تلاش هایی برای محدود کردن رشد شهری یا تغییر شکل آن به خاطر سه نگرانی زیر به اجرا درآمدند: (1 به جهت حفظ فضای باز و ایجاد توسعه شهری که از نظر زیبا شناختی جذاب تر باشد (2 به دلیل کاهش هزینه های خدمات عمومی و (3 به منظور کاهش وابستگی به اتومبیل شخصی که باعث بوجود آمدن پراکنش شهری شده است .(Bento et al, 2004)
طی سه دهه ی گذشته شهر رشت، به عنوان بزرگترین مرکز شهری در حاشیه جنوبی دریای خزر شاهد تغییرات قابل توجهی در سازمان فضایی و به دنبال آن تغییر در حمل ونقل و شیوه سفر بوده است. با توسعه فیزیکی شهر، تعداد محلات آن از 27 به 94 محله افزایش یافته است (حسینی، .(1382 بعبارت دیگر شهر رشت از شکل فشرده به شکل گسترده تغییر ماهیت داده است. همزمان با این تغییرات، شبکه های ارتباطی از طریق تعریض و گشودن محورهای جدیدی در بخش مرکزی و تبدیل شبکه خیابانی بی نظم و آشفته گذشته به شبکه نیمه شعاعی، جایگزینی ساختمانهای تک واحدی با ساختمانهای چند طبقه،
1
تغییرات الگوی معماری ساختمانها، ساخت مجتمع های مسکونی در داخل و پیرامون شهر و رشد زیاد ساختمان سازی از موارد مهم تغییرات ساختار شهری در رشت محسوب می شوند (عظیمی؛ .(1384
به علاوه شهر رشت همانند برخی دیگر از شهرهای کشور با دو مقوله رشد سریع جمعیت، افزایش سطح محلات و نرخ بالای مالکیت اتومبیل روبرو بوده است. با توجه به ساختار نامناسب شبکه های ارتباطی ظرفیت تحمل پذیری ترافیک این شهر اکنون به مرحله اشباع رسیده است و اقدامات توسعه شبکه های ارتباطی به هیچ وجه با آهنگ افزایش اتومبیل برابری نمی کند. به همین خاطر امروزه ازدحام روزافزونی در این شهر وجود دارد که درترکیب با فرهنگ ضعیف رانندگی منجر به نرخ بالا و روزافزون حوادث ترافیکی می شود (عظیمی و فاروقی، (1387؛ به طوری که در سال 1385در شهر رشت 20801 حادثه درون شهری رخ داده که 68/6 درصد از کل تصادفات استان گیلان را شامل می شود (سازمان برنامه و بودجه، .(1385 علاوه بر حوادث ترافیکی بالا، مصرف بالای انرژی، انتشار آلاینده ها و انتشار گازهای گلخانه ای نیز از تبعات منفی مالکیت بیش از حد اتومبیل در سطح شهر می باشد که این مسایل زمینه بوجود آمدن مشکلات فراوان موجود و آینده توسعه شهر است.
