بخشی از مقاله
چکيده
عوامل ويژه اي در تحول گردشگري شهر، نقش دارند، برخي شهر ها قابليت هاي بالقوه و بالفعل ، جهت توسعه گردشگري دارند، اما براي به جريان انداختن اين توسعه ، نياز به برنامه ريزي اصولي و راهبرد هاي مشخص دارند. شهر سنندج با موقعيت جغرافيايي خاص و جاذبه هاي متنوع و فراوان ، در جذب گردشگر، موفقيت چنداني نداشته است . هدف پژوهش حاضر، معرفي و شناسايي توان هاي منحصر به فرد گردشگري شهر سنندج و ارائه ي راهبرد هايي در جهت توسعه گردشگري اين شهر بوده است . با توجه به ماهيت موضوع ، روش پژوهش ، به دو صورت پيمايشي و توصيفي- تحليلي بوده است ، آمار و اطلاعات به صورت کتابخانه اي، مشاهده ي ميداني و مراجعه به سازمان ميراث فرهنگي استان ، تهيه شده است . براي تجزيه و تحليل اطلاعات ، از مدل SWOT استفاده شده است ، تا با مشخص کردن نقاط قوت ، ضعف ، فرصت و تهديد، به ارائه ي راهکارهايي در جهت توسعه گردشگري شهرستان اقدام شود، نتيجه ي پژوهش بيانگر اين بوده است که شهر سنندج با داشتن قابليت هاي فراوان ، با موانع و مشکلاتي در جهت توسعه گردشگري، رو به رو است و براي رفع اين موانع ، جهت رونق گردشگري اين شهر، راهکارها و راه حل هايي، پيشنهاد شده است و همچنين براي دستيابي به هدف دوم تحقيق ، مهم ترين جاذبه هاي گردشگري شهر سنندج ، شناسايي و معرفي شده است .
کلمات کليدي: توسعه ، گردشگري، سنندج ، مدل SWOT
مقدمه
امروزه يکي از فضاهاي گردشگري که مورد توجه گردشگران قرار گرفته است ، فضاهاي شهري است ، گردشگري شهري داراي ماهيتي دوگانه است ؛ به اين معنا که از يک سو شهر به معناي اصلي ترين مبدأ گردشگران به شمار مي آيد و دوم اين که شهر به عنوان مقصد گردشگري مد نظر قرار مي گيرد. آنچه مربوط به گردشگري شهري است ، عموما شهر را به عنوان مقصد گردشگري مد نظر دارد و در واقع هدف از ورود گردشگر به فضاي شهري؛ يعني شهر به عنوان مقصد گردشگري است (رهنمايي، ١٣٨٦، ٢٠).
اقتصاد گردشگري در حال حاضر در حال تبديل شدن به يکي از ارکان اصلي اقتصاد تجاري جهان است . افزون بر اين بسياري از برنامه ريزان و سياست گذاران توسعه نيز، از صنعت گردشگري، به عنوان رکن اصلي توسعه پايدار ياد مي کنند، که مي تواند با برنامه ريزي اصولي مناسب و شناسايي فرصت ها و محدوديت هاي گردشگري، نقش مؤثري در توسعه مناطق شهري و در نتيجه توسعه ملي و تنوع بخشي به اقتصاد ملي، برعهده داشته باشد(مشکيني و همکاران ،١٣٩٠: ٣٧).
بايد توجه کرد که گردشگري شهري و کيفيت و کميت آن يکي از شاخص هاي مهم توسعه وعمران شهري به شمار مي آيد، اما در کل براي تحقق گردشگري شهري در شهرها مي بايست گردشگاه و مجموعه هاي گردشگاهي درون شهري و برون شهري و حومه اي به تناسب به وجود آيد و تسهيلات گردشگري نيز در يک شهر به تناسب طيف گردشگران فراهم شود (اکبرزاده ابراهيمي،١٣٨٦). در زندگي ماشيني قرن ٢١ با روند رو به تزايد فناوري و ماشيني شدن زندگي در جوامع و گسترش اختراعات ، که انسان را به شهر ها به عنوان محور هاي تحول وابسته مي کند، لزوم توجه به مقوله گردشگري احساس مي شود ( , bulter ١٥ :٢٠٠٢). امروزه گردشگري به عنوان يک صنعت پيشرو، يکي از منابع اصلي اشتغال در سراسر دنيا بوده است ، که طبق برآورد سازمان جهاني جهانگردي، حدود 7/79 ميليون شغل در دنيا در اين صنعت ، به دو صورت مستقيم و غير مستقيم فعاليت دارند (مشکيني و همکاران ، ١٣٩٠: ٣٩). طبق آمار سازمان بين المللي گردشگري سازمان ملل متحد، رشد گردشگري در سال هاي بعد از ١٩٥٠،بالا تر از ٦ درصد بوده است (مجيدي، ١٣٨٩: ٢٦٠). و ٢٥ ميليون نفر گردشگر در سال ١٩٥٠به بيش از ٩٠٠ ميليون نفر در سال ٢٠٠٧ رسيده است ، از اين تعداد، سهم اروپا ٥١، آسيا و اقيانوسيه ٢٢، آمريکا ٢٠، افريقا ٣ و خاورميانه ٤ درصد بوده است (هزارجريبي و نجفي، ١٣٩١: ١٣٤). رونق گردشگري در هر مکان با رونق اقتصادي همراه است (٢٣٣ :٢٠٠٥,sharply). به طوري که در ازاي هر گردشگر، ٦ شغل مستقيم و غير مستقيم ايجاد و حدود ٨٠٠ دلار ارز وارد اقتصاد مي شود (مکيان و نادري بني، ١٣٨٢: ١٩٧). در واقع ، گردشگري يکي از جريان هاي جهاني است ، که به خوبي بيانگر ترکيب امور اقتصادي و اشتغال زايي و تأثيرات اجتماعي و فرهنگي بسياري است (١٣٢ :٢٠٠٣ ,holgeva). يکي از مهم ترين دلايل جذب گردشگر، تجمع نهاد هاي مدني و زير ساخت هاي اجتماعي است ، کشور ايران با وجود داشتن ظرفيت هاي فراوان و جاذبه هاي متنوع طبيعي و انسان ساخت ، نتوانسته است در جذب گردشگران خارجي، موفقيت چنداني داشته باشد. يکي از راه هاي درمان اقتصاد بيمار اين سرزمين ، تنوع بخشيدن به منابع کسب درآمدي ارزي است و با توجه به جميع شرايط جغرافيايي، طبيعي، مادي،فرهنگي و تاريخي ايران زمين ، جذب جهانگردي خارجي، يکي از راه ها و شايد مهم ترين راه وصول به اين مهم است (محلاتي، ١٣٧٧: ٢٠٨). امروزه گردشگري به عنوان يکي از مهمترين صنايع توسعه پايدار، فرصت بزرگ فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي براي کلانشهرها و مادر شهرهاي جهاني از جمله کلانشهرهاي ايران به وجود مي آورد. اين صنعت در ساختارهاي فضايي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي عصر پسامدرن در جامعه حال حاضر شهري ايران بسيار با اهميت است ؛ بر اساس چنين ويژگي، امروزه گسترش فضاهاي باز جمعي و ايجاد مراکز فراغتي و تفريحي مدرن يکي از اهداف مهم برنامه ريزان مديريت کلانشهرهاي جامعه در حوزه گردشگري شهري است . توسعه گردشگري شهري با ارتقاي ابعاد کمي و کيفي با حداکثر بازده يکي از مهترين فعاليت هاي عمده مديريت اجرايي شهرها در عصر حاضر مي باشد. شناسايي و معرفي جاذبه هاي طبيعي، آثار تاريخي و يادمان هاي باستاني و فرهنگي ايران ، از اقدامات مؤثري است که مي تواند در توسعه گردشگري و کسب در آمد بيشتر، مفيد و مؤثر باشد.
بسياري از شهرها در صددند تا از ويژگي ها و امکانات خاص شهر خود سود برده و از مزاياي جلب توريست شهري بهره گيرند.
فضاهاي شهري در شهرهاي معاصر را مي توان به دو دسته تقسيم نمود: الف - فضاهاي مدرن يا جديد نظير پارک ها، مراکز فروش مدرن ، فرهنگسراها، ميادين و پلاژها. ب - فضاهاي سنتي نظير بازارها، امام زاده ها- گورستان ها، باغ ها، مساجد، و ساير اماکن تاريخي. از اين منظر، تأثير گردشگري بر کالبد فضاهاي شهري نيز قابل تقسيم به صورت ذيل است : الف - گردشگري و ايجاد و توسعه فضاهاي شهري و مدرن و جذاب . ب : گردشگري و احياء و باز زنده سازي بافت هاي تاريخي و فضاي کهن شهري ( انوري و نساج ،١٣٧٨: ٢٣). شهر سنندج که مرکز گردشگران استان را نيز داراست ، جايگاه ويژه فرهنگي، هنري و مذهبي در ميان مناطق کردنشين ايران دارد (زنده دل ، ١٣٧٨: ٥٥). تعداد هنرمندان عرصه هاي برتر هنري و فرهنگي و جايگاه عظيم عرفان در تکايا و يادمان هاي تاريخي و علاوه بر آن طبيعت و چشم انداز هاي بکر سنندج و جلوه هاي با شکوه طبيعت کوهستاني آن ، فرصت هاي کم بديل و يگانه اي را براي جلب گردشگران ، به اين منطقه فراهم کرده است . مشخصه هاي گردشگري شهر سنندج باعث شده است که از آن به عنوان يک قطب ايده آل ، براي گردشگري غرب کشور ياد شود (شعباني، ١٣٨١:٣٦). ضرورت پرداختن به تحقيق حاضر در اين است که ؛ شهر سنندج با وجود داشتن ظرفيت گردشگر پذيري در حجم انبوه ، داشتن ويژگي هاي منحصر به فرد و آميخته شدن کالبد شهر با محيط طبيعي، بايد از حالت ويژه اي در طرح هاي توسعه شهري، برخوردار شود و شرايطي فراهم شود که در سال هاي آتي، يکي از قطب هاي اصلي گردشگري کشور، محسوب شود. اين پژوهش برآن است که با معرفي و ارزيابي موقعيت گردشگري شهر سنندج ، در راستاي توسعه ي صنعت گردشگري اين شهر، گامي ارزنده برداشته و به اهداف زير دست يابد:
١- ارائه راهبرد ها و راه حل هاي مشخص در جهت رفع مشکلات و موانع گردشگري شهر سنندج .
٢- شناسايي و معرفي توان هاي منحصر به فرد گردشگري شهر سنندج
ادبيات تحقيق
يکي از خصيصه هاي کار علمي، توجه به کار پيشينيان است ، اين کار سبب مي شود که پژوهشگربه موضوع مورد بررسي اشراف بيشتري داشته باشد و از دوباره کاري، پرهيز کند. در زمينه گردشگري و توسعه گردشگري، مطالعاتي صورت گرفته است که به چند نمونه از آن ها اشاره مي شود؛ قائد رحمتي و همکاران (١٣٨٨)، در مطالعه اي به بررسي تأثير تبليغات بر جذب گردشگران ، پرداخته اند، با توجه به اينکه براي تجزيه و تحليل يافته ها، از آزمون هاي فرض يک دنباله ، آزمون فريدمن و آزمون اسپيرمن ، استفاده کرده اند، نتيجه حاصله از پژوهش نشان داده است که ابزار هاي تبليغاتي موجود در منطقه مورد مطالعه (اصفهان )، براي جذب گردشگران بين المللي تأثير گذار نبوده است . غفاري و همکاران (١٣٨٨)، تحقيقي را تحت عنوان نقش گردشگري در توسعه اجتماعي- اقتصادي مناطق روستايي استان چهار محال و بختياري به انجام رسانده اند، بر اساس اين پژوهش ، جريان هاي سرمايه ، فرهنگ و اطلاعات در يک همپوشي با عواملي چون افزايش درآمد، سطح رفاه ، اوقات فراغت بيشتر و بهبود ارتباطات بوده است ، نتايج بيانگر آن بوده که ميان افزايش تعداد گردشگران ، رونق گردشگري و بهبود شاخص هاي اجتماعي- اقتصادي، رابطه معناداري وجود داشته است .در تحقيقي ديگر (١٣٨٨)، علي قلي پور و همکاران ، به بررسي عوامل موثر بر رشد صنعت گردشگري ايران پرداخته اند، بدين منظور از مدل هاي رگرسيون چند متغيره و تکنيک خود توضيح يا وقفه هاي گسترده (ARDL)، استفاده گرديده است ، نتايج پژوهش نشان داده است که ضرايب متغير هاي مربوط به تعداد اتاق هتل ، درآمد هاي ارزي دوره هاي گذشته ، قيمت اتاق هتل ، نرخ آزاد ارز، آژانس هاي گردشگري، رابطه معنادار و علامت آن ها نيز طبق انتظار است . شايان و همکاران (١٣٨٩)، در مقاله اي، تأثير گردشگردي را در بهبود شاخص هاي توسعه انساني کشور هاي عضو سازمان کنفرانس اسلامي، مورد بررسي قرار داده اند، محقق براي اين کار از شاخص ترکيبي HDI استفاده کرده است ، نتايج حاصل ، بيانگر ارتباط معنادار و مستقيم ، بين نسبت گردشگر با شاخص توسعه انساني کشور هاي مورد مطالعه بوده است . در پژوهشي ديگر، شريعت پناهي و ديگران (١٣٨٩)، تلاش کرده اند با هدف ساماندهي گردشگري شهرستان شميرانات ، ابتدا نقاط قوت و ضعف ، که از درون مسئله نشات مي گيرند، همراه با فرصت ها و تهديد هاي بيروني، مورد تجزيه و تحليل قرار دهند و سپس به ارايه راهکار هايي در جهت پيشرفت موقعيت گردشگري شميرانات اقدام نموده اند. همچنين در زمينه گردشگري، نور بخش و همکاران (١٣٩٠)، تحقيقي را تحت عنوان نقش گردشگري شهري در توسعه اقتصادي کلان شهر ها، انجام داده اندکه در آن ، فرايند گردشگري شهري، جاذبه هاي گردشگري شهري و انواع آن را مورد بررسي قرار داده اند، هدف اصلي تحقيق آن ها، ارايه رابطه بين گردشگري شهري با توسعه اقتصاد شهري بوده است ، يافته هاي پژوهش نشان داده است که در حال حاضر با توجه به گسترش مديريت شهري در کلان شهر ها، بهره گيري از جاذبه هاي توريستي مي تواند نقش مهمي در معرفي شهر ها به عنوان يک جاذبه گردشگري جهاني در ارتباط با اقتصاد کلان شهر ها داشته باشد. مشکيني و حيدري (١٣٩٠)، در تحقيقي به ارزيابي توسعه گردشگري شهر زنجان پرداخته اند، نتايج تجزيه و تحليل ، بيانگر آن بوده است که منطقه مورد مطالعه مي تواند به يک عامل توسعه درون زا تبديل شود و براي اين منظور، با مشخص کردن نقاط ضعف و تهديد و قوت و فرصت ، راهکارهايي براي وصول به اين توسعه مطرح کرده اند. قاليباف و شعباني فرد(١٣٩٠)، در مقاله اي به ارزيابي و اولويت بندي جاذبه هاي گردشگري براي توسعه گردشگري شهر سنندج ، براساس مدل تصميم گيري چند معياره پرداخته اند، در نتيجه با در نظر گرفتن معيار هاي مشخص و با استفاده از نرم افزار expeyt choice، جاذبه هاي گردشگري شهر سنندج را اولويت بندي کرده اند.
مفاهيم ، ديدگاه ها و روش ها
تاريخچه گردشگري
چنين به نظر مي رسد که جهانگردي، پديده اي نو در تاريخ زندگي بشر بوده است ، در حالي که صنعت گردشگري در تاريخ زندگي جمعي ريشه دارد و از دوره هاي کهن ، صورت هاي مختلف جهانگردي و گردشگري وجود داشته است . از گذشته هاي دور، مردم به منظور گشت و گذار، بازديد از اماکن تاريخي و شهر هاي بزرگ ، با ابتدايي ترين وسايل به سفر مي رفتند، آنان اغلب در قالب کاروان و به ظور دسته جمعي سفر مي کردند، شايد بتوان سومريان را اولين قومي دانست که اقدام به سفرهاي تجاري کرده اند، در مصر، حدود ٥٠٠ سال پيش ، سفر هاي دريايي آغاز شده است .
گردشگري
در مسابقاتي که اتحاديه بين المللي گردشگري براي بدست آوردن يک تعريف جامع از گردشگري گذاشته بود، تعريف زير از ميان تعاريف بدست آمده برگزيده شد که بر طبق اين تعريف ،گردشگري عبارت است از مجموعه تغييرات مکاني انسانها و فعاليت هايي که از آن منتج ميشوند، اين تغييرات خود ناشي از به واقعيت پيوستن خواسته هايي است که انسان را به جابجايي وادار مي - کند و بالقوه در هر شخص با شدت و ضعف متفاوت وجود دارند (رضواني،١٥:١٣٨٢). در سال ١٩٤٢ اقتصاددانان سوئيسي که گردشگري را محور تحقيقات و مطالعات خود قرار داده بودند، تعريف نسبتا مناسبي ارايه کردند. به عقيده آنان گردشگري عبارت است از ظهور مجموعه روابطي که از مسافرت و اقامت يک نفر غير بومي بدون اقامت و اشغال دائم در يک محل به وجود مي آيد.
اين تعريف مدتها از جانب انجمن بين المللي متخصصين علمي گردشگري مورد قبول قرار گرفت ( تقي زاده انصاري، ١٣٨١: ١٣).
همچنين بيان شده که ، گردشگري به مفهوم دقيق کلمه عبارت است از مسافرت اشخاصي که به طور موقت از محل مسکوني خود دور مي شوند تا نيازهاي حياتي، فرهنگي و شخصي خود را به شکل مصرف کننده کالاهاي اقتصادي و فرهنگي برآورده کنند( حضوري:١٤:١٣٨١).
شکل شماره (١) عناصر سيستم گردشگري (سازمان جهاني گردشگري)
شهر
شهر به معناي کامل يک سيستم باز بوده است ، يعني نمي تواند از هر نظر کامل و مجموعه اي از تمام عناصر لازم جهت ادامه حيات خود باشد، بنابراين به طور مجزا و جدا از ساير نقاط ، نمي تواند به فعاليت خود ادامه دهد. بدين ترتيب ، مبادله احتياجات فيزيکي، طبيعي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و تمامي ضروريات بين شهر و ديگر واحد هاي زيستي، از مهم ترين شرايط ادامه حيات شهر ها بوده است . به طور کلي، جمعيت نسبتا متراکم ، وجود خيابان ها و مراکز کار و تجارت ، ساختمان هاي مرتفع ، امکانات رفاهي و آموزشي و وجود گسترده وسايل نقليه ، همه علايمي است که در شهر وجود دارد (شيعه ، ١٣٧٨: ٤).
گردشگري شهري
گردشگري شهري عبارت است از مسافرت به شهر با انگيزه هاي مختلف ، بر پايه جاذبه هاي گوناگون ، امکانات و تسهيلات شهري که در شخص ايجاد جذابيت و انگيزه مي نمايد (فرجي راد و همکاران ، ١٣٨٩: ٤). امروزه گردشگري شهري به صورت مسئله و فعاليتي مهم در آمده است که سبب تغييرات فضايي گسترده در شهر هاي بزرگ شده است (موحد،١٣٨٦: ٣٣).
عملکرد گردشگران در فضاهاي شهري، پيرامون جاذبه ها، بافت شهر، خريد، اسکان و فعاليت هاي جنبي است که در رويکرد با مراکز تفريحي، تاريخي- فرهنگي و نظير آن ها، تبلور مي يابد. اين گونه عملکرد گردشگري در فضاي شهري، در راستاي انگيزه هاي متفاوتي شکل مي گيرند که برخي از آن ها عبارتند از: ديدار با دوستان و خويشاوندان ، مسافرت هاي تجاري، حضور در نمايشگاه ها و کنفرانس ها، بازديد از ميراث فرهنگي، سفر هاي مذهبي، حضور در مراسم و محل حوادث ، رفع مسايل درماني - بهداشتي، خريد هاي تفريحي، مسايل آموزشي يا ورزشي يا دلايل شخصي.
عناصر گردشگري شهري
در اين خصوص مي توان از عناصر اوليه و ثانويه نام برد، عناصر اوليه به ترکيبي از جاذبه هايي اشاره مي کند که جالب و منحصر به فرد است و در نتيجه قادر به جذب گردشگران مي شود. عناصر ثانويه ، شامل امکانات و تسهيلات شهري، در ارتباط با گردشگري است (موحد،١٣٨٦: ٧٣).
جدول شماره (١): اشکال ، دوره بندي و تاريخ گردشگري از ديدگاه مورفي
منبع : (٩٨ :٢٠٠٢ ,nnGG)
ديدگاه و رويکرد هاي گردشگري
در زمينه گردشگري، رويکرد و تحليل هاي فرواني وجود دارد. چند ديدگاه غالب عبارتند از:
ديدگاه حمايتي( مثبت ) : در اين ديدگاه ، گردشگري به مثابه يک صنعت مولد که ياري دهنده اقتصاد و توسعه کشورهاست ، در نظر گرفته مي شود (الواني، ١٣٨٥: ٨). در دوراني که براي اغلب کشورها مسايل اقتصادي داراي اهميت است و گردشگري عاملي در جذب منابع خارجي و افزايش قدرت ارزي به شمار مي آيد ، اين ديدگاه طرفداران بسياري دارد. در اين نگرش ، جنبه هاي اقتصادي گردشگري بسيار با اهميت تلقي مي شود. ديدگاه حمايتي به توسعه هر چه بيشتر تاسيسات و امکانات جلب جهانگرد و گردشگر اهميت مي دهد و از اين جهت مي کوشد مشکلات اقتصادي جامعه را به حداقل برساند. در اين ديدگاه دولت نبايد در امور اجرايي توسعه جهانگردي دخالت کند، بلکه نقش آن تصويب و اتخاذ سياست ها و قوانيني است که از توسعه گردشگري حمايت مي کنند. اين ديدگاه در دهه ٦٠ ميلادي در غرب طرفداران بسياري داشت .
ديدگاه گسست (منفي): در مقابل نظريه پردازاني که گردشگري را امري کاملا مثبت مي دانند، عده بيشتري بر آثار منفي گردشگري تکيه مي کنند. در اين ديدگاه گردشگري به فرهنگ زدايي، تنزل ارزش ها، کالايي شدن فرهنگ و افزايش ميزان ناهنجاري ها و جرايم مي انجامد. طرفداران اين ديدگاه عقيده دارند که طرح ها و برنامه هاي گردشگري، همه داشته هاي فرهنگي جامعه را در خدمت پول و درآمد ارزي قرار مي دهد و اين درآمد به بهاي گزافي به دست مي آيد. به اين دليل است که در قبال ايده ها و برنامه هاي توريسم و جهانگردي مقاومت و عکس العمل منفي نشان مي دهند.
ديدگاه نظارتي: بر پايه اين ديدگاه توسعه گردشگري اگر همراه با نظارت هاي دولت نباشد ، با مباني توسعه پايدار و حفظ منابع طبيعي ، تاريخي ، فرهنگي و انساني کشورها مغايرت خواهد داشت . در برخي از کشورها، توسعه ناپايدار گردشگري به منظور مقاصد اقتصادي زود بازده به تخريب منابع طبيعي، نزول ارزش هاي اضافي شده بود. اين مشکلات ايجاب مي کرد که دولت ها براي حفظ منافع درازمدت کشورهايشان و پاسداري از منافع آنها براي نسل هاي آتي و جلوگيري از سقوط اخلاقيات در جامعه بر صنعت گردشگري نظارت کنند ( همان ، صص ٨١ – ٨٠ ).
ديدگاه سازگاري: اين ديدگاه در دهه ٨٠ مطرح شد. براساس اين نظريه ، دولت ها مي کوشيدند تا با اتخاذ سياست هاي مناسب گردشگري براي کشور خود، نوعي سازگاري و تطبيق ميان مصالح جمعي و توسعه گردشگري اتخاذ کنند و به جاي محدود ساختن گردشگري ، توسعه آن را با مصالح و منافع کشور هماهنگ سازند. اين ديدگاه بر توسعه پايداري گردشگري تاکيد ويژه اي دارد.
ديدگاه دانش مدار: اين ديدگاه از دهد ٨٠ به بعد مطرح شد. رويکردهاي علمي بر گردشگري ، جايگزين ديدگاه هاي صرفا سياسي و اقتصادي شد. در اين ديدگاه ، تصميم هاي سياسي درباره توسعه گردشگري ، بر مبناي تحقيقات و پژوهش هاي علمي اتخاذ و خط مشي هاي منطقي ، با توجه به ارزيابي علمي نتايج توسعه گردشگري، طراحي شدند. در ديدگاه دانش مدار، تاسيس دانشکده ها و پژوهشکده هاي گردشگري و توسعه تحقيقات گردشگري مورد تاکيد بسيار قرار گرفت . براساس همين ديدگاه بود که رشته گردشگري به مثابه يک رشته مستقل علمي در جهان مطرح شد.
ديدگاه ليپر: ليپر (١٩٧٩) مدل خود را در به عنوان يک چارچوب سازماندهي شده در بسياري از مسائل گردشگري پيشنهاد کرده است . وي بسياري از مسائل گردشگري را با توجه به فعاليتهاي آن در نظر گرفته و بخش هاي صنعت را مجاز به استقرار مي سازد و عامل جغرافيايي را در کل سفر اجتناب ناپذير، پيش بيني مي کند. وي سه عنصر اصلي را در سيستم گردشگري مؤثر مي داند.
١- گردشگران /گردشگر در اين سيستم يک فاعل است . ٢- عوامل جغرافيايي: شامل الف - منطقه توليد کننده مسافر(فشار براي برانگيختن سفر) ب - منطقه مقصد گردشگر(علت وجودي براي گردشگري) ج - منطقه حمل و نقل (مکانهاي مياني براي رسيدن بـه مقصد). ٣- صنعت گردشگري؛ مشتمل بر دامنه اي از تجارت ها و سازمان هاي درگير در توزيع محصـول گردشـگري هسـتند. هـر يک از عناصر و عوامل سيستم گردشگري ليپر نه تنها براي توزيع محصول گردشگري بلکه براي شرايط معاملاتي و آثار گردشـگري و البته زمينه هاي متفاوتي که در گردشگري اتفاق مي افتد، با يکديگر در تقابلند(٥٣-٢٠٠٤٥٢,Leipey/ ٢٣: ١٩٩٠ ,Leipey .(
مدل ارائه شده از طرف ليپر بر پايه نظريه سيستمي مي باشد؛ اين مدل در طبقه بندي مدلهاي نظري- سيستم گردشگري کل از گونه تشريحي است .
شکل شماره (٢) چرخه مستقيم دو سويه گردشگري به عنوان سيستم گردشگري کل
ديدگاه گان : گان ، سيستم گردشگري را مبتني بر دو بخش عرضه و تقاضا مي داند؛ در بخش تقاضا، جمعيت علاقه مند و متمکن بـه انجام سفر و گردش (اعم از بازارهاي داخلي و بين المللي) قرار گرفته ؛ و در بخش عرضه ، بر روي عناصر و بخشهاي اصلي همچـون جاذبـه هـا، حمل و نقل ، خدمات ، اطلاعات و تبليغات تأکيد دارد؛ هر يک از اين عناصر در تعامـل و ارتبـاط متقابـل بـا يکـديگر قـرار داشـته و سيسـتم گردشگري يک مکان را تشکيل مي دهند. وي تأکيد خاصي بر روي عناصر عرضه در سيستم گردشگري يک مکان دارد و موفقيـت و پويـائي گردشگري در يک مکان را در سايه تعامل ، همکاري، ارتباط متقابل ، کارايي و موفقيت عناصر متعدد و پيچيده ي بخش عرضه همانند جاذبـه ها، مراکز اقامتي، حمل و نقل ، اطلاعات و تبليغات مي داند( ٣٥-٣٣ :٢٠٠٢ , Gcnn). مدل ارائه شده از طرف گان با توجـه بـه دو دسـته مدلهاي بنيادين گردشگري در طبقه بندي مدلهاي فرايند مديريت و برنامه ريزي از گونه تئوري سيستمها مي باشد.
شکل شماره (٣): سيستم گردشگري، ديدگاه گان
روش تحقيق
روش تحقيق ، عمدتا مبتني بر ماهيت موضوع و اهداف پژوهش تعيين مي شود، اين روش ها به دو دسته پيمايشي و توصيفي - تحليلي، تقسيم مي شود. در تحقيق حاضر با توجه به ماهيت موضوع ، از هر دو روش فوق استفاده شده است ، به اين منظور، براي جمع آوري داده ها و اطلاعات ، علي رغم مشاهده ميداني از شهر سنندج ، از طريق مطالعات کتابخانه اي، اقدام به جمع آوري اطلاعات شده است . آمار به دست آمده ، با مراجعه به مراکز آماري و اطلاعاتي چون مرکز آمار ايران ، سازمان مديريت و برنامه ريزي استان و سازمان ميراث فرهنگي تهيه شده است . تجزيه و تحليل اطلاعات ، با تکيه بر مطالعات و مشاهدات عيني و با استفاده از مدل SWOT انجام گرفته است .
