بخشی از مقاله
بررسی اکولوژیکی و فیتوشیمی گیاه مریم نخودي ( Teucrium polium L. ) در استان مازندران
چکیده
گیاه Teucrium polium L. متعلق به جنس Teucrium و تیره ي نعناعیان بوده که داراي اثرات درمانی ارزشمندي می باشد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه فوق و نیز برخی عوامل اکولوژیکی مؤثر بر آن در رویشگاه هاي مختلف بوده است. براي این منظور، از 9 رویشگاه واقع در استان مازندران که بترتیب از G1- G9 کد گذاري گشته و 3 طبقه ي ارتفاعی را به خود اختصاص داده بودند، سر شاخه هاي گلدار گیاه مذکور، جمع آوري، خشک و اسانس گیري گردید. سپس اسانس هاي حاصله، با استفاده از دستگاه هاي GC و GC/MS آنالیز گشتند. روش آماري به کار گرفته شده، تحلیل واریانس دو عاملی در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی در سه تکرار با استفاده از نرم افزار آماري spss بوده است. از بین ترکیبات اصلی اسانس گیاه Teucrium polium در هر رویشگاه، می توان به سابینن، آلفا-پینن، بتا-پینن، لیمونن، آلفا-کوپاان، ژرماکرن D و بی سیکلو ژرماکرن اشاره نمود. تحلیل واریانس داده ها نشان داد که هر یک از طبقات ارتفاعی از نظر میزان آلفا-پینن، بتا-پینن ، لیمونن ، آلفا-کوپاان ، ژرماکرن D و بی سیکلو ژرماکرن و بازده ي اسانس، تفاوت معنی داري با هم دارند. همبستگی بین ارتفاع، درجه حرارت و رطوبت با آلفا-پینن، بتا-پینن، لیمونن، آلفا-کوپاان و بازده ي اسانس معنی دار بود. همچنین همبستگی معنی داري بین بارندگی با سابینن مشاهده گشت. از بین اجزاء خاك، صرفا همبستگی معنی داري بین هدایت الکتریکی خاك با آلفا-پینن، لیمونن و اي-بتا-فارنزن و همچنین یک همبستگی معنی دار بین سدیم و نیز منیزیم محلول در خاك با لیمونن مشاهده گشت.
کلید واژه ها: مریم نخودي ، ترکیبات شیمیایی، اسانس، عوامل اکولوژیکی ، مازندران
فصل اول
مقدمه و تئوري
1-1 مقدمه
1-1-1 مشخصات گیاه شناسی
گیاه کلپوره یا مریم نخودي1، متعلق به تیره نعناع2 و جنس Teucrium می باشد (مظفریان، .( 1386
-1-1-1-1 مشخصات تیره نعناعیان
تیره ي نعناعیان ، داراي 200 جنس و 4000 گونه گیاهی بوده که در غالب نواحی، پراکندگی داشته لیکن، بیشینه ي انتشار آنها در منطقه ي مدیترانه می باشد. گیاهان تیره نعناع، برگهاي متقابل و گاهی ساقه آغوش و بندرت فراهم دارند. گل هاي آنها کامل، نامنظم، نر- ماده، مجتمع بصورت دستجاتی در محور ساقه و یا در قسمت انتهایی آن است (زرگري، .(1376 گلبرگ ها داراي دو زبانه است که زبانه بالایی ازاتصال دو گلبرگ و زبانه پایینی از اتصال سه گلبرگ دیگر بوجود می آید (آزادبخت .(1374 بشره ساقه و برگ این گیاهان غالبا مستور از تارهاي ترشحی و غیر ترشحی است .(Farhat 2001)
-2-1-1-1 جنس Teucrium
این جنس 200 گونه دارد که 12 گونه ي آن در ایران موجود است و از بین این گونه ها، می توان به Teucrium polium L. یا مریم نخودي اشاره نمود (مظفریان، . ( 1386
-3-1-1-1 مشخصات گونه مریم نخودي
مریم نخودي گیاهی است علفی، پایا، پر شاخه، به ارتفاع 10 تا 35 سانتیمتر و با ظاهري سفید پنبه اي که برگ هاي آن باریک، دراز و پوشیده از کرك هاي پنبه اي در هر دو سطح پهنک می باشد. گل هایی به رنگ هاي سفید، سفید مایل به زرد، زرد و ارغوانی دارد. بخش مورد استفاده آن، سر شاخه هاي گلدارش می باشد (زرگري .(1376 (شکل .(1-1
شکل– 1 عکسی از گیاه Teucrium polium
-2-1-1 خواص درمانی Teucrium polium
گیاه مذکور ، در رقابت با کلسیم بوده Agel et al 1990 ) )، برتحرک روده اثر داشته Suleiman et al 1988 ) )، ضد اشتها (Gharaibeh et al 1989)، ضد زخم (Twaij et al 1987)، ضد التهاب (Capasso et al 1983) و (Tariq et al 1989)، آنتی اکسیدان Couladis et al 2003) )، ضد تب ، ضد باکتري (Autore et al 1984) و ضد دیابت بوده ( (Gharaibeh et al , 1988 و ( Konuklugil et al , 1997) و نیز پایین آ ورنده کلسترول و تري گلیسرید سرم می باشد .(Rasekh et al 2001)
همچنین داراي اثرات ضد درد می باشد آنگونه که این اثر را می توان با ایندومتاسین و هیوسین، قابل رقابت دانست .( Abdollahi et al 2003) ضمنا می توان به اثر ضد توموري آن نیز اشاره نمود (میرزا، .(1380
Teucrium polium مانع پر اکسیداسیون اریتروست ها نیز می گردد ( .( Suboh et al 2004
ناگفته نماند که با وجود اثرات درمانی فوق الذکر، اثراین گیاه درایجاد التهاب کبد نیز گزارش گردیده است .( Mazokopakis et al 2004)
-3-1-1انتشار جغرافیایی گونه مریم نخودي
-1-3-1-1انتشار جغرافیایی در جهان
گونه ي مریم نخودي در اروپا، منطقه مدیترانه، شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا منجمله ایران می روید
( زرگري،1376 .(
-2-3-1-1انتشار جغرافیایی در ایران
پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف شمال، غرب، جنوب و مرکز ایران، منطقه البرز، اطراف تهران، خصوصا در غالب نواحی نیمه بایر و کوهستانهاي نیمه خشک دارد ( زرگري، .( 1376
-3-3-1-1انتشار جغرافیایی در مازندران
در تمام نواحی کوهستانی مازندران ( شرق، غرب و مرکز استان ) پراکنش دارد.
-2-1 فرضیات تحقیق
-1 تفاوت آماري معنی داري بین میانگین ترکیبات شیمیایی اسانس، در ارتفاعات مختلف، وجود ندارد.
-2 تفاوت معنی دار آماري بین میانگین بازده ي اسانس، در ارتفاعات مختلف، وجود ندارد.
-3 بین ارتفاع و اجزاء اسانس، رابطه ي آماري معنی داري وجود دارد.
-4 بین ارتفاع و بازده ي اسانس، رابطه ي آماري معنی داري قابل مشاهده است.
-5 بین عوامل اقلیمی(درجه حرارت، رطوبت، بارندگی) با اجزاء و بازده ي اسانس، رابطه ي آماري معنی داري وجود دارد.
-6 بین اجزاء خاك با اجزاء و بازده ي اسانس، رابطه ي آماري معنی داري وجود ندارد. -7 کیفیت اسانس، در همه ي رویشگاه ها، یکسان است.
-3-1 بیان مسئله
اجزاء اسانس گیاه دارویی Teucrium polium و اثر برخی از عوامل اکولوژیکی بر روي اسانس گیاه مذکور، در 9 رویشگاه استان مازندران، بررسی می گردد.
-4-1 اهداف پژوهش
از آنجا که تحقیقات انجام یافته در رابطه با فیتوشیمی گیاه مذکور ، صرفاﱠ محدود به شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس آن در یک رویشگاه خاص بوده است و پژوهشی در زمینه ي شناسایی این ترکیبات در چند رویشگاه چه در خارج از کشور و چه در داخل صورت نپذیرفته است، لذا هدف عمده از انجام این پژوهش، شناسایی و مقایسه ي ترکیبات شیمیایی اسانس این گیاه در رویشگاه هاي مختلف استان مازندران و بررسی اثر عوامل محیطی بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه مذکور و نیز، شناسایی مناسب ترین رویشگاه جهت آغاز کارهاي اصلاحی بر روي گیاه مورد مطالعه، و در نتیجه، امکان استفاده ي بهینه از اسانس این گیاه در علم داروسازي و سایر علوم مرتبط با آن بوده است.
-5-1 کلیات و مفاهیم
-1-5-1 اسانس1
اسانسها، ترکیبات معطري هستند که در اندامهاي مختلف گیاهان یافت شده و در دماي محیط در مجاورت هوا تبخیر می گردند و به همین دلیل به آنها روغنهاي فرار، روغنهاي معطر، روغنهاي اتري و یا اسانسهاي روغنی میگویند(آیینه چی، .(1370
1-1-5-1 عوامل موثر در کیفیت اسانس
چند عامل در کیفیت اسانس، اثر گذار می باشند که به مهمترین آنها اشاره می گردد:
1-1-1-5-1 آب و هوا
در آب و هواي گرم نسبت به آب وهواي سرد، اسانس از کیفیت بهتري بر خوردار می باشد (صمصام شریعت، .( 1371
– 2- 1-1-5-1 ارتفاع منطقه
میزان ارتفاع منطقه ي رویشی، امکان تغییر در مواد موثره ي گیاه را بدنبال دارد( سفید کن، (1385 بطوریکه هر یک از گونه هاي گیاهی، از این جهت داراي یک ارتفاع مطلوب می باشد (صمصام شریعت،.(1371
– 3-1-1-5-1 نوع خاك
زمین در نواحی مختلف، حاوي املاح کاملا متفاوت است. وجود املاح مورد لزوم گیاه در رشد و نمو گیاه و کمیت و کیفیت مواد موثره ي آن سرنوشت ساز می باشد. گاهی مشاهده می گردد که گیاهان داراي رشد خوبی در مناطق مختلف هستند ولی از نظر مواد موثره، متفاوت می باشند (صالحی سورمقی، .(1387
– 4-1-1-5-1 میزان آفتاب
وجود آفتاب، از ارکان اصلی رشد ونمو گیاه و تولید مواد موثر در آن می باشد. لذا اکثر گیاهان نواحی شرقی جهان، بهتر از نواحی غربی می باشند چرا که از آفتاب بیشتري برخوردارند (صالحی سورمقی، .(1387
–5-1-1-5-1 رطوبت
اسانس گیاهان نواحی خشک، کیفیت بهتري نسبت به مناطق مرطوب و بارانی دارد چرا که شبنم و باران می تواند مقداري از اسانس گیاهان را شسته و کیفیت آنها را تغییر دهد (صالحی سورمقی، .(1387
-2-1-5-1 ویژگی اسانس ها
در زیر به اختصار به برخی از این ویژگی ها اشاره می گردد:
اکثر اسانس ها زمانی که تازه هستند بی رنگ می باشند و با مرور زمان به علت اکسیداسیون، رنگشان تیره می گردد. اسانس ها می توانند در آب حل شده و بوي خود را به آب دهند.
.(Tyler, 1988)
اسانس ها رابطه ي مستقیمی با متابولیسم گیاه داشته و عوامل مختلفی مانند زمان برداشت محصول، طریقه ي خشک کردن و نحوه ي جمع آوري، در کمیت و کیفیت اسانس موثر می باشند
.(Evans, 1993)
ظروف فلزي سبب تغییراتی در رنگ و بوي اسانس می شود لیکن، ظروف آلومینیمی در این مورد، استثنا می باشند .( Remington,1993)
آب موجود در اسانس، موجب تخریب آن می شود بدین جهت از سولفات سدیم ، براي آب زدایی آن استفاده می گردد. لازم به ذکر است که کلرور کلسیم براي این منظور، نباید مورد استفاده قرار گیرد چرا که با برخی الکل هاي موجود در اسانس، کمپلکس تشکیل می دهد .(Guenther, 1974)
-3-1-5-1 کاربرد اسانس ها
اسانس ها داراي کاربردهاي فراوانی می باشند که در زیر، به برخی از آنها اشاره می گردد:
-1-3-1-5-1 اثر بر روي جریان خون و ایجاد اثر ضد التهابی
روغن هاي اسانس با تحریک جریان خون بواسطه ي آزاد شدن واسطه هاي شیمیایی، سبب بهبود جریان خون می گردند. در نتیجه واکنش هاي همورال، فعال گشته و اثر ضد التهابی و تسکین درد و احساس گرما رخ خواهد داد (Baerhrim and Scheffer, 1985 .(
-2-3-1-5-1 اثر ضد اسپاسم
اسانس هاي زیره، بابونه، رازیانه، پرتقال، نعناع، بادرنجبویه و دارچین اسپاسم عضلات صاف روده، کیسه صفرا و برونش ها را رفع می نمایند .(Maryadele, 2001)
-3-3-1-5-1 اثر بر حشرات
اسانس ها ممکن است داراي خاصیت دور کنند گی حشرات بوده و بدین طریق از خراب شدن گل ها و برگ ها جلوگیري نمایند و یا ممکن است به عنوان جلب کننده ي حشرات استفاده شوند که در این صورت منجر به تسهیل گرده افشانی می گردند (آئینه چی، .(1370
-4-1-5-1 شیمی اسانس ها
-1-4-1-5-1 ترپنوئیدها
این ترکیبات، از طریق واکنش هاي استات- موالونیک اسید به وجود می آیند. ترپنوئیدها از واحد هاي ایزوپرن تشکیل یافته اند که با توجه به تعداد این واحد ها ، به شرح زیر، تقسیم بندي می گردند(مشیري، :(1385
-1-1-4-1-5-1 منو ترپن ها
با فرمول مولکولی C10H16 از دو واحد ایزوپرن تشکیل شده اند که شامل ترکیبات هیدروکربنی و مشتقات اکسیژن دار آنها ( آلدئیدها، ستون ها، الکل ها و...) می باشند. اغلب این ترکیبات در طبیعت به صورت مخلوطی از مواد ایزومریک هستند .(Kalis, 1983)
منو ترپن ها داراي نقطه جوش 140 تا 180 درجه ي سانتی گراد بوده و کمتر حالت کریستالی دارند. معمولا بی رنگ بوده، داراي بوي قوي می باشند و بدین سبب در صنایع غذایی مصرف بالایی دارند .(Connolly, 1991) همچنین به علت بوي خوشایندشان مصارف زیادي در صنعت عطر سازي دارند (Zubay, 1984)
-2-1-4-1-5-1 سزکوئی ترپن ها
داراي فرمول مولکولی C15H24 بوده و متشکل از سه واحد ایزوپرن می باشند.
امروزه روش هاي مختلف طیف سنجی به شناخت این دسته از ترکیبات کمک می نماید
.(Konvalvo, 1991)
-3-1-4-1-5-1 دي ترپن ها
با فرمول مولکولی C20H22 از چهار واحد ایزوپرن تشکیل یافته اند.
-4-1-4-1-5-1 تري ترپن ها
داراي فرمول مولکولی C30H24 بوده و از شش واحد ایزوپرن تشکیل یافته اند .(Thamson, 1985)
-5-1-4-1-5-1 تتراترپن یا پیگمان هاي کاروتنوئیدي
از هشت واحد ایزوپرن تشکیل شده و داراي 30 اتم کربن می باشند .(Thamson, 1985)
-6-1-4-1-5-1 پلی ترپن ها
در اثر تقطیر ایجاد واحد هاي ایزوپرن می کنند .(Thamson, 1985)
-2-4-1-5-1 ترکیبات عطري
ترکیبات فوق، از طریق اسید شیکمیک و فنیل پروپانوئید ساخته می شوند (مشیري، .(1385
-5-1-5-1 استخراج اسانس
جهت استخراج اسانس، چند روش موجود است که از بین آنها به سه روش زیر که جزو معمول ترین روش ها می باشند، اشاره می گردد:
-1-5-1-5-1 تقطیر با آب1
به طور معمول، این روش براي گیاهانی کاربرد دارد که خشک باشند چرا که در صورت استفاده از گیاهان تازه به ویژه برگ آنها، امکان دارد در اثر جوشیدن در آب، نتیجه ي خوبی عاید نشود. در این روش، معمولا دستگاه کلونجر2 جهت اسانس گیري، مورد استفاده قرار می گیرد (جایمند و رضایی، .( 1385
-2-5-1-5-1 تقطیر با بخار آب3
روش فوق، فقط براي گیاهان تازه مورد استفاده قرار می گیرد (جایمند ورضایی، .( 1385
-3-5-1-5-1 تقطیر با آب و بخار آب4
این روش، براي گیاهانی (تازه و خشک) بکار می رود که ممکن است در اثر غوطه ور شدن در آب جوش، امکان استخراج اسانس از آنها کم باشد (جایمند ورضایی، .( 1385
-6-1-5-1 آنالیز اسانس
براي تجزیه و آنالیز اسانس ها بطور کلی از سه روش زیر می توان استفاده نمود : (مشیري، (1385
1-تقطیر جزء به جزء
-2 کروماتوگرافی گازي
-3 طیف سنجی جرمی
-1-6-1-5-1 تقطیر جزء به جزء
با استفاده از روش فوق، اجزاء مهم اسانس را بر اساس گروه هاي عاملی آنها جداسازي می نمایند. در این روش، دقت عمل و خلوص نهایی در مقایسه با روش هاي کروماتوگرافی کمتر بوده و نمی توان اجزاء خالص شیمیایی آنها را بدست آورد (آئینه چی، . ( 1370
-2-6-1-5-1 کروماتوگرافی گازي
بطور کلی کروماتوگرافی، روشی است که توسط آن، دو یا چند ترکیب در یک مخلوط ، به طور فیزیکی و بوسیله ي توزیع متفاوت بین دو فاز از یکدیگر جدا می شوند. یکی از این دو فاز، ساکن بوده که می تواند جامد یا مایع باشد فاز دیگر متحرك است که گاز یا مایع می باشد و بطور مداوم در فاز ساکن، جریان دارد. تفکیک اجزاء مخلوط نتیجه ي تمایل متفاوت آنها نسبت به فاز ساکن است. هر گاه در کروماتوگرافی، فاز متحرك، گاز باشد، کروماتوگرافی گازي ( (GC نامیده می شود.روش مذکور، متداول ترین روش به ویژه براي مخلوط گازها، مایعات و جامدات فرار ( مثل روغن هاي اسانسی ) می باشد. قدرت تفکیک بالا، سرعت عمل تجزیه و حساس بودن روش فوق، سبب گردیده است که استفاده از آن، بسیار مرسوم باشد ( میرزا و همکاران، .( 1375 در مواردي که هدف، مقایسه ي کمی ترکیبات مشابه در چند گیاه مورد آزمایش است، روش مذکور، از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود .( Haffman, 1967) هر چه قطر ستون هایی که در GC به کار می رود کمتر باشد، کیفیت جداسازي، بهتر خواهد بود .(Baugh, 1993)
-3-6-1-5-1 طیف سنجی جرمی
طیف سنجی جرمی، سه عمل زیر را به ترتیب انجام می دهد: (1 اجسامی با قدرت تبخیر متفاوت را به صورت بخار در می آورد. (2 مولکول هاي بخار را تبدیل به یون می نماید.
(3 یون ها را بر حسب نسبت جرم به بار m/ze جدا کرده و ثبت می نماید. (مشیري، (1385 امروزه براي جدا سازي و تشخیص اجزاء موجود در اسانس از ادغام دو دستگاه کروماتوگرافی گازي و طیف سنج جرمی ( ( GC/MS استفاده می گردد ( میرزا و همکاران، .(1375
در GC/MS مولکول هاي سازنده ي نمونه، که به صورت جداگانه و خالص از انتهاي ستون GC خارج می شوند، تحت تا ثیر بمباران الکترونی قرار گرفته و به صورت یون هاي مثبت ( یون مولکولی ( M+ در می آیند و یون مولکولی نیز به یون هاي کوچک تر شکسته می شود.
سري یون هاي تولید شده به طریقی تجزیه می گردند که براي هر مقدار m/e پیکی به دست می آید. شدت هر پیک، فراوانی نسبی یون هاي تولید کننده ي پیک را منعکس می کند. شدت بزرگترین پیک که Base peak نامیده می شود، معادل 100 در نظر گرفته شده و شدت پیک ها نسبت به آن سنجیده می شود یک نمودار که نشان دهنده ي شدت نسبی پیک ها می باشد، طیف جرمی را تشکیل می دهد.
- 1- 6 پیشینه ي تحقیق
-1 -6-1 اثر عوامل اکولوژیکی بر اسانس
از آنجا که تاکنون تحقیقی در زمینه ي اثر عوامل اکولوژیکی بر روي اسانس Teucrium polium و سایر گونه هاي جنس Teucrium صورت نپذیرفته است، لذا ناگزیر، به چند گونه از خانواده ي نعنائیان در این زمینه، اشاره گشته است:
در نتیجه ي تحقیقی که بر روي کاکوتی کوهی در دو استان غربی کشور صورت پذیرفت، مشخص گردید که بازده ي اسانس در ارتفاعات پایین تر بیش از ارتفاعات بالا تر می باشد (دهقان و همکاران، .( 1389
بدنبال بررسی اثر ارتفاع بر روغن اسانس آویشن کوهی که در ارتفاعات 2400، 2600 و 2800 متري واقع در منطقه ي دماوند انجام پذیرفت، بهترین رویشگاه جهت حصول کمیت و کیفیت اسانس، پایین ترین ارتفاع تشخیص داده شد (جمشیدي و همکاران، .( 1385
نتایج بدست آمده از بررسی اثر ارتفاع بر روغن اسانس آویشن وحشی در منطقه طالقان، حاکی از آن بود که درصد روغن اسانس، با افزایش ارتفاع، کاهش می یابد(حبیبی و همکاران، .( 1385
-2 -6-1 بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس
طی بررسی هاي کمی و کیفی ترکیبات شیمیایی اسانس Teucrium polium موجود در باغ گیاه شناسی ملی ایران ، با استفاده از دستگاه GC و GC-MS با ستون DB-1، 25 ترکیب، مورد شناسایی قرار گرفت که از میان آنها ، بتا-پینن (% 29/6) ، بتا- کاریوفیلن (% 15/9) ، فارنزن 11) %)، بی سیکلو ژرماکرن 6/6) %)، ژرماکرن دي 6/5) %)، آلفا-پینن 4/9) %)، لیمونن (% 3/8) و بتا-بیسابولن (% 3/4) ترکیبات اصلی اسانس گیاه را تشکیل می دادند. در این بررسی، بازده ي اسانس، 0/4 درصد بوده است. همچنین در تحقیق فوق، از آلفا-پینن 15/8) %)، بتا-پینن (% 11/7) و سابینن (% 7/2) به عنوان ترکیبات اصلی گیاه در اسپانیا و از بتا-پینن 18) %)، بتا- کاریوفیلن 17/8) %) و آلفا-پینن (% 12) بعنوان ترکیبات عمده ي این گیاه در ترکیه، سخن به میان آمده است (میرزا مهدي، .(1380
در استان هرمزگان ترکیبات شاخص گیاه مذکور، بتا- کاریوفیلن ، بتا-پینن و فارنزن تشخیص داده شد و متوسط دما و بارندگی براي رویشگاه بترتیب 22/5-25 درجه و 150-300 میلی متر ذکر گردید (سلطانی پور و باباخانلو، .(1385
در استان خوزستان از -3کارن، آلفا-پینن، بتا-فلاندرن، لیمونن، ژرماکرن، بتا- بوربورن، بتا-کاریوفیلن، گاما-مورولن، گاما-المن، اسپاتولنول و بتا-ایودسمول بعنوان ترکیبات اصلی گیاه، نام برده شد. در تحقیق فوق، %97/02 از ترکیبات، مورد شناسایی قرار گرفتند .( Alamdar et al, 2007)
در 21 Algeria ترکیب از اسانس گیاه، شناسایی گشت که % 91/5 را به خود اختصاص داده بود و آلفا-کادینول 46/8) %)، -3بتا-هیدروکسی-آلفا-مورولن 22/5) %)، آلفا-پینن (% 9/5) و بتا-پینن (% 8/3) بعنوان ترکیبات اصلی گیاه، گزارش گردیدند .( Kabouche et al, 2005)
بدنبال بررسی هاي بعمل آمده بر روي اسانس گیاه مذکور در Corsica، 86 ترکیب، شناسایی گشت. روش هاي بکار رفته در این بررسی، C-NMR، GC-RI و GC-MS بوده است. ستون مورد استفاده براي GC، ستون غیر قطبی Rtx-1 و براي GC-MS، ستون قطبی Rtx-wax بوده است ترکیبات شناسایی شده، %93 را به خود اختصاص داده و بازده ي اسانس %0/6 بوده است. در این تحقیق، از آلفا-پینن 28/8) %)، بتا-پینن (%7/2)، پارا-سیمن (%7)، ترپینن--4ال 4/6) %)، لیمونن 3) %)، بتا-فلاندرن 3) %)، پارا-سیمن--8ال (%3)، بعنوان ترکیبات اصلی اسانس گیاه، نام برده شده است همچنین در تحقیق مذکور، به نرولیدول به عنوان ترکیب عمده ي گیاه در ترکیه و بتا-ایودسمول به عنوان ترکیب اصلی گیاه در Tunisia اشاره گشته است .(Cozzani et al , 2005)
در 37 Jordanian germander ترکیب از اسانس این گیاه، با بازده ي % 0/8 مورد شناسایی قرار گرفت که ترکیبات اصلی آن عبارت بودند از - 8 سدرن- – 13 ال 24/8) %)، بتا- کاریوفیلن 8/7) %)، ژرماکرن دي (% 6/8) و سابینن .( Aburjai et al, 2006 ) (% 5/2)
در نتیجه ي تحقیقی در یونان که روي گیاه Teucrium polium صورت پذیرفت، در نتیجه ي تحقیقی در یونان که روي گیاه Teucrium polium صورت پذیرفت و از روش هاي GC با ستون HP-MS و GC-MS با ستونHP-1 استفاده گشت، بازده ي اسانس %0/35 تشخیص داده شد و 70 ترکیب، مورد شناسایی قرار گرفت که % 92/5 را به خود اختصاص داده بود. ترکیبات عمده در این تحقیق، عبارت بودند از: کارواکرول ( %10/1 )، کاریوفیلن( %9/8 )، توریول ( %7/6 )، بتا-ایودسمول 4/5) %)، آلفا-مورولن 3/8) %)، سیس-وربنون 3/7) %)، ژرماکرن دي 3/1) %)، آلفا- آمورفن . ( Menichini et al, 2009 ) (% 3 )
فصل دوم
مواد و روشها
-1-2 مواد
گیاه Teucrium polium واقع در 9 رویشگاه مختلف استان مازندران
-2-2 تجهیزات
(1 دستگاه کلونجر
(2 دستگاه GC
(3 دستگاه GC-MS
-3-2 روش
-1-3-2 تعیین مشخصات رویشگاهی
9 رویشگاه واقع در شرق، غرب و مرکز مازندران جهت بررسی اسانس گیاه Teucrium polium در تیر ماه 1388 انتخاب و طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع هر یک از آنها، توسط دستگاه GPS تعیین گردید. سپس با مراجعه به اداره ي کل هواشناسی استان مازندران، به کمک نقشه ي دم 25 متر، سایر ویژگی هاي مربوط به توپوگرافی مناطق مورد مطالعه شامل درصد شیب (شکل(1-2 و جهت آن (شکل(2-2، مشخص گردید. جهت افزایش دقت مطالعه، ارتفاع هر رویشگاه، توسط نقشه ي دم فوق نیز تعیین شد (شکل.(3-2 از آنجا که هر یک از مناطق مورد مطالعه، به سبب واقع بودن در ارتفاعات، فاقد ایستگاه هاي هواشناسی بودند، لذا از روي نقشه ي دم 25 متر، نقشه هاي مدل رقومی ارتفاعی دما (شکل(4-2 و رطوبت (شکل(5-2 و از روي نقشه ي حد استان و پراکندگی ایستگاه ها، به روش IDW نقشه ي همبارن استان (شکل(6-2، حاصل گردیدند. ضمنا" نقاط نمونه برداري شده، بر روي هر یک از نقشه ها قابل مشاهده می باشد. سپس از روي نقشه هاي فوق، بترتیب دما، رطوبت و بارندگی هر یک از مناطق مورد مطالعه، استخراج گردید (جدول .(1-2 اقلیم هر منطقه نیز بر اساس روش دومارتن با استفاده از رابطه ي 1-2 تعیین گشت (عصري ، (1385 و (علیزاده، (1374 که در جدول 1-2 به آن ها نیز، اشاره شده است.
جهت سهولت در امر مطالعه، به هر رویشگاه، یک کد از G1 تا G9 اختصاص داده شد. مشخصات هر یک از رویشگاههاي مذکور و مکان دقیق آنها به ترتیب در جداول 2-2 و 3-2 ذکر گردیده است. رابطه ي 1-2 فرمول دومارتن:
I= P/T+10
= I ضریب خشکی
= T متوسط درجه حرارت سالانه (بر حسب درجه سانتی گراد )
= P متوسط بارندگی سالانه (بر حسب میلی متر )
