بخشی از مقاله
بررسی صلاحیت های حرفه ای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران
چکیده
هدف کلی پژوهش حاضر بررسی صلاحیت های حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران می باشد، این پژوهش کاربردی و روش اجرای آن توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران مرد و زن شاغل در دوره متوسطه استان مازندران به تعداد 826 نفر می باشد. براساس جدول کرجسی و مورگان ( (1970 و با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای تعداد 265 نفر 100) نفر مرد و 165 نفر زن) به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. اطلاعات مورد نیاز پژوهش از طریق پرسشنامهی محقق ساخته که دارای 40 سوال و در طیف لیکرت با گزینههای (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد ) و در پنج مولفهی صلاحیت های حرفهای شامل (آموزش، کاربرد فن آوری آموزشی، توسعهی حرفهای، اخلاق حرفهای و مدیریت اجرایی) طراحی و تدوین شده، جمع آوری گردید . روایی محتوایی ابزار به تایید اساتید برنامه ریزی درسی و اعضای گروه آموزشی استان رسیده و پایایی آن با استفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ رقم 0,82 محاسبه شده که از لحاظ آماری معنادار می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که صلاحیت های حرفهای مدیران استان مازندران مطلوب می باشد.
کلمات کلیدی: صلاحیت های حرفه ای ، مدیران دوره ی متوسطه، توسعه ی حرفه ای
مقدمه
موفقیت هر نظام آموزشی درحد تعیین کننده ای به صلاحیت های حرفه ای معلم1 بستگی دارد. در نظر ژاپنی ها شایستگی هر نظام به اندازه شایستگی معلمان آن است، از این رو می توان گفت معلم، مهمترین عضو نظام آموزشی در فرایند یاددهی-یاد گیری، معمار اصلی نظام آموزشی است. لذا جهان به سرعت دگرگون میشود و معلمان نیز باید مانند سایر گروه های حرفهای با این واقعیت روبهرو شوند که آموزشهای اولیه آنان در جهان امروز چندان مفید نخواهد بود و آنان باید در سراسر عمر خود دانش خود را روزآمد کنند (دانش پژوه، 1382، .(138
مفهوم ارتقای مهارتهای حرفهای مدیران از اواسط قرن بیستم در نظامهای آموزشی پدیدار شده است. صاحب نظران امر تعلیم و تربیت نظریات مختلفی را در این خصوص بیان کرده اند که از جمله هایبرمن2 و بومهان(2005) 3 به مؤلفه های روش های تدریس و ارزشیابی، ویلگاس وریمرس(2007) 4 نیز نقش مهارتهای حرفهای معلم را جهت تغییر در نظام آموزشی بسیار ضروری دانسته و در این رابطه به مؤلفههای روشهای جدید تدریس، تکنولوژی آموزشی و ارزشیابی پرداخته اند.
منابع تخصصی آموزش و پرورش نظرات بسیاری در مورد تأکید بر محور بودن معلم دارد. آرمانهایی مانند حرفهگری معلم5، توانمندسازی و پژوهشگری معلم6 محوریترین موضوعات نظامهای آموزش و پرورش به روز هستند. در آموزش و پرورش به هیچ نوآوری نمی توان دل بست، مگر آنکه پیشاپیش، تغییرات کیفی مناسب در مدیران به وقوع پیوسته باشد (رؤوف، 1386، .(110
تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه نه تنها بر دنیای اطراف معلم تأثیر می گذارد، بلکه باعث تغییر دانش آموزان، معلم و ابزارها و وسایل مورد استفاده برای تدریس می شود. در زمان حاضر، معلمان باید دانش خود را در مورد تغییرات مداوم در فرایند یاددهی-یادگیری دوباره خلق کنند (وایلانت7، 2007 به نقل از کریمی، 1386، .(153 تغییرات عمیق در ساختار، برنامه درسی و جمعیت دانش آموزی، هویت حرفهای معلمان را دچار بحران نموده است. فقدان صلاحیتهای مرتبط برای برخورد با این موقعیت جدید باعث شده که بسیاری از معلمان هویت حرفهای خود را در تنگنا ببینند. علاوه بر این، فشارهای داخلی برای پذیرفتن مسئولیتهای جدید توسط معلمان، بین معلومات و دانش قبلی آنها فاصله انداخته و بحران هویت را عمیقتر و بیشتر نموده است. بنابراین هویت حرفهای معلمان نیاز مبرم به بازسازی مجدد دارد (مورنو8، .(2007
در تاریخ آموزش و پرورش ایران، معلمان پس از استخدام، به رغم تمامی کاستیهای نظام استخدامی، روانه کلاس درس شدهاند و کمتر صلاحیتهای آنان از ابعاد حرفهای و تخصصی و روابط انسانی سنجیده شده است و فقط آموزشهای کوتاه مدت موردی، براساس تغییر محتوای برخی کتب یا آموزشهای دراز مدت ضمن خدمت با محتوای حجیم آموزشی، فاقد کارآیی و نامتناسب با نیازهای دانش آموزان به آنان ارائه شده است که با گذشت زمان دانش و آموختههای اولیه ناکارآمد شده، همه ساله با روشها و شیوههای تکراری به تدریس ادامه می دهند (شعبانی، .(1387
با عنایت به توضیحات ارایه شده، سؤالی که در اینجا مطرح می شود این است که »آیا مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران دارای صلاحیت های حرفه ای هستند؟«
هدف پژوهش: بررسی صلاحیت های حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران.
سوالات پژوهش:
الف) سوال اصلی: صلاحیت های حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
ب) سوالات ویژه:
-1 صلاحیت آموزشی مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
-2 صلاحیت کاربرد فن آوری مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
-3 صلاحیت توسعهی حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
-4 صلاحیت اخلاق حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
-5 صلاحیت اجرایی مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
پیشینه تحقیق
پژوهش های داخلی
نادری و همکاران (1389) در پژوهشی با عنوان »بررسی و مقایسه مهارت های حرفه ای معلمان دروس علوم پایه وعلوم انسانی دوره راهنمایی شهرستان بهشهر به منظور ارائه روش های ارتقای کیفی این مهارت ها« نشان دادند که میزان آگاهی معلمان از مهارت های حرفه ای در دروس علوم پایه و علوم انسانی با کسب میانگین 103,5 در آزمون خود سنجی 77,45 در چک لیست (مشاهده تدریس) متفاوت است. با توجه به سطح معناداری در آزمون چک لیست (Sig=0,040) نتیجه گرفته می شود که میزان آگاهی معلمان از مهارت های حرفه ای در دروس علوم پایه و علوم انسانی متفاوت است. این نتیجه درباره 4 مولفهی مهارت های حرفه ای معلمان نیز به دست آمده است که نتایج جدول آزمون توکی، شفه نشان می دهد که مؤلفه روش تدریس، بیشترین میزان آگاهی و سپس طراحی آموزشی و ارزشیابی و در آخر تکنولوژی آموزشی کمترین میزان را دارا بوده است.
نیکنامی و کریمی (1388) پژوهشی با عنوان »بررسی صلاحیت های حرفه ای معلمان دورهی آموزش عمومی به منظور ارایهی چارچوب ادراکی مناسب« انجام دادند. از مرور متون و پیشینهی پژوهش هشت مؤلفهی اصلی و 99 زیرمؤلفه استخراج
شد و براساس آن پرسشنامهی اول تدوین گردید. تجزیه و تحلیل عاملی نشان داد که بین وضعیت موجود و مطلوب صلاحیت های معلمان تفاوت وجود دارد و در کلیهی مؤلفه های اصلی تفاوت معنادار است. وضع موجود صلاحیت های معلمان آموزش عمومی نشان می دهد که در بعد شخصیتی و اخلاقی در وضعیت بالاتر از متوسط قرار دا رند، ولی در بعد آموزشی، رفتاری شناختی و مدیریتی در سطح متوسط و در مؤلفه های فناوری، توسعهی حرفهای، فکری و تدریس از وضعیت ضعیفی برخوردارند.
پژوهش های خارجی
ساکا(2009) 9 در تحقیقی با عنوان »بررسی دیدگاه دانشجویان طرح معلمی در مورد تأثیر تمرین مدرسه ای بر توسعه مهارت های حرفه ای آنان«، نشان داده است که برای توسعه مهارتهای حرفه ای آگاهی از روش های تدریس در یک مدل آموزشی طراحی شده بسیار مهم و ضروری است و دانشجویان طرح معلمی باید بتوانند از ابزار و وسایل آموزشی و کمک آموزشی استفاده کنند. همچنین، یافته ها، آموزش های قبل از خدمت و ضمن خدمت را در توسعه مهارت های حرفه ای معلمان بسیار موثر نشان داده است.
ریچاردسون(2008) 10 در پژوهشی با عنوان »بررسی مهارت های حرفهای استادان دانشگاه« که با استفاده از روش آماری تحلیل عاملی و تحلیل عامل اکتشافی انجام شد، نشان داد که ویژگیهای آموزشی و مهارتی استادان پایین می باشد. از دیدگاه دانشجویان، یک استاد باید مهارت های آموزشی حرفه ای به ویژه استفاده از تکنولوژی آموزشی و وسایل کمک آموزشی و اهداف آموزشی و کاربرد درست ارزیابی را آگاهی داشته باشد.
هونگ11 و همکاران (2008) در پژوهشی با عنوان »ناهماهنگی بین صلاحیت های تربیت معلم پیش از خدمت و صلاحیتهای مورد نیاز تدریس معلمان ضمن خدمت« که با استفاده از تحلیل عاملی، انجام شد، صلاحیت های معلمان را درشش دستهی اصلی توانایی فکری، سیستم ارزش ها، مهارتهای بین فردی، توانایی مدیریت، تواناییهای حرفهای و ویژگی-های شخصیتی دسته بندی نمود. نتایج پژوهش تفاوت قابل ملاحظه ای بین نظر معلمان در مورد صلاحیت های تربیت پیش از خدمت معلمان و نیازمندی های شغلی معلمان در حال خدمت نشان نداد. بیشترین تفاوت در صلاحیت های مدیریت خطرپذیری، تفکر پیش کنشی و تفکر منطقی بود که در طول دورهی تربیت معلم به اندازهی کافی و مورد نیاز حرفهی معلمی توسعه داده نشده است.
هانتلی(2008) 12 در پژوهشی که با عنوان »بررسی قابلیتها و صلاحیت های حرفهای معلمان« انجام داد، قابلیتهای معلمان را در سه زمینهی دانش حرفه ای، عمل حرفه ای و تعهد حرفه ای، دسته بندی کرده. »دانش حرفه ای« شامل دانش محتوا، شنا خت دانش آموز و آگاهی از تدریس و یادگیری؛ »عمل حرفه ای« از طراحی یادگیری، ایجاد محیط یادگیری و ارزشیابی یادگیری تشکیل شده است و »تعهد حرف های«، یادگیری حرفه ای، مشارکت، رهبری، ارزش ها، ارتباطات و اخلاقیات را شامل می شود.
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی می باشد و از نظر توجه به اهداف یک پژوهش کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران تعداد 826 نفر در سال تحصیلی 93-94 می باشند. تعداد نمونه آماری براساس جدول کرجسی و مورگان (1970) در سطح اطمینان 95% و خطای اندازهگیری 5% انتخاب شده که به تعداد 265 تن و به شرح جدول 1 میباشد. همچنین روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بر حسب جنسیت با رعایت نسبت ها می باشد.
ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته می باشد. این پرسش نامه دارای 40 سوال است و براساس پـنج شاخص اساسی صلاحیت های حرفهای مدیران شامل (آموزش، مهارت کاربرد فـن آوری آموزشـی، توسـعهی حرفـهای، اخـلاق حرفهای و مدیریتی) طراحی شده است. پرسش نامه مذکور در طیف لیکرت با گزینه هـای (خیلـی کـم، کـم، متوسـط، زیـاد و خیلی زیاد) تدوین شده است. برای تعیین روایی، پرسشنامه در اختیار متخصصان برنامه ریزی درسی و تدریس و اعضای گـروه آموزشی استان قرار گرفت که بعد از تایید اساتید پایایی ابـزار از طریـق نـرم افـزار SPSS و محاسـبه آلفـای کرونبـاخ α=0,82 بدست آمد.
یافته های پژوهش
➢ سوال شماره یک: صلاحیت آموزشی مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
مطابق جدول شماره 2، چون در سطح اطمینان 95% و خطای اندازهگیری =5% با درجه آزادی df=264 سطح معناداری Sig =0,000 محاسبه شده است لذا تفاوت میانگین محاسبه شده 3,210 با میانگین فرضی 3 معنادار است و در مورد سوال شماره یک میتوان ادعا نمود که: »صلاحیت آموزشی مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران شهر مطلوب است.«
➢ سوال شماره دو: صلاحیت کاربرد فنآوری مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
معناداری Sig =0,000 محاسبه شده است، لذا تفاوت میانگین محاسبه شده 2,296 با میانگین فرضی 3 معنادار است و چون میانگین محاسبه شده کم تر از میانگین فرضی است، در مورد سوال شماره دو میتوان ادعا نمود که: »صلاحیت کاربرد فنآوری آموزشی مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران مطلوب نمی باشد.«
➢ سوال شماره سه: صلاحیت توسعهی حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران چگونه است؟
مطابق جدول شماره 4، چون در سطح اطمینان 95% و خطای اندازهگیری =5% با درجه آزادی df=264 سطح معناداری Sig =0,000 محاسبه شده است لذا تفاوت میانگین محاسبه شده 3,461 با میانگین فرضی 3 معنادار است و در مورد سوال شماره سه میتوان ادعا نمود که: »صلاحیت توسعهی حرفهای مدیران دوره ی متوسطه استان مازندران مطلوب است.«
