بخشی از مقاله
چکیده
امروزه معلمان به عنوان مهمترین رکن سازمان آموزش و پرورش در بهبود کیفیت فرایند تدریس و یادگیری نیازمند یک سری صلاحیتها میباشند. صلاحیت معلم به توانایی معلم در برآوردن نیازها و مطالبات حرفه تدریس به میزان کافی و با استفاده از مجموعهای یکپارچه از دانش، مهارت و نگرش گفته میشود به طوری که این مجموعه در عملکرد و بازتاب معلم تجلی مییابد. از این رو هدف پژوهش حاضر شناسایی و معرفی صلاحیتهای حرفهای معلمان است.
روش پژوهش نیز تحلیلی - اسنادی میباشد که بر اساس آن مقالات، مجلات تخصصی و کتابهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا ادبیات موضوع نشان داد که معلمان باید صلاحیتهایی از جمله صلاحیتهای علمی- آموزشی، صلاحیتهای شخصیتی، صلاحیتهای اجتماعی، صلاحیتهای فکری، صلاحیتهای مدیریتی، صلاحیتهای اخلاقی، صلاحیتهای توسعه فردی - حرفه ای، صلاحیتهای فنآوری داشته باشند. همچنین به بررسی زیرمولفههای این صلاحیتها نیز پرداخته شد.
مقدمه
امروزه دانش نه تنها به صورت تصاعدی چند برابر شده است بلکه مدام مورد تجدید نظر و اصلاح قرار میگیرد که البته تعلیم و تربیت نیز از این امر مستثنی نیست - . - stelends 2007 یونسکو آموزش را کلید توسعه جوامع و مسیری میداند که افراد را برای تحقق توانایی وافزایش کنترل بر تصمیمات اثرگذار بر آنها توانمند میسازد. کمیسیون بین المللی یونسکو، آموزش برای قرن21 معتقد است که یادگیری در سراسر زندگی و مشارکت در جامعه یادگیری از عوامل مهم پاسخگویی به مشکلات جهان به سرعت در حال تغییراست. لذا مدارس و مراکز آموزشی در کشور رسالتی عظیم در جهت پرورش نیروی انسانی ماهر و متخصص بر عهده دارند. نیروی انسانی که بتوانند نیاز جامعه را در بخشهای مختلف صنعتی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و پاسخگوباشد - یونسکو، . - 2008
هدف و رسالت تعلیم و تربیت انسان سازی است باید دید که این وظیفه را چه نهادها و افرادی بر عهده دارند. البته انسان آموختن را از هنگام تولد آغاز میکند و در طول زندگی آن را ادامه میدهد. بخشی از آموختنیها به صورت غیرعمدی و یا تصادفی در میان خانواده و جامعه صورت میگیرد و بخش دیگر به نهادها و موسسات رسمی از قبیل مدرسه و انجمنهاسپرده میشود. در این میان مدرسه بیشترین سهم را بر عهده دارد و سرانجام این مسئولیت خطیر به معلمین واگذار میگردد و آنها هستند که باید بتوانند دانش آموزان را به درستی تربیت کنند و آنان را برای کار و شرکت در اجتماع آماده سازند.
باید باور داشته باشیم که زیباترین طرح اصلاح و بازسازی آموزش وپرورش در صورتی که معلم به تعداد کافی و با کیفیت مطلوب در اختیار نباشد با شکست روبهرو خواهد شد - صداقت،. - 1389 منابع تخصصی آموزش و پرورش نظرات بسیاری در مورد تاکید بر محور بودن معلم دارد. آرمانهایی مانند حرفهایگری معلم، توانمندسازی و پژوهشگری معلم محوریترین موضوعات نظامهای آموزش و پرورش بهروز هستند. در آموزش و پرورش به هیچ نوآوری نمی توان دل بست، مگر آنکه پیشاپیش تغییرات کیفی مناسب در معلمان به وقوع پیوسته باشد - رووف . - 1386
درسند و منشور اصلاح نظام آموزش و پرورش نیز به آسیبها و موانع بازدارنده در ارتباط با انتخاب و جذب معلم، منزلت و مسئولیتهای معلم اشاره شده است از جمله: نداشتن سیاستهای اصولی برای حفظ، نگهداری و ارتقای کیفی و شغلی معلمان درآموزش و پرورش، گزینش و جذب نیروهای با بنیه علمی و تخصصی ضعیف، ضعف معلمان در مهارتهای حرفهای و روشهای نوین تدریس، پایین بودن سطح علمی و حرفهای در مدیریت و رهبری کلاس درس، برخودار نبودن از آموزش مداوم و نبود زمینه مناسب برای یادگیری مداوم و تبادل اطلاعات و تجربیات با همکاران، مقاومت در مقابل روشهای نوین آموزشی ناشی از برخودار نبودن از آموزشهای لازم - صافی،. - 1385 صلاحیت معلم به توانایی معلم در برآوردن نیازها و مطالبات حرفه تدریس به میزان کافی و با استفاده از مجموعهای یکپارچه از دانش، مهارت، نگرش گفته میشود به طوری که این مجموعه در عملکرد و بازتاب معلم تجلی مییابد.
ملکی - 1384 - صلاحیت معلم را مجموعه شناختها، گرایشها و مهارتهایی میداند که معلم با کسب آنها به پرورش جسمی، عقلی، عاطفی، اجتماعی و معنوی فراگیران کمک میکند و این صلاحیتها را در سه حیطه شناختی، عاطفی و مهارتی طبقه-بندی مینماید. هانتلی - 2008 - قابلیتهای معلمان را در سه زمینه دانش حرفهای، عمل حرفهای و تعهد حرفهای دستهبندی کرده است. دانش حرفهای شامل دانش محتوا، شناخت دانشآموز و آگاهی از تدریس و یادگیری است. عمل حرفهای از طراحی یادگیری، ایجاد محیط یادگیری و ارزشیابی یادگیری تشکیل شده است و تعهد حرفهای، یادگیری حرفهای، مشارکت، رهبری، ارزشها، ارتباطات و اخلاقیات را شامل میشود.
کاستر و همکارانش - . - 2005 صلاحیتهای معلمان ر ابه پنج دسته اصلی دانش تخصصی، ارتباطات، سازماندهی، تعلیم و تربیت - پداگوژی - و صلاحیت رفتاری تقسیم میکنند. با توجه به اهمیت قابل ملاحظه تدریس موثر در جامعه معاصر، نیاز افراد به مهارت و دانش بیشتر برای بقا و موفقیت و معیارهای یادگیری نسبت به گذشته افزایش یافته است. آموزش و پرورش نقش اصلی را در موفقیت افراد و ملتها داشته و در بین منابع آموزشی توانایی معلم در یادگیری فراگیران نقش حیاتی دارد - دارلینگ هاموند،. - 2006
باتوجه به مطالب فوق ،اگر ما به دنبال آموزش و پرورش مطلوب هستیم که در آن برنامههای نوین آموزشی را اجرا کنیم و در پی آن دانشاموزانی موفق و توانا داشته باشیم که در حیطههای نگرش، دانش و مهارت پیشرفت داشته باشند، لازمه اینکار، مشخص کردن صلاحیتهای حرفهای معلمان و تلاش برای ایجاد این صلاحیتها درمعلمان میباشد. از این رو در مقاله حاضر تلاش میگردد تا صلاحیتهای حرفهای معلمان معرفی گردد.
روش پژوهش:
روش پژوهش حاضر تحلیلی- اسنادی میباشد. که بر اساس آن مقالات، مجلات تخصصی و کتابهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی برای دسته بندی مولفهها و زیر مولفههای صلاحیتهای معلمان به پژوهشهای مشتاقی و نقاش زاده - 1393 - ، کریمی - 1387 - و جلیلی و نیک فرجام - 1391 - استناد شده است. در پژوهشهای ذکر شده صلاحیتهای معلمی به 8 مولفه و تعدادی زیر مولفه تقسیم شده است.
-1-1صلاحیتهای علمی- آموزشی:
معلم باید در تعلیم و تربیت و محتوای درس، صلاحیت، شایستگی و مهارت حرفهای داشته باشد. در واقع معلم باید دارای آگاهی و دانش لازم درباره فرایند طراحی راهبرد تدریس، مواد آموزشی و همچنین تکالیف گوناگون یادگیری در ارتباط با فعالیت فراگیرنده، استفاده از مواد تازه و ابزارها و فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یادگیری باشد. معلم به عنوان یک متخصص آموزشی مدام باید دربارهی مواد و موضوعات درسی و روشهای تدریس تصمیم بگیرد. این تصمیمها بر عواملی به قرار زیر مبتنی خواهد بود: الف - ماده و موضوع درسی ب - نیازها و توانایی محصلان پ - هدف کلی و رفتارهای هر درس ت - امکانات لازم.
