بخشی از مقاله
بررسی نقش آموزش و پرورش در تبیین و ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی
چکیده :
آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد رسمی در امر تعلیم و تربیت می باشد که هدف اصلی ان رشد همه جانبه دانش آموزان است .یکی از کارکرد های آموزش و پرورش در تحقق اقتصاد مقاومتی می تواند در فرهنگ سازی استفاده و مصرف کالاهای ایرانی ، سبب پیشرفت و توسعه یافتگی شود زیرا آموزش و پرورش با در اختیار داشتن حدود 12 میلیون نفر از جمعیت کشور که معادل بیش از یک پنجم کل جمعیت است ، می تواند در تبیین الگوی استفاده از کالاهای ایرانی و اصلاح فرهنگ مصرف تأثیر فراوانی داشته باشد . به تجربه ثابت شده است ، طرح ها و برنامه هایی که در بعد فرهنگ سازی تمرکز بیشتری بر آموزش و پرورش داشته اند ، موفق بوده و اثرات ماندگار تری داشته اند ؛ چون آموزه های لازم را از مؤثر ترین مسیر، یعنی فکر خلاق مربیان و ذهن رو به شکوفای دانش آموزان ، به خانواده ها و جامعه تسری داده اند. این پژوهش با هدف بررسی نقش آموزش و پرورش در تبیین و ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی انجام گردیده است و 48 راهکار کاربردی با هدف هدایت دانش آموزان به سمت حمایت از اقتصاد مقاومتی را بیان نموده است .در مجموع از مباحث طرح شده چنین بر می آید که دانش آموزان در سنین مختلف می توانند از تولیدات ملی کشورمان حمایت کنند و در تبیین الگوی استفاده از کالاهای ایرانی و اصلاح فرهنگ نقش مهمی داشته باشند . آنها می توانند فضایی پر تحرک و با نشاط برای حمایت از اقتصاد مقاومتی ایجاد نموده و گام اول را در خانواده ها بر داشته و سخن اثر گذار در بین خانواده و سطح عمومی جامعه در جهت ایجاد رغبت به استفاده و بهره مندی از تولید داخلی داشته باشند . آنان میتوانند فرهنگ برتر شناخته شدن کالاهای خارجی را در برابر تولیدات ملی آنچنان بشکنند که رغبت افراد و گرایش آنان به وسایل خارجی ، برای همیشه به انزوا کشیده شود ؛ مشروط بر آنکه برنامه ریزی های لازم برای تحقق این مهم انجام گیرد.
-1 مقدمه
امروزه جمهوری اسلامی ایران در حوزه های اقتصادی خود با مسائل و مفاهیمی مواجه است که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصه ی نظر و کتابهای درسی و چه در عرصه ی عمل و تجارب بشری مشابه و مابه ازای واقعی نداشته است . بنابراین خود انقلاب اسلامی ، مکلف به نوآوری و ابتکار و نظریه پردازی و الگو سازی در این عرصه ی جدید اقتصادی است . یکی از این مفاهیم اقتصاد مقاومتی است . اگر تمام دانش انباشته و کتابهای مرسوم اقتصادی دنیا را مطالعه کنید ، نظریه یا تجربه ای مدون و مکتوب درباره اقتصاد مقاومتی نخواهید یافت . در تمام متون و کتابهای اقتصاد هیچ پیشینه نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید، از این نظر درک بعضی از واژه های کلیدی حائز اهمیت میباشد . تعریف اقتصاد : یکی از معانی اقتصاد در لغت ، میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط در هر کاری است . دروَآیهاقصُد» فی مَشیکَ« نیز به همین معنی آمده است . از آن نظر که اعتدال در هزینه زندگی یکی از مصادیق میانه روی بود ، کلمه "اقتصاد" درباره آن بسیار استعمال می شده است ، تا آن جا که در به کار گیری عرفی از "اقتصاد" غالبا همین معنی مقصود بوده است . اقتصاد از معانی عرفی خود ( میانه روی در معاش) تعمیم داده شده و معادل قرار گرفته است . اما برای اقتصاد که اقتصاد دانان از آن بحث می کنند تعاریف مختلفی ارائه شده است . از نظر ارسطو علم اقتصاد علم مدیریت خانه است . آدام اسمیت اقتصاد را علم بررسی ماهیت و علل ثروت ملل می داند . از نظر استوارت میل اقتصاد عبارت از بررسی ماهیت ثروت از طریق قوانین تولید و توزیع است . ریکاردو اقتصاد را علم می داند . آلفرد مارشال اقتصاد را مطالعه بشر در زندگی شغلی و حرفه ای برشمرده است . در تعریفهای دیگر علم اقتصاد بررسی کردارهای انسان در جریان زندگی عادی ؛ اقتصاد یعنی کسب درآمد و تمتع از آن برای ترتیب دادن زندگی است (حمیدی فر،1389،ص.(2
اقتصاد مقاومتی یک بحث تئوریک محض مختص دانشگاه و حوزه نیست ، بلک بیشتر اقتصاد کاربردی است. اقتصاد مقاومتی یک شعار نیست ، یک واقعیت اقتصادی است که شاخص های آن ریشه در عمل دارد نه در حرف. این دیدگاه جدید به اقتصاد را می توان با واژه"" Resistive Economy به مجامع علمی معرفی کرد. دقیق تر می توان از واژه اقتصاد سیاسی مقاومتی استفاده کرد و برای ارزیابی آن شاخص های اقتصاد سیاسی تعریف و استخراج نمود زیرا این واژه یک مفهوم اقتصادی سیاسی است تا یک مفهوم اقتصادی و به دنبال راه حل های اقتصاد سیاسی می باشد که در عمل و کاربرد بتواند مبنی بر اقتصاد اسلامی ، نه تنها بر بحران های ایجاد شده در عرصه ی اقتصاد سیاسی فائق آید ، بلکه مسیر اقتصاد را در جهتی قرار دهد که آمادگی و آینده نگری لازم را اتخاذ نماید. القای تفکر اقتصاد مقاومتی یک تدبیر هوشمندانه است تا مدیران ارشد اقتصادی را از غفلت ایجاد شده در بخش اقتصاد برهاند . اقتصاد مقاومتی مکمل جهاد اقتصادی است( درویش زاده ، بهشتی فر، 1392،ص.(2
تعریف اقتصاد مقاومتی : برای ارائه یک تعریف از اقتصاد مقاومتی ابتدا لازم است تعریفی از مقاومت در نظر داشته باشیم .از نظر نگارنده ، مقاومت به معنای پیگیری ، پافشاری و مطالبه یک حق توسط مردمانی است که از نظر قدرت سیاسی در اقلیت قرار دارند ، .به بیان دیگر در شرایطی که حقوق گروه هایی از یک جامعه یا کشوری از کشورهای جهان ، به دلیل تطابق نداشتن با منافع جریان اجتمایی و سیاسی حاکم ، پایمال شود و حاکمان به پشتوانه قدرت سیاسی ، نظامی ، رسانه ای و اقتصادی خود در صدد تضییع آن برآیند. به تلاش هایی که از سوی حق طلبن برای بازیابی حقوق از دست رفته ی خود صورت می گیرد،اصطلاحاً مقاومت یا پایداری گفته می شود . با این توصیف اقتصاد مقاومتی به نظام اقتصادی ملت یا گروه اجتمایی مقاومتی اشاره دارد که در راستای احقاق حقوق خود با پی گیری اهداف سیاسی ای که از نظر آن ها بر حق است مبارزه می کنند .هر چقدر ملت یا گروه اجتمایی مقاوم به آن در راستای تحقق اهداف مقاومت یاری بیشتری رساند ، مقاومتی تر است .
اقتصاد مقاومتی راهکار اقتصادی یک کشور در شرایط خاص است که به تولید و توزیع کالاهای خاص و سرمایه گذاری برای کاهش وابستگی به کشورهای دیگر - بخصوص کشورهای متخاصم - در شرایط بحرانی می پردازد، به گونه ای که اگر نتوانست محصولات اساسی زندگی مردم و کالاهای اساسی آنها در بازار مبادله از کشورهای دیگر تهیه کند ، بتواند با اتکاء به داخل به تولید انبوه محصول مورد نظر بپردازد ، تأمین کالاها و مایحتاج اساسی مردم در جهت مقاومت در مقابل دشمنانی که سعی دارند بسیاری از کالاهای مورد نیاز آن کشور راتحریم کنند. در زمینه اقتصاد مقاومتی مقام معظم رهبری به واقعیت هایی اشاره کردند که راهگشاست و مسئولین کشور در افق بلند مدت می بایست در برنامه ریزی اقتصادی آن ها را لحاظ کنند ، که از آن جمله می توان به »مردمی کردن اقتصاد ، توجه به سیاست های اصل 44 که در گذشته مطرح نمودند ، توانمندسازی بخش خصوصی ، تشویق فعالیت بنگاه های اقتصادی ، تقویت سیستم بانکی کشور و سایر دستگاه های دولت« اشاره کرد.ایشان معنای اقتصاد مقاومتی را چنین بیان نمودند: اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند و هم آسیب پذیری آن کاهش یابد ، یعنی وضع اقتصادی کشور و نظام اقتصادی جوری باشد که در مقابل ترفندهای دشمنان که همیشگی و به شکل های مختلف خواهد بود کمتر آسیب ببیند. همچنین ایشان در جای دیگر این مفهوم را چنین معنا میکندکه اقتصاد مقاومتی فقط جنبه نفی سیاست نیست ، این جور نیست که اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت آن امکان را می دهد و اجازه می دهد که حتی در شرایط فشار هم رشد و شکوفایی خودشان را داشته باشند . بنابراین باید توجه داشت که اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد تدافعی یا ریاضتی نیست ، بلکه در حقیقت نوعی اقتصاد و برنامه ریزی تعاملی مبتنی بر راهبرد استفاده از تهدید به عنوان فرصت است . فرهنگ و سیاست از جمله مسائلی است که در حو.زه های اقتصاد بسیار تأثیر گذار است و در صورتیکه نادیده انگاشته شوند ، اقتصاد مقاومتی نمی تواند به تمام معنا اجرایی و موفق شود ؛ از همین رو پرداختن به ابعاد فرهنگی- اجتمایی اقتصاد مقاومتی در این نوشتار اهمیت می یابد .
آموزش و پرورش به عنوان یک نهاد رسمی در امر تعلیم و تربیت می باشد که هدف اصلی آن رشد همه جانبه دانش آموزان است . نقش فرهنگ سازی آموزش و پرورش در تحقق آرمان اقتصاد مقاومتی سبب پیشرفت و توسعه یافتگی می شود ، زیرا آموزش و پرورش با در اختیار گذاشتن 12 میلیون نفر از جمعیت کشور می تواند در تحقق این آرمان تأثیر فراوانی داشته باشد ، چون این نهاد علاوه بر تربیت نیروی کار ماهر و متعهد که خود یک فعالیت تولیدی ماندگار محسوب می شود ، در امر فرهنگ سازی برای نهادینه کردن فرهنگ اقتصاد مقاومتی می تواند نقش به سزایی داشته باشد . به تجربه ثابت شده است که طرح ها و برنامه هایی که در بعد فرهنگ سازی تمرکز بیشتری بر آموزش و پرورش داشته اند موفق بوده و اثرات ماندگارتری داشته اند چون آموزه های لازم را از مؤثر ترین مسیر یعنی فکر خلاق مربیان و ذهن رو به شکوفای دانش آموزان به خانواده ها و جامعه تسری داده اند. یکی از کارکرد های آموزش و پرورش در تحقق اقتصاد مقاومتی می تواند در فرهنگ سازی استفاده و مصرف کالاهای ایرانی ، سبب پیشرفت و توسعه یافتگی شود ، زیرا آموزش و پرورش با در اختیار داشتن حدود 12 میلیون نفر از جمعیت کشور که معادل بیش از یک پنجم کل جمعیت است، می تواند در تبیین الگوی استفاده از کالاهای ایرانی و اصلاح فرهنگ بیگانه تأثیر فراوانی داشته باشد . از آنجا که محصول فعالیتهای آموزش و پرورش به عنوان زیربنای تحولات اجتمایی نقش ایفاء می کند و هم سامانه ای مطمئن و اصیل برای شکل گیری اهرم های توسعه به شمار می آید، مسلم است که در امر تحقق اقتصاد مقاومتی هم باید نقش ویژه ای داشته باشد . اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نیز به منظور توسعه اقتصادی خود تمرکز بر تولیدات کیفی ، توسعه ، نوآوری ، خلاقیت و کارآفرینی و سرمایه گذاری ، همواره تعلیم و تربیت را به عنوان موتور محرک توسعه و پیشرفت مد نظر قرار داده اند . کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و باید نقش آموزش و پرورش را در فرهنگ سازی برای تحقق اقتصاد مقاومتی که یکی از ارکان آن استفاده و مصرف کالاهای ایرانی می باشد را مورد توجه قرار دهد.
-2 هدف پژوهش:
بررسی نقش آموزش و پرورش در تبیین و ترویج فرهنگ اقتصاد مقاومتی
-3 سوال پژوهش:
راهکارهای کاربردی با هدف هدایت دانش آموزان به سمت حمایت از اقتصاد مقاومتی شامل چه مؤلفه هایی می باشد ؟
-4 بیان مسئله و اهمیت و ضرورت آن
تولید و توزیع و مصرف ، سه مؤلفه اصلی اقتصاد است و اقتصاد مقاومتی بیانگر این است که اقتصادی را فراهم نماییم که این سه مؤلفه مقاوم و پایدار باشد و با کوچکترین خلل یا چالشی دستخوش تغییر نشود . لازم است برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی دو حرکت مهم در جامعه صورت گیرد که اولی مهارت افزایی و دیگری فرهنگ سازی استٌ . از طرف دیگر فضا سازی و مهیا کردن فضای عمومی کشور برای پرداختن به مقوله اقتصاد مقاومتی از نکات بسیار مهمی است که آموزش و پرورش می تواند به آن ورود پیدا کرده و نقش داشته باشد . برخلاف روزگاری که مصرف کالاهای خارجی ضد ارزش به شمار می آمد ، اکنون به گونه ای مصرف آنها رواج یافته که گاه حتی کالای نامرغوب و یا فاسد خارجی با بهای گران از سوی مصرف کننده خریداری می شود و مصرف آن بر کالای مشابه تولید داخلی ترجیح داده می شود.با توجه به اینکه این موارد مصرف از خانواده ها به دانش آموزان سرایت کرده است به گونه ای که برخی از دانش آموزان مخصوصا در سنین کم دچار فریب تبلیغات کالاهای خارجی شده و به سختی سعی دارند ازآنچه که برخلاف قیمت بالایشان الزاما مرغوبیت آن چنانی ندارند ، استفاده کنند . کاری که دانش آموزان برای حمایت از تولیدات ملی باید انجام دهند ، این است که برای خرید کالای مورد نیازشان در اولین مرحله سراغ کالاهای ایرانی رفته و سعی کنند برای رفع نیازشان از همین نوع کالاها استفاده کنند . به علاوه افراد خانواده یا دوستانشان را نیز به حمایت از تولیدات کشورمان که خیلی بهتر از تولیدات خارجی است ، دعوت کنند . تجربه استفاده از دانش آموزان به عنوان همیار پلیس در چند سال اخیر ، خود گواه روشنی بر این موضوع است که آنان می توانند سخن اثر گذار در بین خانواده و سطح عمومی جامعه در جهت ایجاد رغبت به استفاده و بهره مندی از تولید داخل داشته باشند . این نوشتار در پی آن است تا شیوه های کاربردی با هدف هدایت دانش آموزان به سمت حمایت از اقتصاد مقاومتی را بیان نماید؛ امید است با عنایت ویژه ی فرهنگیان عزیز در آگاهی دادن به دانش آموزان نسبت به مصرف تولیدات داخلی و کاهش مصرف کالاهای خارجی و حمایت از اقتصاد مقاومتی گامی در رونق فعالیتهای اقتصادی - فرهنگی کشور برداشته
