بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش بررسی نقش هوش هیجانی و خودکارآمدی بر سبک مدیریت کلاس درس دبیران دبیرستان های بود. به همین منظور جامعه 280 نفری دبیران زن و مرد دبیرستان های شهر بانه به روش کل شماری انتخاب شدند. سپس پرسشنامه های خودکارآمدی معلمان - مارتین، - 2003، هوش هیجانی شوت و همکاران - 1998 - ، روش های مدیریت کلاس معلمان - مک کورماک، - 1997 و اطلاعات دموگرافیک بطور همزمان در مورد افراد نمونه به اجرا درآمد. داده های جمع آوری شده برای انجام تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم افزار SPSS داده پردازی شد که با توجه به فرضیات پژوهش، از آزمون رگرسیون چندمتغیری برای تعیین قوت پیش بینی مؤلفه های هوش هیجانی و خودکارآمدی در برآورد ابعاد مدیریت کلاس استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد که هر سه فرضیه پژوهش که در مورد پیش بینی سبک های مدیریتی حمایتی، اصلاحی و پیشگیرانه دبیران دبیرستان های بودند در سطح آماری - P<0.05 - مورد تأیید قرار گرفته و متغیرهای هوش هیجانی و خودکارآمدی از قدرت پیش بینی کنندگی معتبری برای تبیین سبک مدیریتی دبیران دبیرستان های برخوردارند.
مقدمه
منظور از مدیریت کلاس درس1، طیف وسیعی از تکنیکها و روشهایی است که برای تسهیل در امر آموزش، بالا بردن توانمندی، ایجاد و تداوم فضایی دلپذیر و خوشایند در کلاس، ممانعت از رفتارهای نابسامان و خلل آفرین و حاکمیت نظم و انضباط بر کلاس، به کار برده می شود. این تکنیک ها متضمن مهارتهای ارتباطی، مدیریت و تدابیر آموزشی است - هاشمی فشارکی، . - 1384 بویژه در مورد دبیران دبیرستانی، که از روش های گوناگونی برای اداره کلاس استفاده می کنند. این روش ها با توجه به شرایط حاکم بر کلاس درس و خصوصیات شخصیتی دبیران انتخاب میشود - زرین آبادی،. - 1380 سبک مدیریتی دبیران، بر اساس اعتقادات، شخصیت و عمل آنان مشخص میشود.
در بررسی عوامل موثر بر سبک مدیریتی کلاس متغیرهای گوناگونی همچون عوامل فردی، خانوادگی، سازمانی و فرهنگی مطرح بوده اند که از میان آنها ویژگیهای فردی از نقش برجسته تری برخوردارند. تعدادی از عوامل-روانشناختی همچون عزت نفس، خودپنداره، خودکارآمدی، منبع کنترل، اسناد، درماندگی آموخته شده، سرسختی روانشناختی، راهبردهای شناختی و هوش در تبیین سبک مدیریت کلاس از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند - ابوالقاسمی،. - 1389 در زمینه عوامل شخصیتی موثر بر مدیریت کلاس، متغیرهای هوش هیجانی2 و خودکارآمدی3 نقش با اهمیتی دارند که در پژوهش حاضر به عنوان متغیرهای پیش بین به آنها پرداخته شده است.
منظور از هوش هیجانی مهارتی است که به فرد کمک می کند تا از طریق خودآگاهی، روحیات خود را کنترل کند، از طریق خود مدیریتی، آن را بهبود بخشد؛ از طریق همدلی، تأثیر آن را بر دیگران درک کند و از طریق مدیریت روابط به شیوه ای عمل کند که روحیه خود و دیگران را بالا ببرد - دانیل گلمن4، 1995؛ به نقل از کردنوقابی و همکاران، . - 1390 بار آن - 2000 - 5 معتقد است که هوش هیجانی مجموعه ای از توانایی ها و قابلیتها و مهارتهایی است که فرد را برای سازگاری با محیط و کسب موفقیت در زندگی تجهیز می کند
- سیاروچی6، - 2002؛ ترجمه امامزاده ای، نصیری، . - 1383 گلمن - 1998 - معتقد است هوش هیجانی یکی از مهمترین عوامل پیش بینی کنندهی موفقیت مدیران است. اهمیت مدیریت کلاس در کسب موفقیت مربیان و معلمان آموزش و پرورش و نقش پر اهمیت قابلیتهای ارتباطی در این موفقیت و همچنین از سوی دیگر نقش بالقوهی هوش هیجانی در جهت گیری روابط اجتماعی این فرضیه را شکل میدهد که احتمالاً هوش هیجانی و مدیریت کلاس معلمان در ارتباط باشند
- دیوید کارسو7، . - 2004 هوش هیجانی از راه ویژگی های ادراک هیجانی، تسهیل هیجانی، شناخت هیجانی و مدیریت هیجان ها و بازسازی و امکان پیش بینی بر افزایش قدرت کنترل و تقویت راهبردهای مقابله ای کارآمد و افزایش موفقیت شغلی تأثیر می گذارد - بشارت و همکاران، 1385؛ به نقل از برغندی، 1387؛ ص. - 101
لذا با توجه به پژوهشهای صورت گرفته به نظر میرسد نقش هوش هیجانی در محل کار، نقش مهمی است. چرا که هوش هیجانی با هیجان، انگیزش، رفتارهای شخصیتی، خلق، صفات شخصیتی و مهارت های اجتماعی مرتبط است - زیندر، . - 2004 هوش هیجانی به فرد کمک میکند که احساس مثبتی از خوب بودن را ایجاد کند و از طریق آن عملکرد خویش را افزایش دهد
از طرف دیگر منظور از خودکارآمدی، مفهومی است که به احساسات شایستگی و کفایت شخص در مورد انجام اعمالی که توان آن را در خود می بیند اشاره دارد - مری ماردن،. - 1386 اصطلاح خودکارآمدی که منبعث از نظریه شناختی- اجتماعی بندوراست - 1977 - ، بر باور شخص در مورد اینکه چگونه بخوبی می تواند در انجام وظایف و کارهای خودموفق باشد، دلالت دارد. به عقیده بندورا - 1997 - از عناصر خودپنداره هر شخص مجموعه باورها و انتظاراتش در مورد توانایی های خود در ارتباط با انجام مؤثر تکالیف و برآورده شدن آنچه باید برآورده شود، است. وی این مؤلفه را کارایی شخص نامیده است - نریمانی، . - 1386 در تعریف واضح آن می توان گفت خودکارآمدی باور یا اعتمادی است که یک شخص به قابلیت هایش در انجام دادن یک رفتار ویژه برای ایجاد یک پیامد مورد نظر، دارد
در ارتباط خودکارآمدی با مدیریت کلاس می توان گفت که باورهای خودکارآمدی منجر به انگیزه بیشتر در محیط کار و یادگیری سبک های مدیریتی بهتر جهت برقراری رابطه کارآمد با دانش آموزان می شود - چارلز8 و همکاران، - 2011؛ چراکه در بسیاری از موارد معلمین با انگیزه بالایی سال تحصیلی را آغاز می کنند اما به دلایل مختلف این انگیزه ها خاموش شده و با احساس درماندگی و عدم رضایت از خود و شرایط مواجه می شوند که اغلب به دلیل پایین بودن باورهای خودکارآمدی در مقابله با مسائل کلاس است - کالینز، . - 2007 به نظر می رسد که چگونگی اداره کلاس در مدرسه، نسبت به سایر مولفه ها مورد توجه قرار گرفته است
معلم مسئول اداره کلاس و آموزش است. بی توجهی مربیان و معلمان به مسائل رفتاری دانش آموزان، یکی از عمده ترین موانع در آموزش موفق محسوب می شود. یکی از راه های موثر برای کاهش رفتارهای نادرست آموزشی در کلاس ها، به کار بردن شیوه های کلاسداری و مدیریت موثر در کلاس است
بنابراین توانایی اداره خوب کلاس مهم ترین پیش نیاز آموزش اثر بخش است. محیط و فضای آزاد کلاس، میل به حرکت و فعالیت زیاد در شاگردان، وابستگی شدید برنامه به ابزارها و امکانات آموزشی خاص شرایط ویژه ای را برای دبیران فراهم می آورد؛ از این رو، دبیران باید به روش های کلاس داری و تدریس به خوبی مجهز شوند - رمضانی نژاد، - 1388؛ زیرا برنامه ریزی دقیق و انجام امور کلاس بطور طبیعی و مرتب از اتلاف وقت و انرژی دبیر جلوگیری می کند. دبیران موفق کسانی هستند که برای رسیدن به نتایج مطلوب، طبق معیارهای حرفه ای و آموزشی از هر ساعت به بهترین نحو استفاده می کنند - حسن10، . - 2011 با توجه به نقش ارزنده معلمان در تأمین سلامتی و تندرستی جمعی و روانی افراد جامعه، بازنگری و شناسایی شیوه های مدیریت کلاس مدارس، ضروری به نظر می رسد.
بنابراین با توجه به اهمیت متغیرهای شخصیتی از قبیل هوش هیجانی و خودکارآمدی در پیش بینی سبک مدیریتی دبیران دبیرستان ها، این سؤال وجود دارد که آیا رابطه بین سبک مدیریتی کلاس توسط دبیران و میزان هوش هیجانی و خودکارآمدی آنها معنادار است؟ به عبارت دیگر پژوهش حاضر با بررسی ارتباط بین متغیرهای هوش هیجانی و خودکارآمدی با مدیریت کلاس، در صدد پاسخ به این سؤال است که آیا سطح کلی و ابعاد هوش هیجانی قادر به پیش بینی ابعاد سطح کلی مدیریت کلاس دبیران دبیرستان های آموزش و پرورش شهر بانه میباشد؟ و همچنین آیا خودکارآمدی و ابعاد مختلف آن قادر به پیش بینی سبک مدیریتی دبیران دبیرستان ها است؟ و همچنین از بین دو متغیر خودکارآمدی و هوش هیجانی کدام یک بیشترین نقش را در پیش بینی سبک مدیریتی کلاس دارد؟
روش پژوهش
روش پژوهش در مطالعه حاضر بر اساس شیوه گردآوریاطلاعاتِ تحققاتِی همبستگی از نوع پیش بینی است که جهت پیش بینی متغیر ملاک بر اساس چند متغیر پیش بین صورت گرفته است - سرمد، بازرگان و حجازی، . - 1385 از آنجا که هدف پژوهش حاضر
