بخشی از مقاله
چکیده
انشا فرزند اندیشه و فعالیت ذهنی بسیار پیچیدهای است که توانایی ثبت و مکتوب کردن این اندیشه را میتوان یکی از مهمترین ابداعات بشر در طول تاریخ برشمرد. اهمیت این درس زمینه ساز یادگیری خلاق، عادت به تفکر، تأمل و تدبر و شکوفایی استعدادها میباشد، درصورتی که به دلیل کم اهمیت شمردن آن در مدارس، اکثر دانشآموزان دراین درس مشکل داشته و پس از فارغالتحصیلی نمود این امر در عدم مهارت آن ها در امور نوشتاری نمایان می شود. در این میان امروزه استفاده از پاورپوینت در کلاس های آموزشی، سخنرانیها، کنفرانسها و غیره جهت ارائه مطالب جایگاه ویژهای پیدا کرده است. این نوشتار به بررسی تأثیر استفاده از پاورپوینتهای آموزشی بر انشانویسی دانشآموزان به روش مطالعات کتابخانهای و میدانی پرداخته است. نتایج حاصل از این تحقیق، تأثیرات مثبت استفاده از پاورپوینت در تقویت انشانویسی دانش آموزان را نشان میدهد.
.1 مقدمه
یکی از اهداف اصلی دوره ابتدایی آموزش نوشتن میباشد، نوشتن به عنوان یکی از چهار مهارت اصلی زبانآموزی سطوحی دارد. یکی از این سطوح نگارش و انشا است، که از نوع نوشتن فعال بوده و مرحله نهایی و متکامل آن است و از اهداف اصلی فارسی دوره ابتدایی میباشد. انشا فرزند اندیشه و فعالیت ذهنی بسیار پیچیدهای است؛ اندیشه وتفکری که به عنوان فصل ممیز انسان و سایر موجودات هستی شناخته میشود. این ویژگی در انسان یکی از بزرگترین نعمتهایی است که در وجود او قرار داده شده است. توانایی ثبت و مکتوب کردن این اندیشه که به مراتب از خواندن دشوارتر است را میتوان یکی از مهمترین ابداعات بشر در طول تاریخ برشمرد. این درس یکی از مفیدترین ابزارهای آموزش نوشتن است . انشا از ریشه نشا به معنای خلق کردن و پدید آوردن چیزی است و در اصطلاح به نوشتهای اطلاق میشود که نویسنده آن را از ذهنیات خود وگنجینهی واژگان ذهن خویش انتخاب کرده و نگارش میکند. این درس از نظر کاربردی در زندگی نقش بسزایی دارد، زیرا بخش بزرگی از ارتباطات در محیط مدرسه و خارج از آن از طریق نوشتن فراهم میشود. میتوان آن را زمینهساز یادگیری خلاق، عادت به تفکر، تأمل، تدبر و آشکارنمودن استعدادهای نهفته دانست. به وسیله انشا میتوانند خلاقیتهای درونی خویش را با هم ترکیب کنند و اثری جدید پدیدآورند و از آن بهره جویند و لذت ببرند - شیردل، - 1394 رشد تکنولوژی، باعث شد تا دسترسی به کامپیوتر و نرمافزارهای مختلف راحتتر شود. شرکت ماکروسافت، در بسته نرمافزار آفیس خود، نرمافزار پاورپوینت را جهت استفاده از اسلاید ها به صورت دیجیتال ارائه کرد، و از آنجایی که تقریبا در هر کامپیوتری نرمافزار پاورپینت موجود است، این دسترسی بسیار ساده و شاید کمی افراطی باعث شد که بسیاری از افراد غیرحرفهای بدون یادگیری اصول به استفاده از پاورپوینت بپردازند.
دکتر ریچارد میر،که نظریات و اصول جالبی در مورد موضوعاتی همچون شناخت و یادگیری شناختی - Cognitive Learning - ارائه کرده است. یکی از اصلیترین دلایل معروفیتدکتر مِیِر این است که او همواره بر روی یادگیری چند رسانهای تأکید داشته و اصول بسیار جالبی در این رابطه ارائه داده است. وی در کتاب معروفش باعنوان 14 "Multimedia Learning" اصل یادگیری را مطرح میکند. اولین اصل او، اصل چند رسانهای - Multimedia Principle - است که اشاره میکند: یادگیرنده زمانی که از تصاویر و کلمات به صورت همزمان استفاده میشود بسیار بهتر از زمانی که فقط از کلمات استفاده میشود یاد خواهد گرفت. پس بدون شک همینجا این موضوع مشخص شده که اصلیترین کاربرد پاورپوینت این است که از تصاویر هنگام ارائه خود استفاده کنیم تا یادگیری خیلی بهتر انجام شود.
.2 بیان مسأله
انشا باعث رشد تخیلات وافکار دانش آموزان شده و هر چه این افکار و تخیلات بیشتر ابراز شوند و مورد توجه قرار گیرند باعث شکوفایی ذهن و بروز دانسته ها و افزودن آنها میشود. کما اینکه تمام اختراعات و اکتشافات جهان امروز از همین تخیلات و افکار سرچشمه گرفته است و تمام پیشرفت های انسان امروزی مرهون همین افکار و اندیشههایی است که از ذهن این کودکان نشأت گرفته است. از همه مهمتر این که خواندن آن در مقابل جمعی از افراد باعث اعتماد به نفس کودکان و برخورد صحیح با مسائل روزمره و اجتماع میشود. تدریس این درس با شیوههای خلاق، که دانش آموز را در نوشتن توانا سازد، در هیچ یک از مقاطع تحصیلی کشور ما رایج نیست و به همین علت دانشآموزان اغلب از این درس گریزانند و بسیاری از آنان تا آخرین سال تحصیلی انشا نوشتن را یاد نمیگیرند. درصورتیکه تحقیقات تورنس - 1962 - نشان داده است که کودکان تا سن 10سالگی در اوج خلاقیت هستند، ولی به دلیل اقرار در مطابقت با دیگرانمعمولاً از بین میرود. منحنی خلاقیت بسیاری از کودکان در حدود ده سالگی افت مییابد و آنان هرگز خلاقیت دوره اولیه کودکی را باز نخواهند یافت. با توجه به اینکه آنان در این سن در مدرسه هستند نباید تأثیر خانواده، مدرسه، محتوای درسی، روش تدریس و شخصیت معلم را در افت خلاقیت کودکان نادیده گرفت. بررسی و مطالعه تحولات گسترده دو دهه اخیر قرن بیستم، نشانه خلاقیت، جوهره اساسی کلیه فرآیندهای اجتماعی، اقتصادی و فناورانه است که عمقاًی ارکان نظامهای آموزشی را دگرگون کرده است. تغییر جهت نظامهای آموزشی از ارائه برنامههایصرفاً آموزشی به سوی برنامههای تربیت تفکر خلاق با تغییر محتوا و روشهای آموزش همراه بوده است در سایر دروس که وابسته به انشا و هنر نویسندگی است، شاید علل ضعف بر اثر مشکلات درس انشا باشد و اگر از خود علت پرسیده شود، چنین اظهار می دارند که بحثها و فرمول هایی که در کلاس توسط معلم ارائه میشود را متوجه نمی شویم. وجود چنین مشکل دلالت بر مشکل اصلی و ضعف اساسی در ماده درسی انشا دارد - عامری هفتادر،. - 1393 ماده درسی انشا جز سطح ترکیب از حیطه یادگیری شناختی»بنیامین بلوم« است که با تفکر واگرا سر وکار دارد. این سطح فراگیر را از اندیشه کلیشهای و دوبعدی تفکر همگرا به سوی اندیشهای گسترده و رهنمون میسازد و او را با جهان تخیل و تجسم و شیوههای تصویری، تشبیه و توصیف و تبیین، استعاره، کنایه، ایجاز، ایهام و ابهام آشنا میکند. با این تفاسیر میتوان به این نکته هم اشاره نمود که معلمان حداقل تلاشی درجهت مشکلات انشانویسی - تکراری بودن اغلب موضوعات انشا که ضعف بزرگی در ارائه این واحد درسی است - به کمک وسایل کمک آموزشی و شیوههای بدیع و خلاقانه انجام نمیدهند. بدیهی است در چنین شرایطی این درس به عنوان یک درس وقتگیر و بیاهمیت در اذهان دانشآموزان ثبت میگردد درحالی که آن به عنوان یکی از دروس مهم در رشد تفکر انتقادی و خلاقیت فراگیران لحاظ میگردد با ورود فناوریهای نو به عرصه ی آموزش و پرورش، یکی از ابزارهایی که مصداق بارز فناوری محسوب گشته پاورپوینت است . - Bates & Poole,2003 - که نرم افزاری ساده و کارآمد برای ساخت برنامههای چند رسانهای است و وجود الگوهای از پیش آماده شده آن موجب میگردد که در سریعترین زمان به بهترین نتیجه دست یافت و در فرآیند آموزشی بسیار مثمر ثمر است - شیرازی، جعفرنژاد،. - 2015 تأثیر آموزشی استفاده از پاورپوینت در کلاسها، سخنرانیها، کارگاههای آموزشی و مانند اینها، از سال 1990 محل بحث و مناقشه بوده است. برخی از محققان استفاده از پاورپوینت را موجب غفلت معلم از دانشآموزان میدانند؛ چون سخنران یا معلم بر اسلایدهای خود تمرکز می کند و از کلاس غافل می شود. همچنین، به دلیل استفاده از پاورپوینت معلم نمیتواند از پشت رایانه یا تریبون سخنرانی کنار رود و در کلاس حرکت کند، لذا عملا در پاورپوینت و تریبون محصور میشود . - Voss,2004 - نتیجهی پژوهشی دیگر نشان میدهد که پاورپوینت خوب با استفاده از تصویر تدریس معلم را غنی تر میکند برخی از دانشآموزان معتقدند که معلمان تنها نوشتههای خود یا کتاب را به اسلایدهای پاورپوینت منتقل میکنند و سپس در کلاس از روی آنها میخوانند. باتوجه به مسائل مطرح شده، در این پژوهش به بررسی تأثیر فناوری آموزشی ازقبیل پاورپوینت در خلاقیت دانشآموزان و تقویت انشانویسی در آنها پرداخته میشود.
.3اهداف پژوهش
-1-3 بررسی تأثیر راهکار خلاقانه استفاده از پاورپوینت آموزشی بر تقویت مهارتهای نوشتاری و انشانویسی دانش آموزان دوره سوم ابتدایی.
-2-3 بررسی تأثیر تقویت مهارت های نوشتاری و انشانویسی - با استفاده از پاورپوینت آموزشی - بر شکوفایی ذهن و بروز دانستهها.
-3-3 بررسی تأثیر راهکارهای خلاقانه استفاده از پاورپوینت آموزشی در ایجاد جذابیت و هیجان در ساعات ارائه این درس.
-4-3 بررسی تأثیر راهکارهای خلاقانه استفاده از پاورپوینت آموزشی بر نمایاندن استعدادهای پنهان دانش آموزان از طریق تزریق نیرویی از جانب معلم.
.4فرضیه های پژوهش
-1-4 پاورپوینتهای آموزشی خلاقانه تأثیر مثبتی در تقویت نگارش دانشآموزان دارند.
-2-4 با کمک پاورپوینت آموزشی میتوان برجذابیت کلاس و مباحث ارائه شده افزود و بازدهی آموزشی را ارتقا بخشید. -3-4 استفاده از وسایل کمک آموزشی همچون داستانکوتاه، تصاویر و فیلم تأثیر مثبتی در ایجاد تفکر خلاق در دانشآموزان دارد.
.5 روش پژوهش
این پژوهش به روش میدانی و کتابخانهای تدوین شده است. با حضور در یکی از مدارس ابتدایی ناحیه یک استان همدان و با همکاری و انتخاب تصادفی 25 دانشآموز انجام شد. در این تحقیق دانش آموزان در یک کلاس درس قرار گرفتند و راهکار های مدنظر در قالب تکنولوژی های آموزشی - پاورپوینت آموزشی - توسط محقق اجرا گردید. همچنین با استفاده از روش کتابخانهای و بهره جستن از منابع موجود و مرتبط با بحث پژوهش نتایج مطرح شده، کسب گردیده است.
.6 پیشینه پژوهش
میرنسب، بیرامی و احراری - 1394 - در مقالهای با عنوان "بررسی مفهوم انشا و آسیب شناسی روش های آموزش و ارزیابی آن از دیدگاه معلمان شهر سقز" ضمن بررسی عملکرد معلمان در معرفی مفهوم انشا و عدم توانایی آن ها در ارائه تصویر واضح و منسجمی از روشهای آموزش به این نتیجه رسیدهاند که یکی از عوامل اثر گذار در آموزش انشا، معلم و نحوه تدریس و ارزیابی وی میباشد. که میتوان با آموزشهای تکمیلی برای معلمان انشا، در آینده شاهد رشد استعداد نویسندگی فراگیران باشیم. مقیمی و صادقینیا - 1381 - در مقالهای با عنوان "روش معلم بر ایجاد علاقهمندی و خلاقیت در درس املاء و نگارش فارسی در دانش آموزان پایه های هفتم و هشتم" با رویکردکیفی و بر اساس روش مشاهده اقدام به جمع آوری و تحلیل دادهها نموده است. برطبق یافتههای پژوهش مقولههایی چون استفاده از امکانات و لوازم کمک آموزشی، آرایش فضای کلاس برای جلب نظر فراگیران، فعالیت در کلاس با محوریت کتاب و به دور از اضافهگویی یا کم کاری، ایجاد روابط عاطفی- روانی بسیارخوب با فراگ یران و به کارگیری روشهای مفید در جهت ایجاد محیطی صمیمی و روحیه مشارکتی در فراگیران موجب گردیده تا علاقهمندی و خلاقیت در فراگیران پایه هفتم و هشتم نسبت به درس نگارش و املا فارسی از وضعیت مطلوبی برخوردار باشد. مقاله های موجود مرتبط با این پژوهش همگی از راهکارهایی متفاوت برای تقویت انشا سخن گفتهاند و نیز همگی متفقالقول از اهمیت شیوهی تدریس معلم در ثأتیرگذاری مثبت در تقویت انشانویسی سخن گفتهاند اما میتوان بیان داشت
