بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حا ضر، با هدف برر سی رابطه تابآوری تح صیلی و درگیری تح صیلی دانشآموزان در هنر ستانهای دخترانه شهر قم صورت گرفته ا ست. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری دادهها توصیفی از نوع همبستگی ا ست. جامعه آماری شامل کلیه دانشآموزان هنرستانهای دخترانه شهر قم میباشد، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 150 دانشآموز به عنوان نمونه انتخاب شد. روش نمونه گیری در این پژوهش از نوع خو شه ای بوده ا ست.
به منظور تجزیه و تحلیل دادهها از آمار تو صیفی - میانگین، انحراف معیار، در صد - و آمار ا ستنباطی - آزمونهای ضریب همب ستگی پیر سون و مدلیابی معادلات ساختاری - ا ستفاده شد. یافتهها ن شان میدهد: تابآوری تحصیلی، همبستگی مثبت و معناداری با درگیری تحصیلی دارد. همچنین یافته حاصل از مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد که مدل پیشنهادی پژوهشگر از برازش مناسبی برخوردار است. به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان داد که ارتقاء تابآوری تحصیلی دانشآموزان میتواند موجب بهبود درگیری تحصیلی آنها شود.
مقدمه
یکی از مسائل و مشکلات اساسی حوزه تعلیم و تربیت، پایین بودن سطح عملکرد تحصیلی دانشآموزان است. بر همین اساس، در سالهای اخیر صاحبنظران حوزه آموزش و پرورش درصدد شناسایی عواملی بودهاند که بتوان آنها را به کمک آموزش و بهبود شرایط محیطی، جهت ارتقاء عملکرد تحصیلی و آموزشی یادگیرندگان، تحت تأثیر قرار داد. درگیری تحصیلی از جمله این عوامل است. درگیری تحصیلی یک ساختار انگیزشی است که میزان تعهد دانشآموزان در امر تحصیل را نشان میدهد
از دیدگاه بعضی از صاحبنظران درگیری تحصیلی یکی از متغیرهای مهم در پیشبینی عملکرد تحصیلی دانشآموزان محسوب میشود و برای پیشرفت تحصیلی دانشآموزان حیاتی میباشد - وانگ و اِکلز، . - 2013 ریچادسون و همکاران - 2003 - به نقل از حجازی و همکاران - 1387 - درگیری تحصیلی را به عنوان کیفیت تلاشی که دانشآموزان صرف فعالیتهای هدفمند آموزشی میکنند تا به صورت مستقیم در دستیابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشند، تعریف کردهاند.
درگیری تحصیلی تحت تأثیر یک عامل نیست؛ بلکه، عوامل متعددی نظیر عوامل شناختی، ساختار کلاس درس، توانایی یادگیرندگان، نحوه آموزش معلمان، سطح انگیزشی دانشآموزان و شرایط محیطی بر آن تأثیر دارند که میتوان آنها را به دو دسته عوامل فردی و محیطی تقسیم نمود. تابآوری تحصیلی از جمله عوامل فردی است که نقش مثبتی در بالا بردن درگیری تحصیلی دانشآموزان ایفا میکند. تابآوری تحصیلی به عنوان توانایی دانشآموزان برای رویارویی با مشکلات تحصیلی مزمن و مقطعی تعریف شده است که این مشکلات موجب کاهش درگیری تحصیلی، ترک تحصیل و کاهش پیشرفت تحصیلی میشود
با وجود اهمّیت سازه درگیری تحصیلی در بهبود پیشرفت دانشآموزان، کار پژوهشی چندانی در مورد درگیری تحصیلی و عوامل مؤثر در ارتقاء آن صورت نگرفته است. لذا، تلاش برای بررسی تجربی در این مورد، که آیا تابآوری تحصیلی نقش مثبتی در بهبود درگیری تحصیلی دانشآموزان دارد، امری بسیار ضروری است.با توجّه به مسائل مطروحه، عمدهترین سوالی که این پژوهش در پی پاسخ به آن است، این است که، آیا تابآوری تحصیلی نقش مثبتی بر درگیری تحصیلی دانشآموزان هنرستانهای فنی و حرفهای و کار و دانش دارد؟
تاب آوری تحصیلی. روان شنا سی تربیتی حوزه محدودتری از تابآوری را به عنوان تابآوری تح صیلی ارائه کرده ا ست که منظور از آن افزایش احتمال موفقیت تحصیلی علیرغم مشکلات و آسیبهای شخصی است که در اثر شرایط محیطی و تجارب شخصی رخ داده است - ونگ و همکاران، . - 1994 به عبارت دیگر، تابآوری تحصیلی توانایی ثابت نگه داشتن یا حفظ کردن سطح بالای انگیزه پی شرفت و عملکرد، علیرغم ح ضور رویدادهای ا سترسزا و شرایطی ا ست که در آن دانش- آموزان در خطر افت تح صیلی و یا حتی مردود شدن قرار دارند - مارتین و مارش، . - 2008 تعدادی از مطالعات نشان دادهاند که گروههایی از دانشآموزان هستند که علیرغم پی شینه پر چال ش شان، عملکرد موفقیتآموزی در مدر سه دارند
این دانشآموزان، دانشآموزان تابآور نامیده شدهاند. تحقیقات تجربی بسیاری در مورد تابآوری تحصیلی انجام شده است. سندووال هرناندز و کورتس - 2013 - مدلی بر اساس نظریه سیستمهای بومشناختی برون فن برنر به عنوان چارچوبی که فرایندهای مرتبط با تابآوری تحصیلی را تبیین میکند، ارائه نمودهاند. هدف اصلی این مطالعه، شناسایی و تنظیم نظری عوامل و شرایطی است که میتواند نقش ا سا سی در ارتقاء سطح تابآوری دانشآموزان دا شته با شد.
بر ا ساس مدل سندووال هرناندز و کورتس - 2013 - عوامل و فرایندهای موثر بر تابآوری تح صیلی ب صورت عوامل فردی، خانوادگی، مدر سه و اجتماعی گروهبندی می شوند. عوامل فردی شامل دو عن صر اعتماد به نفس و تلاش/انگیزه میبا شد. عامل خانوادگی شامل سه عن صر حمایت عاطفی، حمایت مادی و الگوی نقش تابآوری است و این سه عن صر تحت تأثیر بعد شخ صی ه ستند؛ زبرا، زمانی که فرد اعتماد به نفس دارد و درگیر اهداف آموز شی میگردد در جستجوی حمایت و الگوهایی در اعضای خانواده است. بعد سوم تابآوری تحصیلی که مربوط به مدرسه است و دارای عناصری مشابه ععناصر تشکیلدهنده بعد خانواده میباشد و در خیلی از موارد به عنوان جایگزین یا مکمل آن عمل میکند. بعد آخر تابآوری تحصیلی، اجتماع است و دارای دو عنصر اصلی مشوقهای محیطی و امکانات اجتماعی میباشد.
درگیری تحصیلی. مفهوم درگیری تحصیلی که در سالهای اخیر توسط بعضی محققان به کار برده شده است به کیفیت تلاشی که دانشآموزان صرف فعالیتهای هدفمند آموزشی میکنند تا بصورت مستقیم به نتایج مطلوب دست یابند، اشاره دارد - لیننبرینک و پنتریچ، 2003؛ به نقل از حجازی و همکاران، . - 1387 درگیری فعال در مدر سه برای موفقیت تح صیلی دانشآموز حیاتی ا ست
افراد درگیر از طریق ن شان دادن هدفمندی، تمرکز، ا شتیاق، پایداری و علاقهمندی، م شارکت فعال خود را در تکالیف نشان می دهند. در مقابل، انفعال افراد غیردرگیر، در بیتفاوتی، پریشانی، دل شکستگی، درماندگی و افت تحصیلی آنها نمایان می شود - ریو و همکاران، . - 2004 در مدلی که توسط فین - 1989 - به نقل از اپلتون و همکاران - 2006 - ارائه شده است، درگیری تح صیلی دارای دو مؤلفه رفتاری و عااطفی ا ست. بعد رفتاری شامل متغیرهایی مانند رفتار مثبت، تلاش و م شارکت و بعد عاطفی متغیرهایی مانند علاقه، تعلق و نگرش مثبت درباره یادگیری را شامل می شود.
از نظر اپلتون و همکاران - 2006 - به نقل از لواسانی و همکاران - 1389 - درگیری تحصیلی دارای چهار بعد تحصیلی، رفتاری، شناختی و روانشناختی است. هر کدام از این مؤلفهها دارای ن شانگرهای متعددی ا ست. به عنوان مثال مؤلفه تح صیلی شامل زمان صرف شده روی تکالیف، اعتبار دریافت درجات تح صیلی از نظر فرد و تکمیل کردن تکلیف منزل؛ مؤلفه رفتاری شامل شرکت داوطلبانه در کلاس و شرکت در کلاسهای فوق برنامه، مؤلفه شناختی از خود تنظیمی، ارزش یادگیری، اهداف شخصی و خودکارآمدی و مؤلفه روانشناختی از احساس تعلق یا ارتباط و روابط با معلمان و همسالان تشکیل میشود.
رابطه بین تاب آوری تحصیلی و درگیری تحصیلی
تابآوری تح صیلی عامل مهمی در بهبود درگیری تح صیلی دانشآموزان مح سوب می شود. تابآوری تح صیلی توانایی رویارویی دانشآموزان با مشکلات مزمن و مقطعی است که این مشکلات موجب کاهش درگیری تحصیلی، ترک تحصیل و افت تحصیلی میگردد - مارتین و مارش، . - 2009 طبق نظریه خودتعیینگری، افرادی که در جستوجوی تجاربی هستند تا به وسیله آنها نیازهای اساسی خود را تحقق بخشند و در راستای این هدف پافشاری بیشتری کرده و در برابر مشکلات بوجود آمده تابآوری بیشتری دارند، در محیط مدر سه نیز درگیری بی شتری دا شته و عملکرد تح صیلی بهتری در هنگام گذار به دورههای بعدی تح صیلی دارند
یافتههای پژوهشهای مختلفی حاکی از آن است که رابطه معناداری بین تابآوری تح صیلی و درگیری تح صیلی وجود دارد. طبق برر سیهای ا ستبان و سانچزمارتی - 2014 - دانشآموزانی که تابآوری بالایی در برابر مشکلات تحصیلی از خود نشان میدهند، درگیری بیشتری با مواد درسی داشته و در نتیجه به موفقیتهای تحصیلی بیشتری دست مییابند. مارتین و مارش - 2008 - دریافتند که سرزندگی تحصیلی به عنوان ساختار تابآوری تحصیلی توسط درگیری تحصیلی قابل پیشبینی ا ست. مارتین - 2013 - به این نتیجه ر سید که تابآوری تح صیلی با پیامدهای تح صیلی عامدهای، مانند خود ناتوان سازی و عدم درگیری تحصیلی رابطه منفی دارد.
روش
نمونه، شیوههای گردآوری دادهها و مقیاسهای مورد استفاده در این مطالعه در زیر شرح داده شده است.
نمونه هدف اصلی این مطالعه برر سی رابطه تابآوری تح صیلی و درگیری تح صیلی دانشآموزان در هنر ستانهای دخترانه شهر قم بوده ا ست. بر این ا ساس، نمونهای 165 نفری با ا ستفاده از فرمول کوکران و روش نمونهگیری خو شهای از شش هنر ستان انتخاب شدند. از 165 دانشآموز نمونه پژوهش، 150 نفر به پرسشنامهها به صورت کامل پاسخ داده بودند، که همین تعداد مبنای تحلیل قرار گرفت.
در این پژوهش تابآوری تحصیلی به عنوان متغیر پیشبین و درگیری تحصیلی به عنوان متغیر ملاک مدنظر قرار گرفته شده است. از دو پرسشنامه تابآوری تحصیلی مارتین مارش - 2003 - و درگیری تحصیلی ریو و تسنگ - 2011 - برای به دست آوردن دادهها استفاده شد - شکل . - 1
جدول .1 مقیاسهای مربوط به تابآوری تحصیلی و درگیری تحصیلی
پرسشنامه تابآوری تحصیلی
این مقیاس توسط مارتین و مارش در سال 2003 به منظور سنجش تابآوری تحصیلی دانشآموزان در برخورد با موانع، چالشها و شرایط فشار و استرس تحصیلی طراحی شده است. این مقیاس یک مقیاس تک بعدی بوده و شامل شش گویه میباشد. هر گویه با مقیاس لیکرت از =1کاملأ مخالفم تا 7 کاملأ موافقم درجهبندی شده است.
پرسشنامه درگیری تحصیلی
ین مقیاس توسط ریو و تسنگ در سال 2011 به منظور سنجش میزان درگیری دانشآموزان در فعالیتهای یادگیری طراحی شده است و شامل 22 گویه است. گویههای 5-1 درگیری عاملی، گویههای 10-6 درگیری رفتاری، گویههای 14-11 درگیری عاطفی و 22-15 درگیری شناختی را میسنجد. هر گویه با مقیاس لیکرت از =1کاملأ مخالفم تا 7 کاملأ موافقم درجهبندی شده است.
روش تحلیل داده ها
برای آزمون فرضیههای پژوهش، سه نوع تحلیل صورت گرفت: - 1 - تحلیل همبستگی و - 2 - مدل معادلات ساختاری - لیزرل - . تحلیل همبستگی برای پی بردن اینکه آیا بین تابآوری تحصیلی و درگیری تحصیلی رابطه وجود دارد، به کار برده شد. مدلیابی معادله ساختاری یک رویکرد جامع برای آزمون فرضیههایی درباره روابط متغیرهای مشاهده شده و مکنون است که از طریق آن میتوان قابل قبول بودن مدلهای نظری را در جامعههای خاص با استفاده از دادههای همبستگی و آزمایشی آزمود.
همانطور که در جدول 2 نشان داده شده است، همبستگی مثبت و معناداری بین دو متغیر تابآوری تحصیلی و درگیری تحصیلی دانشآموزان وجود دارد r=0/540 - ، n=150 و - 3 0/01، به طوری که با افزایش تابآوری تح صیلی، درگیری تح صیلی دانشآموزان نیز افزایش مییابد. از بین مؤلفههای درگیری تحصیلی، مؤلفه درگیری شناختی بالاترین رابطه را با تابآوری دانشآموزان دارد r=0/503 - ، n=150 و . - 3 0/01
