بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی رابطه جو سازمانی مدرسه با مهارتهای اجتماعی و روحیه کارآفرینی دانشآموزان دوره دوم متوسطه شهر بهبهان بود. به لحاظ ماهیت و اهداف، پژوهش کاربردی و برای اجرای آن از روش همبستگی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر بهبهان در سال تحصیلی 1394-95 بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشهای چند مرحلهای از بین دبیرستانهای شهر بهبهان، شش مدرسه - سه پسرانه و سه دخترانه - به صورت تصادفی انتخاب و در هر مدرسه به صورت تصادفی یک کلاس انتخاب و تمام دانش آموزان آن کلاسها به تعداد 185 نفر به عنوان نمونه آماری در پژوهش حاضر شرکت داده شدند.. برای گردآوری دادهها از پرسشنامههای جو سازمانی دلاویر، مهارتهای اجتماعی گرشام الیوت و روحیه کارآفرینی سیادت و همکاران استفاده شد.
دادهها با استفاده از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند گانه به شیوه همزمان تجزیه و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد، بین جو سازمانی مدرسه و بعدهای روابط معلم دانشآموز، روابط دانش آموز - دانش آموز و پیوند با مدرسه با مهارت اجتماعی دانشآموزان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد و بین جو سازمانی مدرسه و بعدهای روابط معلم دانش-آموز و امنیت در مدرسه با روحیه کارآفرینی دانشآموزان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. یافتههای تحلیل رگرسیون نشان داد، بعدهای روابط معلم - دانش آموز و دانش آموز - دانشآموز به طور مثبت قادر به پیشبینی مهارت اجتماعی دانشآموزان میباشند. و بعدهای روابط معلم - دانش آموز و امنیت در مدرسه به طور مثبت قادر به پیشبینی پرورش روحیه کارآفرینی دانشآموزان میباشند.
واژههای کلیدی:جو سازمانی مدرسه، مهارتهای اجتماعی، روحیه کارآفرینی
مقدمه
انسان کارآفرین به عنوان یک منبع نامحدود و محور اصلی توسعه میتواند پاسخگوری تغییرهای سریع محیطی، پیچیدگی و رقابتی شدن جامعهها باشد و برخورداری افراد جامعه از روحیه کارآفرینی فرآیند حل مشکل را تسهیل میکند. نقطهی آغازین تحولات محیطی باید از نظام آموزشی و به خصوص آموش و پرورش شروع شود و گام نخست ایجاد فضای سالم و مناسب در مدرسه است که زمینهی رشد و شکوفایی روحیهی کارآفرینیٌ را در دانشآموزان فراهم میآورد. رشد و پرورش روحیه کارآفرینی در دانشآموزان رخوت و سستی، یأس و ناامیدی حاکم بر دانشآموز را که معلول فضای آموزشی خشک و مستبدانه است به یک جنبش فکری در جهت خلق ایدهها و اندیشههای نو و سالم تبدیل میکند. این ایدههای نو و سالم است که میتواند به یک طرح شغلی تبدیل شود و در نهایت دانشآموختهی مقطع متوسطه را به سمت و سوی کاری جدید سوق دهد .[1]
کارآفرینی فرایندی است که در آن فرد کارآفرین با ایدههای نو و خلاق و شناسایی فرصتهای جدید و با بسیج منابع مبادرت به ابجاد کسب و کار و شرکتهای نو، سازمانهای جدید و نوآور و رشد یابنده نموده که توام با پذیرش مخاطره و ریسک است و منجر به معرفی محصول یا خدمت جدیدی به جامعه میگردد .[2] همچنین کارآفرینی عبارت است از یک مفهوم چند بعدی یا یک فرآیند ریسکپذیری، نوآوری و پیش دستی در ایجاد یا کنترل وقایع .[3] کارآفرینی فرآیند بلند مدت آموزشی و پژوهشی است که مستلزم برنامهریزی در نظام آموزشی و پژوهشی است و اجرای برنامههای آن از سطح خانواده و مدرسه شروع میشود و تا سطح دانشگاه و سازمان ادامه دارد و باعث میشود تا افراد با استفاده از تخصص و قدرت ابتکار، خلاقیت و خطرپذیری و نیز امکانات، فرصتها و توانمندیها، اشتغال مولد و درآمدزا ایجاد کنند.[4]
اگر چه پرورش روحیه کارآفرینی یکی از اهداف اساسی نظامهای آموزشی است، ولی رشد و پرورش مهارتهای اجتماعی نیز بعد دیگری از اهداف نظامهای آموزشی میباشد که به توسعه اجتماعی و فرهنگی جامعه کمک میکند. مهارتهای اجتماعی شاخص رشد اجتماعی و هوش هیجانی افراد به شمار میآید[5]؛ به عنوان رفتارهای ویژهای تعریف میشود که یک دانش آموز به منظور ایفای نقش مناسب روی یک تکلیف اجتماعی نشان میدهد. همچنین مهارتهای اجتماعی رفتارهای قابل پذیرش اجتماعی هستند که فرد را به تعامل موثر با دیگران و احتراز از رفتارهای غیر قابل پذیرش اجتماعی قادر میسازد.[6] علاوه بر این مهارت های اجتماعیٌ تواناییهایی هستند که باعث بروز رفتارهایی می شوند که به صورت مثبت یا منفی تقویت می گردند.
این مهارت-ها می توانند در روابط انسان با دیگران نتایج مثبت و موفقیت آمیزی به وجود آورند و موجبات سازگاری بیشتر و اثرگذاری مناسب و مطلوب در رفتار دیگر افراد جامعه که کودک در ارتباط با آن ها در اجتماع زندگی می کند، را فراهم نمایند .[7] اجتماعی شدن فرایندی است که طی آن هنجارها، مهارتها، انگیزهها و رفتارهای فرد شکل میگیرد و او را برای ورود به جامعه آماده میکند [8] و زمینه موفقیت در امر تحصیل را فراهم می کند، بنابراین داشتن مهارتهای اجتماعی از ضرورتهای اساسی زندگی امروز است. این ضرورت بویژه برای سنین کودکی و نوجوانی که افراد را در رویارویی با موقعیتهای متعدد قرار میدهد، بیشتر ملموس میباشد. در این رابطه، نقش مدرسه و معلمان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
بر این اساس، با توجه به اهمیت یادگیری مهارتهای اجتماعی در سالهای حساس رشد، لازم است ارزیابی اولیهای مبنی بر عوامل اثرگذار بر رشد این مهارتها صورت گیرد.[9] از جمله مهمترین این عوامل جو مدرسهٍ میباشد.جوّ مدرسه به عنوان کیفیت و شدت روابط میان فردی درون اجتماع مدرسه تعریف میشود، که بر رشد روانی، اجتماعی، و شناختی کودک تأثیر میگذارد .>10]جوّ مدرسه شامل هنجارها، ارزشها و انتظارات پشتیبانی کننده از امنیت جسمانی، احساسی و اجتماعی افراد است. بر ایناساس برای جوّ مدرسه پنج مؤلفه در نظر گرفته میشود: رابطه معلم-دانش آموزَ، رابطه دانش آموز-دانش آموزُ، عدالت در قوانین مدرسهِ، امنیت در مدرسهّ و پیوند با مدرسهْ .>11]
جوّ مثبت در مدرسه با مهارتهای اجتماعی دانش آموزان رابطه دارد؛ زیرا که دانش آموزان برای یادگیری حل مسایل به کار با یکدیگر نیاز دارند؛ عملکرد روانی آنها با مهارتهای اجتماعی آنها مرتبط است >12]و جوّ مدرسه با دامنه وسیعی از پیامدهای هیجانی، اجتماعی، رفتاری و تحصیلی شامل پیشرفت تحصیلی، انگیزهها و نگرشهای شخصی، اجتماعی، تحصیلی دانش آموزان، ترک تحصیل، زورگویی، قربانی شدن، افسردگی، عزت نفس و مشکلات رفتاری عمومی پیوند خورده است.>11] بنابراین میزان توجه و اهمیتی که مدارس به مهارتهای اجتماعی دانش آموزان میدهند و جوّ حاکم برآنها، مهم است. با این وصف یکی از مهمترین نقشهای مدرسه این است که رفتارهای مثبت اجتماعی را در کنار حمایت از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به آنها آموزش دهد
.>13]
در مجموع و با در نظر گرفتن این نکته که کسب مهارتهای اجتماعی نوعی تغییر مثبت در رفتار است که از طریق تعاملات بین فردی و الگوبرداریهای حاصل از آن آموخته میشود، میتوان دریافت که نتایج بسیاری از تحقیقات >14]، >15]، >16] و بسیاری پژوهشهای دیگر حکایت ازتأثیر محیطجوّ - - بر اکتساب و پرورش مهارتهای اجتماعی دارد.لاول و بارباراٌ >17] در پژوهشی تحت عنوان بررسی تأثیر جو اجتماعی مدرسه بر تعامل دانشآموزان سال سوم متوسطه، نشان داد، دانشآموزانی که مدرسه شان دارای جو اجتماعی مساعدتری است، تمایل به توافق با یکدیگر دارند. در حالی که در جو اجتماعی نامساعد ئ بستهتر، اختلافنظر گستردهای وجود دارد.یوسفزاده، معروفی و انصاری >18] پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر جو اجتماعی مدارس بر رشد مهارت های اجتماعی دانش آموزان دختر دوره ی راهنمایی: مطالعه موردی شهر همدان انجام دادند.
یافتههای پژوهش نشان داد جو غالب مدارس از نظر دانشآموزان جو باز است و بین میزان مهارتهای اجتماعی دانشآموزان تفاوت معناداری وجود دارد و جو اجتماعی باز به ترتیب قوی ترین پیشبینی کننده مثبت و معنادار مهارت، ابراز وجود، مهارت حل مسأله، همکاری، هم دلی و مسئولیتپذیری می باشد. اما جو بسته قادر به پیشبینی معنادار ابعاد مهارت اجتماعی دانشآموزان نیست. کریمی >19] پژوهشی تحت عنوان بررسی رابطه بین جو مدرسه با مهارت اجتماعی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شهر یزد انجام داد. نتایج پژوهش نشان داد که بین جو سازمانی و ابعاد آن با مهارت اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد و همچنین ابعاد جو سازمانی قادر به پیش بینی مهارت اجتماعی دانشآموزان به طور مثبت میباشد.
صمدی و شیرزادی اصفهانی >20] به بررسی رابطه جو سازمانی مدرسه با روحیه کارآفرینی در دانش آموزان پرداختند. نتایج نشان داده است: میان جو سازمانی و روحیه کارآفرینی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. بهرامزاده و همکاران >1] به ارزیابی نقش جو سازمانی در روحیه کارآفرینی دانش آموزان مقطع متوسطه شهر اهواز پرداختند. نتیجه ها نشان داد که شاخص های روحیه کارآفرینی - خلاقیت، عزت نفس، انگیزه پیشرفت، منبع کنترل درونی، آینده نگری و ریسک پذیری - در دانش آموزان از حد میانگین بالاتر است. همچنین بین برخی شاخص های جو سازمانی - یعنی صمیمیت، عدم جوشش، بازدارندگی - با روحیه کارآفرینی رابطه معناداری وجود دارد.
اما بین سایر شاخص های جو سازمانی - یعنی روحیه کناره گیری، نفوذ، تاکید بر تولید، مراعات - با روحیه کارآفرینی رابطه معناداری وجود ندارد.با توجه به نقش حساس مدارس در توسعه جامعه و پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت و اثری که محیط مدرسه میتواند در رشد شخصیت و نگرش دانشآموزان و پرورش روحیه کارآفرینی داشته باشد، توجه به جو مدارس و مورد پژوهش قرار دادن آن و بهبود آن میتواند راه حلی جهت کاهش موانع تحصیلی دانشآموزان و
