بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر هوش هیجانی بر کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نکا میباشد. ماهیت این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی میباشد و جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان متاهل دانشگاه آزاد اسلامی واحد نکا که در سال 1396 مشغول به تدریس که بر اساس روش نمونهگیری تصادفی تعداد 140 نفر بهعنوان نمونه در نظر گرفتهشده است. ابزار گردآوری پرسشنامه هوش هیجانی تراویس برادبری و جین گریور شامل 28 سؤال و همچنین پرسشنامه سنجش کیفیت زندگی والتون شامل 26 سوال می باشد و پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ هوش هیجانی - کیفیت زندگی بررسی و مقدار آن به ترتیب - 0/78-0/88 - محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل دادهها آمار استنباطی از آزمون T تک نمونهای با بهرهگیری از نرمافزار Spss18 استفاده شده است و نتایج این تحقیق نشان میدهد که هر یک از مؤلفههای هوش هیجانی - خودآگاهی، خود مدیریتی، مدیریت روابط، آگاهی اجتماعی - بر کیفیت زندگی دانشجویان تاثیر معناداری دارد.
.1 مقدمه
امروزه فلسفه وجودی هر سازمان به نیروی انسانی آن وابسته است بهبود و ارتقای عملکرد سازمان آموزشی و افزایش بهرهوری، بهمنظور نیل به حداکثر بازدهی از منابع انسانی و مادی به کار گرفتهشده ازجمله بدیهیات و وظایف مهم مدیران است .بهعلاوه عاملی که به گواهی پژوهشهای فراوان تأثیری مستقیم و انکارناپذیر به ایفای مؤثر وظایف شغلی داشته و دارد، در اختیار بودن معلمانی است که از شغل خود رضایت شغلی داشته و از ایفای وظایف و مسئولیتهای شغلی لذت ببرند این امر، بهوسیله کیفیت زندگی1 کاری مناسب، یعنی مشارکت و سهیم کردن بیشتر کارکنان در فرایند تصمیمگیری و کاهش تعارضات خانواده و کار کارکنان صورت میگیرد .کیفیت سرمایه نیروی انسانی هم شامل کیفیت محیط کاری و هم شامل محیط خانوادگی و تعادل بین این دو محیط میشود - غضنفری و همکاران، . - 1387 از دهه 1970 بهبود کیفیت زندگی کاری بهعنوان یکی از مهمترین موضوعات در بسیاری از سازمانها مطرح گردید.
اگرچه هیچ تعریف رسمی از کیفیت زندگی کاری وجود ندارد اما روان شناسان صنعت و دانشمندان مدیریت آن را بهعنوان سازهای در نظر گرفتهاند که به رفاه کارکنان مربوط میشود و تمرکز آن فراتر از رضایت شغلی است این سازه اثر مکان کاری بر رضایت از کار، رضایت در حیطههای زندگی غیر کاری، رضایت از زندگی کلی، خوشحالی شخصی و رفاه ذهنی را دربرمی گیرد - جنا آبادی و همکاران، . - 1389 کیفیت زندگی کاری فرآیندی است که بهوسیله آن اعضای سازمان از راه مجاری ارتباطی باز و متناسبی که برای این مقصود ایجادشده است، کیفیت زندگی کاری فرایندی از تصمیمگیری مشترک، همکاری و سازش متقابل میان مدیریت و کارکنان میباشد و هدف آن تغییر شرایط کار بهگونهای است که کارکنان مشارکت بیشتری در کار داشته باشند و منافع بیشتری از شغل سازمانی خود کسب کنند نتیجه آنکه پایین بودن کیفیت زندگی منجر به ضعف روحیه، پایین بودن حس همکاری و مسئولیتپذیری، افزایش دردهای جسمانی، احساس اضطراب و افسردگی و درنهایت عملکرد پایین میشود که این امر میتواند بهنوبه خود کیفیت زندگی کاری فرد را تحت تأثیر خود قرارداد - علامه، . - 1388 یکی از عاملهایی که کیفیت زندگی کاری معلمان را بهشدت تحت تأثیر قرار میدهد هوش هیجانی 2است. مفهوم هوش هیجانی برای نخستین بار در سال 1990 توسط پیترسالووی1 و جان مایر 2 مطرح شد که بیان میدارد هوش هیجانی نوعی پردازش اطلاعات عاطفی است که شامل ارزیابی صحیح عواطف در خود و دیگران، ابراز مناسب عواطف و تنظیم سازگارانه عواطف است - نصراالله پور، . - 1386 ابعاد متفاوت هوش هیجانی را به دو گروه اصلی به شرح زیر تقسیم نموده است:1 -شایستگیها یا قابلیتهای فردی که خود مؤلفههای خودآگاهی و خود مدیریتی شخص را شامل میگردد. -2شایستگیها یا قابلیتهای اجتماعی که بر آگاهی اجتماعی و توان ساماندهی روابط فرد تأکید دارد و لذا خودآگاهی: توانایی آگاهی یافتن از عواطف خود و درک آنها. خود مدیریتی: توانایی درک و ارزیابی صحیح و مطلوب خود و مدیریت عواطف.
آگاهی اجتماعی: توانایی آگاهی یافتن از عواطف دیگران و درک آنها. روابط بین فردی: توانایی برقراری روابط خوب و مطلوب با دیگران می باشد - مدنی پور و همکاران، . - 1392 بنابراین در این تحقیق در ابتدا به بیان مسئله تحقیق و بعد به اهمیت و ضرورت رابطه بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی معلمان، اهداف کلی و جزئی، سؤالات تحقیق مربوط به آن طراحیشده و در ادامه تعریف نظری تحقیق و تعریف عملیاتی تحقیق که برگرفتهشده از سؤالات ما است بیانشده است امروزه جایگاه آموزش در جوامع انسانی و نقش کلیدی آن در رشد و توسعهی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه غیرقابلانکار است . نگاهی گذرا به عوامل مؤثر در رشد و پیشرفت کشورهای توسعهیافته آشکار میسازد که این قبیل کشورها از آموزشوپرورش توانمند و کارآمد و اثربخشی برخوردار باشند بدیهی است که معلمان برای هر چهبهتر ایفا کردن نقش خود جهت تحقق اهداف آموزشوپرورش و ارتقای بهرهوری آن به دلایل زیر باید از احساس شایستگی، دانش، مهارتها برخوردار باشند - شریعتمداری و همکاران، . - 1390 درنتیجه اگر بخواهیم نیروی انسانی سازمانها کارآمد و کارایی بهرهوری شغلی در سطح مطلوب باشد، باید از یافتهها و اصول روانشناسی در محیط کار استفاده کنیم همانگونه که نتایج پژوهش هرسین - 2010 - 3، پروکتور 4و مولر - 2000 - 5 نشان داد کارمندان باهوش هیجانی بالا تمایل بیشتری دارند که دارای سطوح بالای رضایت باشند زیرا آنها در ارزیابی و تنظیم عواطف خاص خود نسبت به کارمندان دارای هوش هیجانی کمتر، سازگارترند - کاووسی،. - 1387 هوش هیجانی میتواند یک محیط کاری مطبوع و دلپذیری را برای معلمان وجود آورد و بر کیفیت زندگی کاری معلمان، مدیریت کارآمد و پیشرفت سازمان تأثیر بگذارد زیرا هوش هیجانی بالا باعث میشود که عملکرد، درک و شناخت استراتژیک و رضایت شغلی افزایشیافته، جهتیابیها نقش مثبت ایجاد کرده و مشکلات کارمندان کاهش یابد - اسچلکتر6، . - 2012 بر اساس یافتههای گلمن - 2011 - 7 افرادی که از هوش هیجانی بالا برخوردارند میدانند که چگونه هیجانات و احساسات خود و دانش آموزان را کنترل، هدایت نمایند. هوش هیجانی مجموعهای از مهارتها و استعدادهای فردی است که به توانایی درک و فهم چگونگی بروز یا کنترل هیجانات و احساسات دلالت دارد، افرادی که از هوش هیجانی بالا برخوردار است در زمینههای شناسایی، درک و کنترل احساسات نیز از استعداد و مهارت لازم بهرهمند میباشد .
- نورایی، . - 1389 بر اساس نظریهی برابری میتوان پیشبینی کرد که باوجود علاقهی درونی یا ذاتی فرد نسبت به کار خود اگر پاداش و تنبیه در محیط کار بر پایهی عدل و انصاف یا شایستهسالاری باشد، کارکنانی از شغل خود احساس رضایت میکند. از طرفی هوش هیجانی پیشبینی کنندهی کیفیت زندگی کاری است. زیرا افرادی که دارای خودآگاهی بیشتری هستند، تمایلی بیشتر به انتخاب شغلی دارند که با نیازها، ارزشها و علایق آنها مطابقت داشته باشد. این خودآگاهی فرد را قادر میسازد تا اجازه ندهد خشم و عواطف دیگران مانعی بر سر راه زندگیاش شود. با افزایش آگاهی، افراد نسبت به علائمی که ممکن است بر عملکرد هوشی آنها آسیب برساند، حساستر میشوند. یادگیری تدریجی مهارتها برای کنترل و واکنش صحیح نسبت به عواطف و هیجانها، ارتباط را در محیط کار بهبود، بهرهوری را افزایش و مشکلات بین فردی را کاهش میدهد - استوار و همکاران،. - 1387 در تحقیقی که توسط بارنی 8و همکارانش در سال - 2010 - بر روی کارکنان چند شرکت بزرگ ایالت اوکالاهاما به عمل آمد، محققان سعی داشتند نتایج این تحقیق نشان داد که: -1کارکنانی که از هوش هیجانی بالاتر برخوردارند، عملکرد بهتری دارند -2کارکنانی که از هوش هیجانی بالاتر بهرهمند هستند از کیفیت زندگی کاری بیشتری برخوردارند رابطه بین هوش هیجانی و انواع متغیرهای شغلی را موردبررسی قرار دهند و همچنین توماس9 و همکارانش در سال - 2014 - مطالعهای درباره هوش هیجانی کارمند و مدیر و کیفیت زندگی کاری و عملکرد آنها انجام دادند. نتایج تحقیق نشان داد که هوش هیجانی کارمندان همبستگی مثبتی با رضایت شغلی و عملکرد آنها دارد. و بعلاوه رابطه بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی کاری و عملکرد مدیران از بیشترین همبستگی برخوردار است - اسدی، . - 1382 هریک از زاویه خاصی رابطه کیفیت کاری و مؤلفههای هوش هیجانی را بهطور غیرمستقیم تأیید میکنند.
با توجه به مطالعاتی فراوانی که در زمینه کیفیت کاری صورت گرفته است. ولی هر چه قدر این پیمایشها و مطالعات در این مورد بیشتر گردد منجر به شفافسازی روابط بین متغیرها و آمادگی ذهنی مدیران و مسئولان برای فراهم آوردن زمینه لازم کیفیت زندگی کاری کارکنان خواهد بود - حسن خوئی، . - 1385 کاشف و همکاران - 1391 - در تحقیقی تحت عنوان " برسی رابطه هوش هیجانی و تعهد سازمانی کارکنان "پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که بین هوش هیجانی با تعهد سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون نشان داده که مؤلفه های خود مدیریتی احساسات و توجه به احساسات در پیشبینی تعهد سازمانی معنادار است.حسنی و همکاران - 1390 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطه بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی کاری با سازگاری شغلی در بین معلمان رسمی و حقالتدریس مقطع ابتدایی شهرستان سردشت"پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی کاری، بین کیفیت زندگی کاری و خود مدیریتی معلمان رسمی و معلمان حق التدریس رابطه معنادار وجود دارد. همچنین در معلمان رسمی میان هوش هیجانی و کیفیت زندگی کاری رابطه معنادار وجود دارد ولی در بین معلمان حق التدریس چنین رابطهای مشاهده نشد. درحالیکه مؤلفههای هوش هیجانی پیش بینی کننده مناسبی برای سازگاری شغلی معلمان نیستند.کاوسی و همکاران - 1388 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطه بین متغیرهای تیپ شخصیتی - A,B - و هوش هیجانی با فرسودگی شغلی اعضای علمی "پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که بین فرسودگی شغلی رابطه منفی معناداری وجود دارد. در ضمن بین هوش هیجانی و فرسودگی شغلی نیز رابطه مثبتی معنادار وجود داشت.
ولی بین خودآگاهی و فرسودگی شغلی رابطه معناداری وجود نداشت .سعادت و همکاران - 1388 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی همبستگی بین هوش هیجانی و کیفیت زندگی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی"پرداخته اند و یافتههای این پژوهش نشان داده که بین نمره کیفیت زندگی و هوش هیجانی ارتباط معناداری مشاهده شد. بین متغیرهای نمره کیفیت زندگی و خودآگاهی مشاهده شد . بین متغیرهای نمره کیفیت زندگی و تأهل ارتباطی مشاهده نشد. حسن خویی - 1385 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطه بین هوش هیجانی معلمان و کیفیت کاری مدیران مدارس شهر بیرجند"پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که بین خود انگیزی، خودآگاهی، خودکنترلی و مهارت اجتماعی معلمان و کیفیت کاری مدیران رابطه وجود دارد. وونگ1 و همکاران - 2014 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی نقش رهبری سطح میانی و هوش هیجانی معلمان بر رضایت شغلی شغلی معلمان هنگ کنگ"پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که آگاهی اجتماعی معلمان و رهبران سطح میانی مدارس با رضایت شغلی معلمان رابطه معناداری وجود دارد. کافتسیوس2 و همکاران - 2013 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطه هوش هیجانی و رضایت شغلی و نقش میانجیگری آثار مثبت و منفی کاری بر روی معلمان "پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که بین مدیریت روابط و رضایت شغلی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد .همچنین رابطه بین هوش هیجانی و رضایت شغلی تحت تأثیر آثار مثبت و منفی کار قرار دارد. دانگ 3 و همکاران - 2013 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطهی بین هوش هیجانی کیفیت زندگی کارکنان "پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که کارکنانی با خودآگاهی بالاتری کیفیت زندگی کاری بالاتری برخوردارند.
سای4 و همکاران - 2011 - در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطهی بین هوش هیجانی و عملکرد شغلی کارکنان کارکنان "پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که خود مدیریتی کارکنان با رضایت شغلی و عملکرد آنها رابطهی مثبتی دارد و این رابطه در مورد مدیران معنادارتر است. بوسو - 2010 - 5 در تحقیقی تحت عنوان " بررسی رابطهی بین هوش هیجانی و عملکرد زمینهای بهمثابهی فاکتورهای تأثیرپذیر از رضایت شغلی"پرداختهاند و یافتههای این پژوهش نشان داده که هوش هیجانی رابطهی مثبتی با عملکرد زمینهای و رضایت شغلی دارد درحالیکه با کنترل بیرونی رابطهای منفی دارد و رضایت شغلی و کنترل بیرونی بهطور معناداری رابطهی مدیریت روابط و عملکرد زمینهای را تبیین نمیکند. بنابراین پژوهشگر به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا هوش هیجانی - خودآگاهی، خود مدیریتی، مدیریت روابط، آگاهی اجنماعی - بر کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد؟ با توجه به دومتغیر هوش هیجانی -کیفیت زندگی به عنوان دو عامل مهم بر معلمان ضرورت پژوهش در باب تعیین تأثیر هوش هیجانی بر کیفیت زندگی دانشجویان، بسیار پراهمیت به نظر میرسد.
