بخشی از مقاله
چکیده :
فضای سبز شهری ، نوعی از سطوح کاربردی زمین شهری با پوشش گیاهی انسان ساخت است که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی می باشند. کاربریهای عمومی در بسیاری از شهرها به دلایلی چون تراکم بالای جمعیت ، عدم انتظام در اسقرار و مکان گزینی و عدم توجه به شعاع دسترسی و آستانه های جمعیتی قادر به ارائه خدمات مطلوب به شهروندان نمی باشند این موضوع در شهرهای و به خصوص شهر توریستی ساری و به ویژه برای کاربرهایی نظیر فضای سبز - پارکهای شهری - از نمود بیشتر برخوردار است در خدمات رسانی شهری تنها افزایش تعداد مراکز خدماتی دلیل بر خدمات رسانی مناسب نبوده بلکه آن چه حائز اهمیت است توزیع بهینه این مراکز می باشد.
در این میان فضای سبز که به علت گسترش بی رویه شهر و تبدیل باغات و اراضی کشاورزی به بافت شهری به خصوص شهرهای ساحلی با تهدیدات جدی مواجه شده است ، با معظلاتی همچون عدم استقرار و مکان یابی صحیح در سطح شهر ، استفاده از فضاهای نامناسب ، عدم رعایت همجواریها ، عدم توجه به سرانه ها ، استاندارها و ... روبرو گردید.
مطالعات پژوهشی بهترین راهکار جهت بررسی و تحلیل هر یک از این نوع مسائل و مشکلات بوده و در نهایت به ارائه را ه حلهایی جهت کاهش و رفع این معضلات خواهد انجامید. در این مقاله به بررسی تاثیر کاربری فضای سبز در بهسازی بافت شهری نمونه موردی: شهر ساری پرداخته شده است، تا تاثیر تعیین کننده و بسزایی کاربری فضای سبز در بهسازی بافت های شهری در شهر ساری خواهد داشت .
مقدمه :
بررسی بافت شهر، وضعیت و تراکم فضاهای ساخته شده و فضاهای باز موجود در شهر را مشخص میسازد و در تصمیم گیریهای نهایی به همین منظور توزیع بهینه خدمات و ارتقاء کیفیت فضاهای شهری نقش تعیین کنندهای دارد. بافت شهر عبارت است از دانه بندی و درهم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگی های محیط طبیعی به ویژه توپوگرافی و اقلیم در محدوده شهر یعنی بلوک ها ومحله های شهری به طور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شدهاند
. بافت هر شهر کمیتی پویا و در حال تغییر است که وضع کالبدی شهر و چگونگی رشد آن را در طول زمان نمایان می سازد بافت هر شهر ابتدا دانه بندی فضای کالبدی شهر یعنی فضاهای خالی و پر وتراکم آنها را نسبت به یکدیگر مشخص می کند. بافت هر شهر نحوه شکل گیری و مراحل رشد و توسعه را در طول تاریخ نشان می دهد.سه عامل توپوگرافی زمین اب وهوا ومنابع آب عوامل اساسی ومهم طبیعت اند که در بافت شهر های قدیمی ایران تاثیر عمیقی به جای گذاشته اند.
فضای شهری جزئی از هویت شهری است و این هویت بوسیله حضور مردم معنا می یابد.یکی از ارکان فضاهای شهری فضای سبز است که تاثیر بسزایی در کیفیت منظر شهری به جا می گذارد.امروزه مفهوم شهر مطلوب بدون وجود فضای سبز قابل تصور نیست.افزایش بی رویه جمعیت شهری ، زندگی صنعتی وتقلیل فضاهای باز خصوصی باعث ایجاد اثرات زیست محیطی گوناگونی گردیده است که خود ضرورت و اهمیت وجود فضای سبز را بیان می کند.
همزمان با تداوم سیکل حیات شهرها، عناصر شهری نیز دچار تحول میشوند؛ پدید میآیند؛ کمیتشان افزایش مییابد؛ تغییر نقش میدهند بعضی ها پیر شده؛ دچار فرسودگی میشوند این تحولات در مورد همه عناصر شهری حتی بافتها و محلات مسکونی مصداق دارد. اما همانگونه که در موجودات زنده با تجدید شوندگی سلولی از مرگ بافتهای زنده جلوگیری میشود، برای جلوگیری از مرگ بافتهای شهری باید بر تجدیدشوندگی سلولهای آن و احیای بافت فرسوده آن تکیه کرد.
بدین ترتیب طی سالهای اخیر باز زندهسازی، بهسازی و بازسازی بافتهای شهری به منظور استفاده از زمین در دستور کار وزارت مسکن و شهرسازی قرار گرفته است. اما در این میان عدم استفاده از فناوریهای نوین معماری که به تسریع در امر نوسازی بافتهای فرسوده کمک شایانی مینماید، بخوبی مشهود است
مسئله بافت های فرسوده شهرهای بزرگ که هر روز برگستره ابعاد آن افزوده می شود تنها با نوسازی مبتنی بر مشارکت همه جانبه شهروندان به عنوان کاربران اصلی شهر قابل حل و بهبود اساسی است. امروزه توجه به مسایل و مشکلات بافتها و محدوده های نابسامان شهری ،ارتقا محیط شهری و ساماندهی این نواحی یکی از ضروری ترین اقدامات نزد برنامه ریزان، مدیران، متخصصان شهری است.
رشد صنعت و افزایش جمعیت در شهرها به ساخت و سازهای سوداگرانه ای منجر شده است. این ساخت و سازها به مسائل بهداشتی و تأمین حداقل نور و هوا در مناطق متراکم شهری توجهی نداشته است از سوی دیگر، ضرورت ایجاد کاربریهای جدید شهری برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون شهری و اسکان جمعیت به تدریج کاهش فضای سبز و باغهای شهری را سبب شده و در نتیجه، به آلودگی محیط زیست انجامیده است. شایان ذکر است با افزایش روند انهدام طبیعت، توجه انسانها به منابع طبیعی نیز فزونی یافته، بهره وری از آن ها جایگزین احترام به طبیعت گردیده است.
تصرف طبیعت تا آنجا گسترش یافت که حجم فضاهای ساخته شده در مقایسه با فضاهای آزاد در شهرهای این دوره افزایش چشمگیری داشته است. در اهمیت فضای سبز شهری میتوان گفت امروزه اقلیم شهری تحت تأثیر فرآیندهای تراکم و تمرکز فعالیتها در شهرها، آن چنان دگرگون شده است که در مطالعات ناحیه ای شهرها، به صورت مشخص و جدای از اقلیم ناحیهای بررسی میشود. آثاری که از طریق کاهش فضای سبز شهری بر اکولوژی شهری به ویژه در زمینههای اقلیم، هوا، خاک، آبهای زیرزمینی و جامعهی حیوانی گذاشته میشود آن چنان شدید است که عناصر سازنده آن را در محیط شهری به کلی دگرگون میکند
فضاهای سبز شهری به عنوان بخشی از فضاهای باز شهری، عامل اصلی در ساختار سیمای شهری، بهبود شرایط اکولوژیکی، گذران اوقات فراغت و تفریح محسوب میشوند، تا از این طریق بر کیفیت محیط زیست شهری بیفزایند از سوی دیگر میتوان گفت هدف اصلی در طراحی فضای سبز، دستیابی به آثار اجتماعی و روانی آن در هرچه نزدیکتر کردن انسان و طبیعت به یکدیگر است. هرچند از کارکرد فضای سبز در ساخت کالبدی شهر و کارکرد زیستمحیطی آن نیز میتوان انتظار بازدهی اجتماعی و روانی رونق بخشیدن فضای شهری در کارکرد دیگر خود میتواند در رونق اقتصادی شهرها تاثیر گذار باشد.
در تحقیق حاضر به دنبال آن هستیم تا با دستهبندی و شناسایی مولفهها تاثیرگذار فضای سبز شهر اثرگذاری هریک از آنها را بر بهسازی بافت شهری مورد مطالعه قرار دهیم. در واقع مسئله اصلی تحقیق آنست که عوامل موثر بر تاثیر کاربری فضای سبز در بهسازی بافت شهری میتواند بر بهسازی شهر در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... تاثیر گذار باشد؟
پیشینه تحقیق:
سانسی و همکارانش - 2011 - در تحقیق خود اعلام داشتند فضاهای سبز شهری نقش قابل توجهی در تأمین نیازهای روانی و اجتماعی شهروندان داشته و در میان خدماتی که توسط این فضاها ارایه میشود، خدماتی که با سلامت و بهزیستی انسانی مرتبط است به تدریج جزو اولویتهای ضروری شهروندان تلقی می شود. فضاهای سبز شهری فرصتهایی را برای اصلاح وضعیت شهروندان از قبیل بیتحرکی فزاینده، جمعیت، افزایش سطح استرس ذهنی در رابطه با زندگی شهری و شیوههای کار معاصر فراهم میآورند
در مقالهای تحت عنوان نقش پارک های شهری در شهر پایدار، ضمن اشاره به اهمیت فضاهای سبز درون شهری و کمبود مطالعات بین المللی در این زمینه، تلاش کرده است که اهمیت طبیعت شهر را برای رفاه شهروندان و پایداری شهری نشان دهد. نتایج این مطالعات نشان میدهد که تجربه ی طبیعت در محیط شهری منشاء احساسات مثبت و خدمات مفیدی است که، نیازهای غیر مادی و روحی با اهمیتی را برآورده میسازد.
تریگر و همکاران - 2013 - معتقدند از جمله راهکارهای حفاظت از هویت و یکپارچگی مناظر شهری را ایجاد ضوابطی برای تخریب کمتر محیط و اولویت دادن به بهسازی و ساماندهی به جای نوسازی میداند. مطالعات نشان میدهد که بهسازی محیطی، با قضاوتها و دیدگاههای فرهنگی جامعه گره خورده و دیدگاههای اجتماعی در برنامهریزی و تعیین راهکارهای بهسازی محیطی میباید، مورد توجه قرار گیرد.
کارپلا و همکارانش - 2014 - دریافت به این علت که تعیین برنامههای آتی بهسازی پارک های شهری و بهینهسازی استفاده شهروندان از فضاهای سبز، بستگی زیادی به اوضاع اقتصادی- اجتماعی جامعه و ویژگیهای جمعیت شناختی شهروندان دارد.
مرتضوی - 1391 - در پژوهش با عنوان بررسی موانع مؤثر بر زیباسازی شهری اعلام داشت این تحقیق به بررسی عوامل و موانع موثر در زیباسازی با هدف افزایش مشارکت شهروندان پرداخته است. نتایج نشان میدهد که بین مشارکت، رضایت شهروندان و زیباسازی شهری رابطهی معناداری وجود دارد و با افزایش مشارکت، عملکرد سازمان بهتر شده و وضعیت زیباسازی بهبود مییابد.
