بخشی از مقاله
چکیده
هدف تحقیق حاضر تاثیر تمرین هوازی در ساعات مختلف روز بر اشتها و لپتین خون مردان جوان دارای اضافه وزن بود. طرح تحقیق نیمه تجربی بود و 14 داوطلب مرد با دامنه سنی 25-27 سال از دانشجویان مرد غیر ورزشکار سالم دانشگاه اندیشمند لاهیجان، تمرین هوازی را در سه نوبت ناشتا، صبح و عصر 72 ساعت اجرا کردند. میزان اشتها و کالری دریافتی از طریق پرسشنامه های مربوط توسط خود آزمودنی ها ثبت شد. همچنین سطح سرمی لپتین با استفاده از خونگیری در هر مرحله ثبت گردید.
از تحلیل واریانس یک طرفه جهت مقایسه نمرات اختلافی سه نوبت پژوهش، نتایج آزمون تعقیبی توکی جهت مقایسه دو به دوی گروه ها و از نتایج آزمون t وابسته جهت مقایسه قبل و بعد از تمرین درون گروه ها استفاده شد. نتایج نشان داد که تمرین هوازی بر لپتین خون - P =0/03 - و اشتها پری - P =0/04 - و سیری - P =0/01 - در سه نوبت - ناشتا، بعد از صبحانه و بعد از ظهر - اختلاف معنی داری داشت. همچنین متغیر اشتها در احساس سیری تنها بین دو نوبت ناشتا و بعد از ظهر تفاوت معنی دار وجود داشت . - P =0/01 - اما در متغیر گرسنگی و ظرفیت خوردن در سه نوبت - ناشتا، بعد از صبحانه و بعدازظهر - اختلاف معنی داری وجود نداشت
از نتایج پژوهش حاضر می توان نتیجه گیری کرد که تمرین هوازی بین زمان های ناشتا و بعد از ظهر در متغیرهای پژوهش حاضر تفاوت معنی داری ایجاد کرد. بیشتر پژوهش های گذشته بر آثار بلندمدت تمرین بر روی متغیرهای پژوهش بوده، با این حال نمی توان نتیجه گیری دقیق ارائه داد.
.1 مقدمه
امروزه چاقی و اضافه وزن، بزرگترین معضل سلامتی در دنیای صنعتی و مدرن محسوب می شود. برای کاهش وزن، توازن منفی انرژی مورد نیاز است که با کاهش کالری دریافتی و افزایش کالری مصرفی به دست می آید - . - 15 امروزه مطالعاتی که حیطه پیشگیری و درمان چاقی را دنبال می کنند، ضرورت و فهم تنظیم اشتها را روشن ساخته اند. تنظیم اشتها در کنترل تعادل بدن بسار مهم می باشد و از موارد تاثیر گذار بر هموستاز انرژی است - . - 28 اشتها شامل الگوی خوردن در حد متعادل و لذت بردن از آن به منظور کسب انرژی و نیرو برای فعالیت روزمره و زنده ماندن است
افراد جامعه، به ویژه افراد چاق و دارای اضافه وزن، جهت بهبود شاخص های سلامتی، علاوه بر فعالیت ورزشی به رژیم غذایی مناسب نیز نیاز دارند به طوری که سبک زندگی غیرفعال، تنظیم اشتها را با مشکل مواجه می کند. بنابراین فعالیت بدنی در تنظیم اشتها، تعادل انرژی و در نهایت وزن بدن کاملا پذیرفته شده است - . - 6 ورزش می تواند مصرف انرژی را به طور مستقیم افزایش دهد و ممکن است به طور غیر مستقیم از راه تغییر ترشح هورمونها بر دریافت انرژی و هزینه انرژی فعالیت بدنی نیز اثرگذار باشد
از طرفی به نظر می رسد بدن ما ساعتی دارد که مطابق با چرخش 24 ساعته شبانه روز عمل می کند و بر روی رفتار و اعمال فیزیولوژیکی بدن ما تأثیر می گذارد. این ساعت از دو جزء برون زاد - چرخه نور و تاریکی - و درون زاد تأثیر می پذیرد. جزء درون زاد این ساعت ریتم شبانه روز نام دارد که عمل سلول ها و هورمون های بدن را در طی یک دوره 24 ساعته در طول زندگی تنظیم می کند. ریتم شبانه روز به وسیله ژن های 3 ساعت کنترل می شوند. این ژن ها دستور ساخت پروتئین هایی را می دهند که با الگوهای ریتمیک افزایش یا کاهش می یابند. این سیگنال های بیوشیمیایی اعمال مختلفی از قبیل خواب و استراحت، بیداری و فعالیت، دمای بدن، فعالیت قلب، ترشح هورمون، فشار خون، مصرف اکسیژن و متابولیسم را تنظیم می کنند
از عوامل محیطی درگیر در هموستاز انرژی و تنظیم اشتها می توان به هورمون لپتین اشاره کرد . مشخص شده که بین تغییرات لپتین با تعادل منفی انرژی، فعالیت سمپاتیک و برخی متابولیت ها ارتباط وجود دارد. ترشح لپتین، از چربی خالص بدن است و به طور میانگین با اندازه بافت چربی مرتبط است، به طوریکه در نمونه های انسانی ارتباط زیادی بین لپتین و محتوای چربی بدن مشاهده شده است
لپتین به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر روی مرکز سیری اثر گذاشته و سبب مهار دریافت غذا می شود. از آنجا که هورمون لپتین دارای گیرنده در سلول های مرکز سیری در هیپوتالاموس است، به دنبال ترشح آن، این مرکز تحریک شده و فرد احساس سیری می کند
اگرچه برخی تحقیقات نشان داده اند که فعالیت ورزشی کوتاه مدت نمی تواند بر ترشح لپتین تاثیر داشته باشد، اما تغییرات کوتاه مدت ناشی از فعالیت ورزشی در تعادل انرژی بر ترشح لپتین در هنگام شب تاثیر دارد. تعادل منفی انرژی که با انجام فعالیت بدنی یا کاهش انرژی دریافتی به وجود می آید، ترشح شبانه لپتین را سرکوب می کند. در حالیکه تعادل مثبت انرژی، به افزایش ترشح شبانه لپتین منجر می شود
همه نوع فعالیت بدنی می توانند به تعادل انرژی با افزابش مصرف انرژی روزانه کمک کنند. مطالعات نشان دادند، ورزشهای طولانی مدت باعث افزایش جزیی در دریافت انرژی می شود که شاید به علت تغییر در میزان هورمون های تنظیم کننده اشتها باشد. با این حال، شواهد موجود نشان می دهد که ورزش های شدید باعث بیاشتهایی کوتاه مدت بعد از ورزش میگردد و تحت عنوان بیاشتهایی بعد از ورزش نامیده می شود، ولی مکانیسم این تاثیر هنوز شناخته نشده است. جهت کاهش وزن مطلوب، ورزش در دوره پس از سرو غذا ممکن است اثر سیری غذا را برای مدت زمان بیشتری تداوم بخشد
بررسی پژوهش های انجام شده در مورد اثر ورزش بر میزان اشتها و لپتین متناقض است. نتایج مطالعه طیبی و همکاران حاکی از عدم تاثیر یک جلسه ورزش شنا در دماهای مختلف آب بر اشتها در دختران دانشجو بود - . - 5 از سویی در مطالعه ای، یک دوره فعالیت ورزشی هوازی موجب افزایش اشتها گردید
از سویی، برخی تحقیقات انجام گرفته تأثیر تمرین را بر کاهش مقدار لپتین تأیید کرده اند - . - 86 اما محققان زیادی نیز در رسیدن به این نتیجه ناکام مانده اند - 21، . - 11 آلین وهمکاران - 2014 - 1 به بررسی تأثیر 24 جلسه تمرین بر مقادیر لپتین سرمی و چندین عامل دیگر در زنان یائسه پرداختند. در این مطالعه باوجود کاهش معنی دار BMI ، کاهش مقادیر لپتین معنی دار نبود. نظرهای متناقض در مورد دوره های تمرینی کوتاه مدت - کمتر از 12 هفته - بیش از انواع دیگر تمرین هاست
مطالعه ی دیگری با بررسی اثر 12 هفته تمرین هوازی با شدت 60 الی 75 درصد ضربان قلب ذخیرهای که هر جلسه 45 دقیقه به طول می انجامید به این نتیجه رسیدند که تمرین هوازی منجربه کاهش معنی دار مقادیر لپتین، نسبت دور کمر به باسن و درصد چربی بدن در پایان دوره تمرینی می شود - . - 19 در بیشتر تحقیقات که مدت زمان تحقیق بیش از 12 هفته می باشد، غالب پژوهش ها کاهش در میزان لپتین را در تمرینات با شدت متوسط و حتی غالب آن ها میزان لپتین تغییری نیافته است
با این وجود سوالات و ابهامات زیادی وجود دارد که باید با مطالعات گسترده، در رفع این سوالات تلاش کرد. در این میان برای داشتن کارایی بدنی و عملکرد مطلوب در کنار عوامل متعدد و مهمی نظیر شدت، مدت، نوع تمرین بدنی، تغذیه و محیط، توجه به یک عامل مهم محیط درونی تحت عنوان ساعت زیستی و اثر آن بر وضعیت فیزیولوژیک، بیولوژیک و در نتیجه عملکرد بدن، به خصوص در اوقات مختلف شبانه روز ضروری است. با این وجود پژوهش حاضر درصدد است تا اثر تمرین هوازی در ساعات مختلف روز بر لپتین خون و میزان اشتها را در مردان جوان دارای اضافه وزن ارزیابی کند.
.2 روش پژوهش
روش تحقیق حاضر بصورت نیمه تجربی بود. پس از دعوت به همکاری از دانشجویان مرد غیرورزشکار، 14 نفر از بین 50 دانشجو بصورت داوطلبانه در 3 نوبت ناشتا، صبح و بعد از ظهر در تحقیق شرکت کردند.در این روند ابتدا آزمودنی ها در چند جلسه مشترک از نحوه اجرای تحقیق مطلع شده و با رضایت کامل جهت شرکت در مطالعه فرم های مربوطه را تکمیل نمودند. این تحقیق اثر تمرین هوازی با شدت و مدت معین در سه مرحله مورد بررسی قرار گرفت. این بررسی در طی فواصل 72 ساعته انجام شده و در هر 3 مرحله مطابق با رضایت نامه از آنها نمونه گیری صورت گرفت. از آنان خواسته شد که از خوردن دارو ، استعمال سیگار و مواد و داروهای مخدر خودداری نماید.
از آزمودنی ها خواسته شد که ساعت 11 شب گذشته از مصرف غذا بپرهیزند و هنگام صبح و قبل از شروع تمرین فرم اشتها را پر کنند که این فرم نشانگر 4 حالت گرسنگی، سیری، پری و ظرفیت خوردن بود. پس از 1ساعت تمرین از آنها خواسته شد که مجدداً فرم اشتها را پر کنند و بلافاصله پس از آن، از آزمودنی ها خون گیری شد. برای بررسی لپتین خون، نمونه ها از طریق دستگاه الایزا انجام شد. از آنان خواسته شد دقیقاً طی 24 ساعت تا فردای روز تمرین هر چه را که خورده اند همراه با مقدار و نوع غذا، به عنوان یادآمد خوراکی یادداشت نمایند، کالری دریافتی کل آنها نیز بررسی گردید.
در مرحله بعد صبحانه،آزمودنی ها پس از صرف صبحانه به شکلی که صبحانه همگی یکسان و شامل شیر، نان، پنیر و خرما بود و پس از گذشت 1 ساعت از صرف صبحانه، شروع به تمرین یک ساعته به شکلی که قبلا ذکر شد نمودند. بلافاصله پس از آن خون گیری انجام گرفت. تکمیل یاد آمد خوراک 24 ساعته همانند جلسه قبل انجام گرفت. در مرحله سوم بعد از ظهر در ساعات 6:30 تا 7:30 آزمودنی ها ابتدا فرم اشتها را پر کرده و سپس تمرینات طبق روال قبل انجام و پس از اتمام تمرین و پر کردن فرم اشتها ، خون گیری برای بررسی لپتین اندازه گیری شد.
شکل.1 طرح تحقیق
تمام اندازه گیری ها یک هفته قبل از شروع تمرینات و همچنین بلافاصله پس از اتمام تمرینات به عمل آمد. قد ایستاده آزمودنی ها با استفاده از قد سنج دیواری بر حسب سانتی متر و با دقت 0/1 سانتی متر ا اندازه گیری شد . برای اندازه گیری وزن بدن آزمودنی ها، از یک ترازوی Camry مدل 9003EB با دقت 0/1 کیلوگرم استفاده شد. نمایه توده بدنی از تقسیم وزن - به کیلوگرم - بر مجذور قد - به متر مربع - محاسبه شد.
