بخشی از مقاله
چکیده
با ظهور انقلاب اسلامی، حکومت جدیدی در دنیا پدیدار شد که بنای سازگاری با قطب قدرت استکبار را نداشت و به مبارزه با آن پرداخت. ظهور چنین حکومتی در منطقه خاورمیانه که از لحاظ اقتصادی و ژئوپلیتیکی دارای اهمیت بسیار است، موجب شد که نظام استکبار جهانی با تمام قوا به مبارزه با انقلاب برخیزد. با پایانیافتن جنگ و عدم پیروزی استکبار در زمینههای نظامی، تهاجمات به عرصههای دیگرکشیده شد. یکی از این عرصهها که به ویژه در سالهای اخیر با تهاجمات گسترده همراه بوده، عرصه اقتصادی است. بنابراین، انقلاب اسلامی ایران مکلف به نوآوری و نظریهپردازی و الگوسازی در عرصههای جدید اقتصادی است. هرکشوری که علم استکبارستیزی را برپا کند نیازمند چنین الگوهایی است. است یکی از این مفاهیم اقتصاد مقاومتی است. در این مقاله کوتاه به بررسی الگوی اقتصاد بومی و اسلامی با بنیانی مقاوم در روستاهای ایران پرداخته شده است، امید است که این مطالعه در ارائه راهکارها کمک مؤثری در جهت تقویت توان و ظرفیت داخلی را داشته باشد.
مقدمه:
سال گذشته که برحسب منویات مقام معظم رهبری، بنام جهاد اقتصادی نام گذاری شد، آغاز حرکتی بود در راهی که به از بین بردن موانع و معضلات اقتصادی کشور میانجامد. به همین دلیل امسال که به نام تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی نام گذاری شده، یکی از اهداف مهم آن ایجاد اقتصاد مقاومتی است. جهاد اقتصادی به معنای شروع حرکتی موثر برای ساختن بنیان آینده ایست که امروز برای هر ایرانی یک آغاز است، اقتصاد مقاومتی نتیجه و ثمره اقتصادی است که با تکیه برحرکتهای جهادی و فداکارانه در برابر احتکار و انحصار قد علم میکند و با تورم و گرانی مقابله میکند تا مردم به آسایش نسبی در زندگی برسند.بنا به تعریف برخی از اقتصاد دانان از اقتصاد مقاومتی، این نوع اقتصاد معمولاً در رویارویی و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف کننده یک کشور قرار میگیرد که منفعل نیست و در مقابل اهداف اقتصادی سلطه، ایستادگی نموده و سعی در تغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومی سازی آن بر اساس جهان بینی و اهداف دارد. برای تداوم این نوع اقتصاد، باید هرچه بیشتر به سمت محدودکردن استفاده از منابع نفتی و رهایی از اتکای اقتصاد کشور به این منابع حرکت کرد و توجه داشت که اقتصاد مقاومتی در شرایطی معنا پیدا میکند که جنگی وجود داشته باشد و در برابر جنگ اقتصادی و همچنین جنگ نرم دشمن است که اقتصاد مقاومتی معنا پیدا میکند. در واقع، اقتصاد مقاومتی مفهومی است که درپی مقاوم سازی، بحران زدایی و ترمیم ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی مطرح میشود، که قطعا باور ومشارکت همگانی واعمال مدیریتهای عقلایی ومدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موضوعی است. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگیها و تاکید روی مزیتهای تولید داخل و تلاش برای خود اتکایی است - غفارپور و پورحاتمی، . - 1392 ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و همچنین دارای زیرساختهای گسترده و مهمتر از همه برخورداری از نیروی انسانی متعدد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصاد بومی و اسلامی و از اقتصاد مقاومتی پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق میآید بلکه در جهانی که هر ساله مخاطرات و بی اطمینانیهای ناشی از تحولات خارحی از اختیار و بحرانهای مالی، اقتصادی، سیاسی ... در آن رو به افزایش است، میتواند با اقتصاد متکی بر دانش و فناوری و پیروی از الگوی الهام بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد. اقتصاد مقاومتی دارای اصولی میباشد که در نمودار ذیل بیان شده است.
شکل شماره - : - 1 اصول اقتصاد مقاومتی
در مورد اقتصاد روستایی می توان گفت اقتصادی است که مسائل روستایی را در سطح روستا مطرح میکند . این سطح از اقتصاد به کلیه فعالیتهای فردی و اجتماعی که در محیط روستا به منظور گذران زندگی و تآمین رفاه مادی روستاییان به وقوع میپیوندد مربوط است .اقتصاد روستایی با اقتصاد کشاورزی وابستگی متقابل دارد و در کل خود جزئی از اقتصاد ملی است. هرگونه تغییر در اقتصاد ملی تغییر در اقتصاد روستایی را سبب میشود. اقتصاد روستایی با اقتصاد کشاورزی وابستگی متقابل دارد و در کل خود جزئی از اقتصاد ملی است. این سطح از اقتصاد به منابع محیطی و اقتصادی مردمی وابسته است که این مهم همان پیروی از سیاستهای اقتصاد مقاومتی است. در این مطالعه با استفاده از روش کتابخانهای به بررسی الگوی اقتصاد بومی و اسلامی با بنیانی مقاوم در روستاهای ایران پرداخته میشود.
بحث اصلی مقاله
به طور خلاصه و ساده اقتصاد روستایی اصول مسائل اقتصادی را در محدوده جغرافیایی روستا مطرح می کند و به عبارت دیگر عبارت است از کلیه فعالیتهای فردی و اجتماعی که در محیط روستا به منظور گذران زندگی و تامین رفاه روستاییان به وقوع می پیوند. دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیازمند تلاش جدی و همه جانبه است و تا زمانی که تمامی اقشار جامعه در مسیر پیشرفت متناسب با جایگاه خود قرار نگیرند، بهبود شاخصهای کمی در اغلب موارد تنها موجب توزیع نامناسب و ناعادلانه امکانات و درآمدها و ایجاد دوگانگی اقتصادی و اجتماعی خواهد شد. بر همین اساس اقتصاد روستایی از جمله عوامل مهمی است که میتواند در رشد و توسعه اقتصاد یک کشور از جمله ایران موثر باشد، اهمیت این امر تاحدی است که به عقیده کارشناسان باید شرایطی فراهم کرد تا مردم ما از شهرها به سمت روستاها مبادرت به مهاجرت معکوس کنند. هر چند که نباید از این نکته مهم فاصله بگیریم اینکه، نفت، صنعت و خدمات سهم بسیار مهمی در اقتصاد ملی کشور ایران دارند ولی در حالی که اقتصاد روستایی و علل الخصوص کشاورزی جزء اقتصاد انکار ناپذیر در مقابل اقتصادی مانند نفت محسوب میشود و نقش اصلی و اساسی را میتواند در اقتصاد مقاومتی داشته باشد اما این موضوع به طور اقتصادی و علمی تبیین نشده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی با ارائه الگویی با عنوان سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی، چاره مشکلات اقتصادی استفاده بهینه از ظرفیتهای عظیم داخلی دانستند که در سایه چرخ اقتصاد کشور با استعدادهای سرشار معنوی، مادی و ذخائر و منابع غنی به گردش در میآید. در واقع یکی از این ظرفیتهایی که میتواند نقش بسیار مهمی در تحقق اقتصاد مقاومتی داشته باشد نقش روستاها میباشد که اکنون بخش عمدهای از تولیدات داخلی از جمله بخش کشاورزی را همیشه بر دوش این قشر زحمت کش قرار داشته و همچنان دارد. از این رو در مسیر و تحقق اقتصاد مقاومتی باید تدابیر لازم در روستاها به کار برد. اما برای رسیدن به این هدف باید به یک سری از مسائل نیز توجه نمود، با توجه به اهمیت و جایگاهی که روستا در ایران دارد، و همچنین به دلیل اهمیت این موضوع پنج برنامه پیش از انقلاب و چهار برنامه تا حال حاضر بعد از انقلاب جهت توسعه روستایی تدوین و اجرا شده است. متأسفانه هنوز بخشهای مختلف اقتصادی کشور نتوانسته است در زمینه برنامههای اقتصادی-اجتماعی موجبات توسعه ملی، منطقهای و محلی را در محدوده هدفهای خود فراهم سازد - شریف زادگان، . - 1382 علت این امر را بعضی از محققین سیاست یک سو نگری یعنی توجه به خدمات روستایی در قالب تأمین رفاه، روستاییان به کارکرد سکونتی بدون توجه یا کم توجهی به کارکرد اقتصادی-تولیدی روستاها دانستهاند - مولایی هشچین، . - 1386 در واقع برنامهریزان از کارکرد اقتصادی آن غافل ماندهاند و بعضی نیز عدم موفقیت برنامههای توسعه روستایی به بخاطر اینکه الگوهای بکار گرفته برای توسعه روستایی به دلیل عدم سنخیت با ساختار سیاسی، اجتماعی روستا-های ایران و همچنین عدم شناخت و تحقیق کافی برنامهریزان نسبت به جامعه روستایی کشور، موجب نابسامانیها و ناکارآمدی توسعه روستایی گردیده است - راسخی، . - 1382 در واقع یکی از مشکلاتی که هنوز در بسیاری از روستاهای ایران وجود دارد این است که، تاکنون برنامههای توسعه روستایی در سطح ملی طراحی و تدوین شده است، و طرحهایی نیز که در سطح مناطق روستایی اجرا میشود، همان برنامهها و طرحهای ملی است. چنین روند تمرکزگرایی در برنامهریزی باعث شده امکانات و منابع، مسائل و مشکلات و نیازها و اولویتهای محلی در فرایند برنامهریز نادیده گرفته شود و برنامهها و طرحهای یکسانی برای مناطق مختلف و متنوع جغرافیایی کشور اجرا گردد. حتی در صورت اجرای این برنامهها و طرحها در عمل، نتیجه نهایی تمرکز گرایی در برنامهریزی، عدم تأمین نیازها و اولویتها و تداوم فقر و محرومیت در سطح نواحی روستایی است. در این راستا تقسیم کار مناسب بین سطوح ملی، منطقهای و محلی در برنامهریزی روستایی بسیار ضروری میباشد. برنامهریزی در سطح ملی میبایست اهداف و سیاستهای کلان توسعه روستایی را با نگرش راهبردی تدوین و ترسیم نماید. در سطح منطقهای نیز باید اهداف و سیاستهای کلان توسعه روستایی را با نگرش راهبردی تدوین و ترسیم نمیاد. در سطح منطقهای نیز باید اهداف و سیاستهای توسعه روستایی با نگرش ساختاری تهیه و تدوین میگردد. در سطح محلی اهداف و
