بخشی از مقاله
چکیده
رهیافت توانمند سازی مسبوق به ابتکار عمل بانک جهانی از دهه 1990 به منظور ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی جایگزینِ رهیافتهای قبلی تخریب و یا زمین و خدمات - - Site & Service شده است. این رهیافت افراد ساکن در این نوع سکونتگاهها را نه به عنوان معضل بلکه بعنوان دارایی مینگرد و ارتقای وضعیت اجتماعی- اقتصادی آنها را با نقش تسهیل گر دولت بر عهده خود آنان می گذارد تا تعهد و توانمند سازی را جایگزین فرهنگ استحقاق و فرهنگ فقر بنماید.یکی از پهنه های جرم خیز و تولید مجرم، سکونتگاههای غیر رسمی است که مسبوق به فقر و ناتوانمندی ساکنان فقیر این نوع سکونتگاهها -رهگذر استراتژی فوق می پردازد.
-1 مقدمه
شهرنشینی پدیده عام بعد از جنگ دوم جهانی است اما ماهیت آن در میان کشورها متفاوت بوده - Yuki,2006:1 - و از کشوری به کشور دیگر فرق می کند. در سال 2015 پیش بینی ها حاکی از سکونت 3/9 میلیارد نفر در مناطق شهری - Kotter, 2004 - است و تا سال 2025، طبق برآوردهای بانک جهانی، 88 درصد از مجموع رشد جمعیت در نواحی شهری وسیع اتفاق خواهد افتاد و 90 درصد از رشد شهری در کشورهای در حال توسعه جذب خواهد شد. با در نظر گرفتن این مطالب باید اذعان داشت که شهرها تنوع بیشتری را شامل میشوند
در عین حال شهر محل تلاقی جریانهای کالا، مردم، سرمایه و اطلاعات است
از رهگذر این تلاقی ها و پیامد ناگزیر آنها، تنوع بیشتر قومیتها و فرهنگها در کنار یکدیگر و گستردگی آسیبهای اجتماعی در شهر است - خاکپور، پیری، . - :1384 مخصوصاً از دهه 1980 پدیده خشونت و جرایم شهری در کشورهای شبه پیرامونی نظام سرمایه داری در کشورهای برزیل - - San Paulo; Rolink, 2001، نیجریه - - Lagos; Do, 2001، هندوستان - Rajgopal, 1987 - و نیکاراگوئه - - Rodgers, 2002 موضوع مطالعات گسترده ای قرار گرفته است
پهنه های مختلف شهری معرف شدت و تراکم انواع آسیب ها و جرایم اجتماعی است که تحلیل عمیق و تبیین درست آن از منظر علوم اجتماعی و جغرافیای انسانی ناظر بر تفاوت ماهیت جرایم و رفتارهاست. فقر و جرم رابطه متقابلی را با یکدیگر به نمایش می گذارند به عبارت دیگر عوامل تولید فقر همانند بیکاری، درآمد پایین، عدم سرمایه گذاری و ... به تولید جرم و رفتارهای مجرمانه نیز منجر خواهند شد.
شایان ذکر است که ثروتمندان شهری نیز رفتارهای مجرمانه دارند. اما تفاوت زیادی بین رفتار پرخاشگرانه یک مجرم فقیر و مجرم ثروتمند وجود دارد. فقر و محیط اجتماعی - اقتصادی مجرمانه، مشکلات عاطفی و خانوادگی و ... باعث بازتولید و تداوم رفتار خشونت آمیز و مجرمانه در مورد اول می شود اما زیاده خواهی و احساس غرور و خودبرتر بینی و اعتماد به نفس متکی بر پول زمینه هر نوع تخلف و رفتار مجرمانه در نوع دوم است. محیط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی سکونتگاههای غیررسمی، بیش از پیش نقش مهمی در شدت و تراکم تولید رفتارهای مجرمانه و آسیب های اجتماعی دارد. بنابراین تحویل کل عوامل به تنها یک عامل و تحلیل های سوگیرانه1 و نادرست مانع از شناخت جامع موضوع جرم و آسیب در سکونتگاههای غیر رسمی می شود.
-2چارچوب مفهومی
اسکان غیر رسمی
عموماً این اصطلاح، یک ناحیه مسکونی در یک شهرمخصوصاً کلان شهرها را تداعی میکند که فقرای بسیاری بصورت محلی در آنجا سکونت گزیدهاند که توان دستیابی به زمین اجارهای یا زمین در مالکیت خودشان را ندارند و از اینرو بصورت عدوانی، به شکل خصوصی و یا عمومی، بر زمین خالی ساکن میشوند
بنابراین یک سکونتگاه غیر رسمی میتواند یک ناحیه مسکونی تعریف شود که بدون تقاضای قانونی برای زمین و یا گرفتن مجوز از مقامات مربوطه برای ساخت توسعه پیدا کرده است؛ بطوریکه بدلیل غیر قانونی بودنشان یا وضعیت شبه قانونی، زیر ساختها و خدمات شهری در این نواحی نامناسب است.
رویکردهای برخورد با سکونتگاههای غیر رسمی و انگاره آنها از پدیده جرم
-1 تخلیه اجباری و پاکسازی سکونتگاههای غیر رسمی
در اکثر شهرهای کشورهای آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین تا اوایل دهه هفتاد تخلیه و بیرون راندن ساکنان سکونتگاههای غیر رسمی - حاشیهنشین - از زمینهای عمومی و خصوصی به عنوان رویکرد غالب در رابطه با نحوه برخورد با سکونتگاههای غیر رسمی به کار گرفته شده است. پیامدهای تهدید به تخلیه و درگیریهای اداری و قانونی طولانی، تنش زیادی در درون جامعه و بین گروههای متعدد ذینفع به وجود آورد که در برخی موارد به شورشهای شهری کشانده میشدکه از آن جمله میتوان به شورشهای دهه 1970 شهرهای مشهد، کالیفرنیا و … اشاره کرد.
در زمینه تجربه تخلیه اجباری و پاکسازی این نوع سکونتگاهها میتوان به اقدامات دهه 1960 کشورهای بنگلادش، اندونزی، پاکستان، کامبوج اشاره کرد که به عنوان نمونه اقدامات خشونتآمیز دولت کامبوج بیان میگردد. دولت کامبوج در بعضی موارد برای تخلیه زاغهها و سکونتگاههای حاشیه نشین از روشهای خشونت آمیز استفاده کرده است
