بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر در پی تبیین فرهنگ شادی از منظر مقام معظم رهبری می باشد. در هر جامعه ای شادی ها به دلیل تاثیرات عمده ای که بر زندگی روزمره مردم می گذارند از مهم ترین نیازهای روانی مردم محسوب می شوند. اما آنچه که مقوله شادی و ابعاد گسترده آن را مهندسی می نماید فرهنگ است. فرهنگ فعلی، براساس الگوهای رفتاری مشخصی است که تودههای مردم در یک فرآیند جامعه پذیری، آن را در قالب سنت و آداب و رسوم پذیرفته و نهادینه ساخته اند. اما در میان عوامل موثر در جهت گیری و تغییرات فرهنگی، اهمیت نقش رهبران و سیاست گذاران پررنگ و تعیین کننده است و نوع تعامل و رابطه میان بدنه جامعه و رهبران جامعه تاثیری مستقیم بر صعود یا نزول فرهنگ یک جامعه دارد.
با عنایت به این که مقام معظم رهبری شخصیتی ذو وجوه و چند بعدی دارند و بی تردید در میان این وجوه چندگانه، چهره فرهنگی و دیدگاه های بدیع و کاربردی معظم له در عرصه مهندسی فرهنگی جامعه، برجسته و متمایز می باشد و از سوی دیگر ایشان به عنوان یک رهبر دینی، سبک خاصی از زندگی را معرفی میکنند و در این راستا، الگوهای رفتاری خاصی را نیز تجویز می نمایند، شناخت الگوهای رفتاری از منظر مقام معظم رهبری میتواند نقش مهمی را در مهندسی فرهنگی جامعه ایفا کند.
یکی از موضوعات مهم در این حوزه، فرهنگ چگونگی تفریح و شادی کردن در زندگی روزمره است. از آنجایی که بیانات رهبری، سیاست های کلان فرهنگی کشور را سمت و سو می بخشد و از سوی دیگر عمدتا بار اصلی فرهنگ ها بر دوش رهبران جامعه است، لذا بر آن هستیم که مقوله فرهنگ شادی و نشاط که موتور محرک یک جامعه در رسیدن به موفقیت و پیشرفت محسوب می شود را از منظر رهبری مورد بررسی قرار دهیم. محقق بر آن است تا در این تحقیق بر اساس روش تحلیلی- اسنادی گوشه ای از مهمترین مسایل این حوزه را براساس آموزهها، دیدگاه ها و بیانات رهبری ترسیم و تبیین نماید.
مقدمه
انسان از ابتدا آفرینش تا امروز در جستجوی شادی، یعنی تلاش برای رسیدن به برداشت و تلقی یا حس خوبی از زندگی بوده است. هر قدر از عمر انسان بیشتر می گذرد، تلاش او برای رسیدن به این حس خوب از زندگی بیشتر می شود. اما اینکه این حس خوب چیست و از کجا می آید، هرگز به روشنی مشخص نشده است. برخی با این اندیشه که پول شادی آفرین است مخالفند و برخی نیز به مصداق مثل انگلیسی معروف معتقدند، آنان که میگویند با پول نمی توان شادی خرید، به این دلیل است که نمی دانند از کجا خرید کنند.
برخی موفقیت را رمز شادی می دانند، برخی دیگر معتقدند همه چیز به خود آدم بستگی دارد و طرز فکر و نگرش او. برخی دولترا شرّ و قدرت را عامل همه بدی ها و ناشادی ها می شمارند، و برخی شادی را هدیه الهی می شناسند. برخی شادی را در لذت جستجو می کنند و برخی دیگر در ریاضت و عبادت و داشتن رابطه ای غنی با خداوند و عالم ملکوت. برخی محبت و دوستی را سرچشمه شادی می شناسند، و برخی دیگر دوری و عزلت گزینی را. برخی شادی و خوشی خود را در سلامتی، برخی در ثروت و مکنت، و برخی در خوشگذرانی می دانند
لغت »شاد« در فرهنگ عمید به معنای خشنود، خوشحال، خوشوقت، بی غم، خوش و خرم آمده است
و در زبان انگلیسی واژه happy به معنای - شاد و خوشحال - یک صفت به معنای خوشبخت و خوش شانس، خوش و با صفا، خشنودی، رضایت، خوشایند، خوش یمن تعبیر می شود. در اصطلاح انواع تعاریف مربوط به شادی را می توان به سه دسته تقسیم کرد: اول، تعاریف عاطفی، این تعاریف در حقیقت شادی مستقیم و بی واسطه را شامل می شوند که شامل احساسات و عواطف مثبت شبیه لذت و خوشی در یک لحظه خاص است.
چنین احساساتی از طریق اظهار تمایلات قابل دستیابی هستند و هیچ گونه شناختی را شامل نمی شوند به طوریکه سامنر این وضعیت احساسی را به »احساس سرزندگی و شادابی روح « تعبیر می کند. دوم، این تعاریف نتیجه فرآیند ارزشیابی کنکاشی و اندیشه ای است و شادی به عنوان یک تصور، عقیده و ارزیابی مثبت نسبت به کل زندگی تعبیر میشود. قضاوتی تقریباً متعادل و مبتنی بر استانداردها و انتظارات زندگی است و نتیجه آن، تصدیق اوضاع و شرایط زندگی براساس قیاس با وضعیت گذشته، وضعیت ایدئال و قیاس با وضعیت دیگران است.
برخی اندیشمندان چون اشمیتز، در این راستا بر فقدان آرزوهای تحقق نیافته تأکید میکنند و معتقدند شادی حالتی است که در آن شخص دیگر آرزو، تمایل و خواسته ای ندارد
سوم، تعاریف ترکیبی، در این گونه تعاریف، شادی یک وضعیت روانی پیچیده، هم در بخش شناختی و هم در بخش عاطفی فرض می شود، یعنی فرد از یکسو ارزیابی مثبتِ توأم با شناخت ازجنبه های متفاوت زندگی خود دارد و از سوی دیگر احساس عاطفی خوب و خوشایندی از زندگی در خود ایجاد میکند
احساس شادی و نشاط برای تمام نسل ها و از مهم ترین نیازهای بشری است. شادی موهبتی است که ارزش آن برای کسی که دچار گرفتاری ها و افسردگی ها شده است، بیشتر است. شادی موضوعی کاملا فردی نیست و تا حدودی یکی از خواص جامعه است . شادی جامعه تابعی از عواملی است که بیشتر در آنها تجلی می یاب
نشاط موجب نگرش مثبت به زندگی، خودپنداری مثبت، نگرش مطلوب و رضایت آمیز به خود و دیگران، روابط اجتماعی متعادل، دوری از کینه و نفرت، انتخاب آگاهانه اهداف زندگی، افزایش موفقیت های زندگی، تمایل بیشتر برای کمک به دیگران، عملکرد بهتر شغلی، تحصیلی و تصمیم گیری بهتر می گردد - شریفی و همکاران، . - 63:1389 اهمیت مقوله شادی تا آنجاست که از سال 2000 سازمان ملل برای تعیین توسعه یافتگی کشورها متغیرهای نشاط، امید به آینده، خشنودی و رضایتمندی افراد جامعه را نیز به عنوان یک متغیر کلیدی وارد محاسبات کرده است، به این صورت که اگر مردم یک جامعه احساس نشاط، خشنودی و رضایتمندی نکنند نمی توان آن جامعه را توسعه یافته قلمداد کرد
احساس شادی یکی از ضروری ترین خواسته های فطری و نیازهای روانی انسان به شمار می رود و به دلیل تاثیرات عمده بر سالم سازی جامعه، مدت مدیدی است که ذهن انسان ها را به خود مشغول نموده است به طوری که امروزه بسیاری از کشورها به نوعی در صدد ایجاد یک جامعه سالم و شاد هستند، زیرا به نظر می رسد احساس شادی از یکسو انسان ها را برای زندگی بهتر و بازدهی بیشتر آماده می کند و از سوی دیگر به دلیل ویژگی مسری بودن آن، بستگی های فرد را با محیط افزایش می دهد.
از این رو مادامی که شهروندان احساس شادی کنند، همواره در خدمت به شهر و افراد جامعه اهتمام بیشتری می ورزند. از این منظر نقش شادی و سرزندگی در زندگی افراد به حدی مهم قلمداد می شود که راسکین معتقد است که ثروتمند ترین کشور، کشوری است که بیشترین افراد شاداب را در خود جای داده است - مظفر،. - 13 :1379 لزوم پرداختن به مقوله احساس شادی و نشاط و عوامل فرهنگی ایجادکننده آن از آنجا ناشی میشود که به نظر میرسد
امروزه پیشرفت هر جامعه در گرو استفاده بهینه از نیروی انسانی آن جامعه است و یکی از مهمترین اصول در حوزه مدیریت منابع انسانی، توجه به مقوله شادی و نشاط انسان هاست، زیرا انسان شاد، انسانی کارا، مبتکر، مولد و سازنده است و همین اعمال مثبت به سلامت فیزیکی و روانی او نیز کمک شایانی خواهد کرد. براین اساس در نظر گرفتن این مقوله در سیاستگذاری های فرهنگی، مستلزم شناخت و بررسی دقیق و علمی آن پدیده است.
علمی که به گفته کنت باید براساس روشهای اصولی و منظم نشان دهد چگونه انسانها در یک جامعه زندگی می کنند و چگونه باید شرایط و موقعیت های خود را برای ایجاد شادی و نشاط تغییر دهند - Glatzer,2000: 503 - . یکی از علل گسترش افسردگی ها و ناشادی ها در جامعه امروز، نداشتن شناخت نظری درست از شادی است. لذا از گام های ضروری برای گسترش شادی، داشتن »دیدگاه نظری مناسب « در این زمینه است.
نگارنده در این مقاله می خواهد به این پرسش از منظر شخصیتی تاثیر گذار یعنی مقام معظم رهبری پرداخته و دیدگاه فرهنگی ایشان ها را در مقوله فرهنگ شادی مورد بررسی قرار دهد. هدف این پژوهش دست یافتن به شناختی نظری از شادی برای توسعه و گسترش آن در جامعه است. از منظر نگارنده یکی از علل گسترش افسردگی ها و ناشادی ها در جامعه امروز، نداشتن شناخت نظری درست از شادی است، شناخت های نادرست می توانند مانع از اتخاذ راهبردهای مناسب برای گسترش شادی در جامعه شوند. بنابراین یکی از گام های ضروری برای گسترش شادی، داشتن دیدگاه نظری مناسب در این زمینه است. این مقاله کوشش می کند با رویکردی شخصیت محور، مفهوم فرهنگ شادی و عوامل تأثیرگذار بر آن را توضیح دهد و در نهایت باتوجه به نظر شخصیت مورد بررسی، برخی راهبردهای توسعه شادی در جامعه را پیشنهاد نماید.
تاریخچه شادی
نخستین اندیشه های فلسفی، دینی و اخلاقی انسان حول محور شادی و کاهش رنج و افزایش لذت بوده است، و انبوهی از دیدگاه ها یا نظریه ها درباره شادی، زندگی و جامعه شاد تاکنون شکل گرفته اند .هر یک از این دیدگاه ها متناسب با بستر اجتماعی و شرایط زمانی و مکانی معینی به وجود آمده و با توسعه و تحول اندیشه و جامعه انسانی، این دیدگاه ها نیز تحول یافته اند. تا قبل از پیدایش و گسترش علوم انسانی و اجتماعی در قرن نوزدهم، شادی از موضوعاتی بود کهعمدتاً فیلسوفان، ادیبان و عالمان دین درباره آن نظریه پردازی یا اظهارنظر میکردند. شاید بتوان قدیمی ترین تعریف شادی را به افلاطون نسبت داد. افلاطون، سه بعد برای روح انسان قائل است که عبارتند از: شهوت، خشم و خرد.
