بخشی از مقاله
چکیده
در الگوی اسلامی و ایرانی عدالت اساس و بنیان اصلی آن است. پس روستاهای ما نیازمند داشتن الگوی توسعهپایداری هستند که در چارچوب جهانبینی اسلامی باشد و با ظرف توسعه کشور ما ایران سازگاری داشته باشد. این امر در سایه داناییمحوری جامعه روستایی امکانپذیر است و مقولههای اصلی که باعث گسترش داناییمحوری و سپس آیندهنگری در مناطق روستایی میشوند: مدیریت، آموزش، اطلاعرسانی و فناوری ارتباطات و سازمانهای دولتی و غیر دولتی. در جامعهای که این زیرساختهای مناسب باشد و در اختیار جامعه روستایی قرار گیرد باعث افزایش سطح آگاهی روستائیان و ارتباط آنها با جامعه بیرون از روستا میشود و سرآغاز داناییمحور، رشد آگاهی و تفکرات آیندهنگری خواهد بود. که هدف دانایی-محوری توسعه انسان و جامعه انسانی است. توسعهای که، جامع، یکپارچه و چندبعدی است. هدف این کار ایجاد برنامهریزی روستایی در قالب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که مهمترین قسمت جمعیتی کشور در این روستاها ساکناند تا از عدالت این الگو بهرهبردار شوند.
کلیدواژهها: داناییمحور، الگوی اسلامی ایرانی، داناییمحور روستایی، چارچوب نظری
مقدمه
با توجه به نقش متقابل و تنگاتنگی که مفهوم توسعه دانایی محور با پدیده فناوری اطلاعات دارد یکی از بزرگترین و مهمترین نیازهای جوامع پذیرنده مدل توسعه دانایی محور امکان توسعه آموزشهای مربوط به فناوری ارتباطات و اطلاعات و همچنین توسعه آموزش مبتنی بر فناوری ارتباطات و اطلاعات میباشد. که بزرگترین دستاورد اینگونه آموزشها در قالب یک جامعه دانای محور کمک به یادگیریهای عمومی و درنهایت تربیت نیروهایی متخصص در زمینه های مختلف و مورد نیاز جامعه دانایی محور می باشد. فناوری ارتباطات و اطلاعات در عصر حاضر امکان تولید و تکثیر دانش را با هزینه و زمان کمتر فراهم ساخته است چنانکه امروزه استفاده از رسانههای گوناگون و استفاده از شبکه جهانی اینترنت به عنوان بهترین ابزار برای فراهم ساختن آموزشهای از راه دور شناخته میشوند که با احتساب و مقایسه بین هزینههای آموزشهای حضوری بسیار ارزانتر تمام می شود.
نگاهی به متدولوژی و روش شناختی آموزش در جامعه دانایی محور با تکیه بر زیر ساخت فناوری ارتباطات و اطلاعات حاکی از تعامل دو سویه بین آموزش و فناوری ارتباطات و اطلاعات دارداگر. از بُعد وسیله آموزشی به فناوری ارتباطات و اطلاعات نظری بیفکنیم می بینیم که این وسیله نوین امکانات و ویژگی های ممتازی و جدیدی را برای توسعه آموزش در اختیار همه مردم و حتی روستاهای دور دست میگذارد و این امکان را برای همگان فراهم می آورد تا از مهارتهای پایه و ابتدایی و به اصطلاح سواد رایانهای برخوردار شوند. مثل اینکه فناوری اطلاعات به عنوان یک تکنولوژی جدید در خدمات سایر علوم امکان توسعه سایر دانش ها را نیز در بستر خود فراهم آورده است.
پس بین توسعه پایداری و دانایی محور رابطه مستقیم و علت و معلولی قرار دارد. پس ارکان اساسی دانایی محور روستایی عبارتند از: -1رویکردآموزشی -2 رویکرد اطلاع رسانی و فناوری و ارتباطات -3 رویکرد مدیریتی -4 سازمانهای دولتی و غیر دولتی در روستاها. پس نقش و جایگاه روستاها در فرایندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقه ای، ملی و بین المللی و پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده، نابرابری فزاینده، رشدسریع جمعیت، بیکاری، مهاجرت، حاشیهنشینی شهری و غیره موجب توجه توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری گردیده است - ازکیا و غفاری،1383؛. - 19
مبانی نظر
جامعه دانایی محور مبتنی بر اطلاعات و دانش، ضروزت انکار ناپذیر جهان امروز است. مدیریت دانایی یک ابزار قدرتمند راهبردی است. که سازمانها را در عرصه جهانی میتواند ماندگار نماید. نقش و اهمیت دانایی در حیطه بالا بردن کیفیت عملکرد سازمانها بیتردید ناشی از اطلاعات روزآمدی است. بنابراین ایجاد محیطی که جامعه بتوانند اطلاعات خود را در تعامل، انتقال و تقابل با یک دیگر قرار دهند، میباید از اهداف اصلی هر جامعه باشد تا از بهترین فرآوردههای انسانی را که همان دانایی است به وجود آورد. مدیریت توسعه پایدار روستایی ایران باید به دانایی محور تکیه کند و بسترهای لازم برای دانایی محور در روستاها را فراهم سازد. سرمایهگذاری در بنیانهای دانایی محور در روستاها و ازجمله بسترسازی گسترش فناوری اطلاعات می تواند جامعه روستایی را برای آینده و نقشآفرینی در عرضههای ملی و بینالمللی یاری رساند؛ و مدیریت در این عرصه را چه بسا بتوان مدیریت نوین روستایی خواند - صیدائی، 1387، 119،. - 118
تعاریف مفاهیم
داناییمحوری:
پیتردرایکر محقق و تحلیگر مشهور در عرصههای سیاسی، اقتصادی و مدیریتی، دانایی عبارت است از اطلاعاتی که سبب تغییر یک چیز یا یک شخص میگردد چه با فراهم ساختن زمینه اقدام برای تغییر و چه با قادر ساختن یک فرد با یک نهاد برای انجام یک عمل متفاوت نسبت به آنچه که در گذشته انجام میداده است. وی این واقعیت را یادآوری میکند که جامعه صنعتی حاصل انقلابی بود که در عصر صنعت رو داد و تاثیر آن بر جامعه منحصر به پدید آمدن نوعی از جامعه گردید که اصطلاحاً جامعه صنعتی لقب گرفت. همچنین در عصر اطلاعات سبب پدید آمدن جامعه اطلاعاتی یا به عبارتی دیگر جامعه داناییمحور گردید - درایکر1،. - 1994 از نظر میسون جامعه داناییمحور عبارت است از جامعهای که دانایی در کلیه شئونات و جنبههای آن جریان دارد و این جریان دانایی یا اطلاعات است که بسترسازی تصمیمگیریهای مختلف در عرصه جامعه را برعهده دارد. به عقیده وی دانایی زیر بنای جامعه نوین است و هرکس که به نحوی با دانایی سروکار دارد جزء سازندگان این جامعه محسوب میشود - میسون2،. - 1995
الگوی اسلامی ایرانی- پیشرفت:
تدوین الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت از ابعاد گوناگون یک اتفاق، مهم و بیسابقه در امر برنامهریزی توسعه کشور محسوب میشود و دارای چهار عنصر مفهومی - الگو، اسلامی، ایرانی، پیشرفت - میباشد. - - الگو - - ؛ نقشه جامع است. وقتی میگوییم الگوی اسلامی - ایرانی، یعنی یک نقشه جامع که به ما میگویید که به کدام طرف، به کدام سمت، برای کدام هدف داریم حرکت میکنیم. - - اسلامی بودن - - ؛ این الگو اسلامی است؛ به خاطر اینکه غایات، هدفها، ارزشها و شیوههای کار همه از اسلام سرچشمه خواهد گرفت؛ یعنی تکیه ما به مفاهیم اسلامی و عارف اسلامی است. - - ایرانی بودن - - ؛ شرایط جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی،اقلیمی، جغرافیای سیاسی در تشکیل این الگو تاثیر میگذارد. - - پیشرفت - - الزاماً؛ مرادف با توسعه نیست، علت این است که کلمه توسعه یک بار ارزشی و معنایی خاص دارد، پیشرفت مبتنی بر اصول اسلامی است که نباید از آنها تخطی شود. یعنی به نام فکرپردازی و اندیشهپردازی از اصول انحراف پیدا کند - مقام معظم رهبری،. - 1389/9/10
رویکردآموزشی:
آموزش، اصالتاً تعلیم است و تعلیمات نیز مقدمه و مبنای شکلگیری قالبهای ذهنی و زیر بنای فکری فرد را منسجم می-سازد با آموزش شالودهی قالبهای فکری و ذهنی فرد پیریزی میشود و سامان مییابد. از این روست که گفته میشود، آموزش مبنای تغییر و تحول در الگوهای انسانی است بدین ترتیب، آموزش را میتوان مقدمه و آغاز جریان بلوغ و تکوین قوای فکری آحاد جامعه برای توسعه قلمداد کرد، و چنین برداشت نمود که اگر استعدادها و خلاقیتهای منابع انسانی در جریان رشد و تحول و توسعه قرار نگیرد، قهراً امکان کشف، به کارگیری و بهرهبرداری بهینه از مجموعه دیگر منابع موجود و مستعد، با اراده و به دست صاحبان آنها، نامقدور و یا ناممکن خواهد بود.
در تایید این کلیت فردریک هاربیسون نیز میگوید که: منابع انسانی پایه اصلی ثروت ملتها را تشکیل میدهد. سرمایه و منابع طبیعی عوامل تبعی تولیدند، در حالی که انسانها عوامل فعالی هستند که سرمایهها را متراکم میسازند، از منابع طبیعی بهرهبرداری میکنند، سازمانهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را میسازند و توسعه ملی را به جلو میبرند. به وضوح، کشوری که نتواند مهارتها و دانش مردمش را توسعه دهد و از آن در اقتصاد ملی به نحو موثری بهرهبرداری کند، قادر نیست هیچ چیز دیگر را توسعه بخشد - شهبازی،494،. - 1384
رویکرد اطلاع رسانی و فناوری و ارتباطات:
کاستلز، فناوری، کاربرد علم در حوزه فنون و مهارتهای کاربردی بوده و منابع طبیعی، سرمایه و نیروی انسانی را به کالا و خدمات تبدیل میکند. وی همچنین ویژگی بارز انقلاب تکنولوژیک کنونی را کاربرد این دانش و اطلاعات در تولید دانش و وسایل پردازش، انتقال اطلاعات در یک چرخه بازخورد فزاینده میان نوآوری و کاربردهای نوآوری میداند نه محوریت دانش و اطلاعات - کاستلز،1380، 59و. - 61 ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات، افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر. به طور کلی هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگران و انتقال پیامهای خود به ایشان از وسایل مختلف استفاده می-کند - ساروخانی،19،. - 1383 مراحل اجرای کامل توسعه - - فناوری اطلاعات و ارتباطات - - روستایی میتواندهمچون توسعه دولت الکترونیک در 5 مرحله: پیدایش،ارتقا،تعامل،تراکنش و یکپارچهسازی دیده شود - آیت،اعظمیان؛157،. - 1390
رویکرد مدیریتی:
فرایند برنامهریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل در یک سازمان به منظور دسترسی به اهداف از پیش تعیین شده را مدیریت میگویند - کوهستانی،1379،. - 10 آنچه از مفهوم مدیریت روستا به عنوان یک واحد سکونتگاهی متبادر میشود ممکن است چندان قرابتی با نظرات رایج در باب مدیریت نداشته باشد. بنابراین هنگامی که از مدیریت روستایی سخن به میان میآید
