بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به جایگاه تفکر منطقی و نظام دار در مواجه با مسئله و مشکل و جایگاه کتاب درسی در نظام آموزشی متمرکز بر آن شدیم تا کتاب و تاثیر مدرسه بر پرورش شخصیت افراد و علوم تجربی سوم ابتدایی را از نظر توجه به تفکر و تعقل و استفاده از دانش های قبلی و کاربرد در زندگی روزمره از نظر حل مسئله مورد بررسی قرار دهیم که با استفاده از تهیه چک لیست و تکینیک لیکرت بدین نتیجه رسیدیم که این کتاب به پرورش مهارت حل مسئله به خوبی پرداخته است و در پایان پیشنهادهایی برای بهبود این امر ارائه نموده ایم.
مقدمه
تفکر از بارزترین ویژگی های انسان و یک فرآیند گام به گام و دارای چهارچوب منطقی و نظامدار است که با درنظر داشتن هدف رغابت معین صورت می گیرد. هنگامی که فرد با مساله و مشکلی مواجه می شود باید آن را بررسی کرده ، به راه های حل آن بیندیشد تا به هدف خویش دست یابد با چنین تعبیری می توان گفت که تفکر عبارت است از فعالیت ها جهت دار ذهن برای مسئله به عبارت دیگر تفکر و اندیشه به فعالیت ها یا رفتارهای ذهنی گفته می شود که به حل مسئله ای توجه داشته باشد.
مدرسه باید قوهی استدلال و تفکر دانش آموز را تقویت کند، به نحوی که به توانایی قضاوت صحیح دست یابد و بتواند عقاید را از حقایق ، سفسطه را از استدلال منطقی و سره را زا ناسره تشخیص دهد و در نهایت بیاموزد که چگونه فکر کند و بیاموزد. عالی ترین هدف آموزش و پرورش در تمامی سطوح تحصیلی ایجاد توانایی در حل مسئله آفرینندگی یا خلاقیت در یادگیرندگان است. زیرا حل مسئله آفرینندگی از فرآیندها با جریان های اصلی تفکر به شمار می روند.
کتاب درسی در نظام آموزشی یکی از عناصر مهم و اساسی است. از این رو اگر محتوای کتاب های درسی هماهنگ و همسو با اهداف کلی و جزیی نظام آموزشی نباشد نمی توان انتظار داشت که دست یابی به اهداف مورد نظر امکان پذیر باشد. با توجه به نقش محتوا در تحقیق اهداف برنامه درسی ، این عنصر برنامه درسی حوزه ی وسیعی از کوشش های علمی و بررسی ها را به خود اختصاص داد و پژوهشگران را بر آن داشته است که مناسبت آن را با سایر عناصر برنامه درسی بررسی کنند ملاک ها و معیارهای مناسبی برای تعیین میزان اثر بخشی و کارایی آن تدوین کنند.
از سویی دیگر، در نظام آموزش و پرورش ایران کتاب های درسی دوره ی ابتدایی ، راهنمایی تحصیلی و متوسطه به صورت متمرکز بوده و کمتر برنامه ریزی و تالیف کتاب های درسی وابسه به وزارت آموزش و پرورش تهیه و در تمام کشور استفاده می شود. همچنین در نظام آموزشی ایران معلمان نهایتا به صورت متمرکز در تهران گزینش و استخدام می شوند. لذا کتاب درسی درکنار معلم جزء ارکان اصلی آموزش است که انتظار می رود یادگیری آن در زندگی امروز و فردای شاگردان موثر باشد.
بیان مسئله
زندگی روزمره و مواجه شدن با موقعیت های جدید این حُسن را ایجاد می کند که مهارت حل مسئله را در کودکانمان تقویت کنیم. حال آن که دانش آموزان مخاطب برنامه درسی ما در ازای هزینه کرد زیاد از جمله وقت و توانایی ، در صدد کسب این مهارت های مورد نیاز هستند. این نکته حائز اهمیت است که در کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی به چه میزان به این مهارت پرداخته است؟
پیشینه تحقیق
فتحی - 1389 - در تحقیقی با عنوان "تحلیل محتوای برنامه ی درسی علوم تجربی پایه های سوم و چهارم دوره ی ابتدایی از نظر میزان توجه به فرآیند حل مسئله و مهارت های تفکر" که به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد خود انجام داده بود بدین نتیجه دست یافت که از بین مجموع کل مهارت تفکر شاخص فکر کردن بیشترین توجه را داشته است و از مجموع کل مهارت حل مسئله شاخص آزمایش بیشترین توجه را داشته است.
برانی و همکاران - 1389 - در پژوهشی با عنوان "جایگاه حل مسئله در تمرین های کتاب درسی علوم ابتدایی" به این مهم دست یافته اند که در کتب علوم دوره ابتدایی به مرحله چهارم از فرآیند حل مسئله - ارائه راه حل - بیشترین توجه شده است. امیر احمدی - 1391 - در پژوهش " تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی برمبنای الگوی حل مسئله ی دیویی" به این نتیجه دست یافتند که از بین ده مهارت ضروری حل مسئله به مهارت تفسیر و استنباط و نتیجه گیری بیشترین توجه را داشته است.
اهمیت و ضرورت پژوهش
با توجه به اهمیت کتب درسی و جایگاه آن در نظام تعلیم و تربیت و جایگاه تفکر و حل مسئله در پرورش تفکر و زندگی عاقلانه ، از این رو کتاب علوم تجربی پایهی سوم را مورد بررسی قرار دادیم تا میزان توجه کتاب به این امر را مورد مطالعه قرار دهیم.
اهداف پژوهش
هدف کلی :
بررسی محتوای کتاب علوم تجربی پایه سوم از نظر حل مسئله.
اهداف جزیی :
- توجه کتاب به مهارت تفکر منطقی.
- توجه کتاب به مهارت کاربرد دانش قبلی.
- توجه کتاب به کشف ارتباط بین دانسته ها و موقعیت های جدید.
روش پژوهش
روش تحقیق پژوهشی حاضر توصیفی و از نوع تحلیل محتوای مفهومی است و صفحه به صفحه ی کتاب درسی از متن، تصاویر و فعالیت ها مورد توجه و بررسی قرار گرفت.
روش گردآوری اطلاعات
به منظور جمع آوری دقیق اطلاعات از روش چک لیست استفاده کردیم.
جامعه و نمونه آماری
در این پژوهش جامعه آماری مجموعه ی کتب دوره ی ابتدایی و نمونه ی پژوهش کتاب علوم تجربی پایه سوم می باشد.
