بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب درسی ریاضی پایه سوم ابتدایی بر اساس حیطه شناختی بلوم و تعیین نوع مسائل کتاب با توجه به انواع مسائل جوناسن میباشد. روش پژوهش، تحلیل محتوا است. جامعه آماری شامل محتوای کتاب ریاضی پایه سوم ابتدایی تالیف 1394میباشد. نمونه آماری شامل کلیه سوالات و تمرینات و مسائل کتاب میباشد. در پژوهش انجام شده نتایج زیر به دست آمد: در بخش تحلیل، بر اساس حیطه شناختی بلوم، مشخص شد بیشترین تمرینها و فعالیتها و مسائل کتاب با 40 درصد در سطح کاربرد و کمترین تمرینها و فعالیتها و مسائل کتاب با 0/58 درصد در سطح ارزشیابی قرار دارد. این تحلیل نشان داد که در کتاب، تعداد تمرینها، فعالیتها و مسائل در سطح بالای حیطه شناختی بسیار اندک است. در بخش تحلیل، مسائل کتاب با توجه به طبقهبندی انواع مسائل جوناسن، ساختار مسائل کتاب از نوع خوش ساختار میباشند و بیشترین مسائل کتاب با 37/66 درصد از نوع مسائل داستانی هستند.
مقدمه
یکی از مهمترین فعالیتها در جریان بهبود و پیشرفت برنامه درسی، ارزشیابی برنامههای درسی است. این فعالیت، موجب ایجاد مدار بازخورد در برنامهریزی درسی شده و در نهایت اصلاح و بهبود برنامههای درسی را به ارمغان خواهد آورد - یارمحمدیان،1392؛ حسینی نسب، . - 1377 سابار معتقد است یکی از موضوعات مهم در برنامهریزی درسی اهمیت دادن به نوسازی و تجدیدنظر در برنامههای درسی و هماهنگ ساختن محتوا و روشهای تدریس با شرایط در حال تغییر است - به نقل از مهرمحمدی و محمودی،. - 1391 در نظام آموزشی کشور، کتاب درسی عصاره برنامه درسی بوده و محور فعالیتهای یاددهی و یادگیری است. بنابراین باید به طور مداوم ارزیابی شود - مهرمحمدی و محمودی،. - 1391 این ارزیابی-ها به دستاندرکاران و مولفین کتابهای درسی کمک میکند تا هنگام تهیه و تدوین و یا گزینش و انتخاب کتاب درسی تصمیمهای عاقلانهای را اتخاذ نمایند. نوعی از تحلیلها، تحلیل محتوایی است.
این نوع تحلیلها کمک میکند تا مفاهیم، نگرشها، باورها و کلیه اجزاء مطرح شده در قالب دروس کتاب مورد بررسی عملی قرار گرفته و با اهداف برنامه درسی، مقایسه و ارزشیابی شوند - یار محمدیان،. - 1392 محتوای برنامه درسی از یک طرف میتواند یادگیرندگان را برای تفکر و تعقل در مسائل آماده کند - روش اکتشافی و فعال - و از سویی او را به حفظ کردن مطالب و خمودگی فکری - روش غیر فعال - بکشاند - موسیپور، . - 1382 از میان مواد آموزشی، علم ریاضی به خاطر ماهیت انتزاعی و ذهنی که دارد یکی از موثرترین ابزار در گسترش و پرورش ساختارهای منطقی و فرآیندهای ذهنی است - ابراهیمی،. - 1385 همچنین ریاضیات علمی است که نقشی موثر در شناخت طبیعت و دقت بخشی به مفاهیم سایر علوم را داراست و نشان دهندهی چارچوب اصلی روشهای تفکر و فهم انسانی است بنابراین توانایی به کارگیری ریاضی در حل مسائل روزمره و انتزاعی از اهداف اساسی آموزشی ریاضی میباشد.
- دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش، . - 1389 با توجه به اهمیت درس ریاضی و نتایج حاصل از مطالعات تیمز - - TIMM - حاجی، - 1385 و از طرفی تحولات و تغییرات اجتماعی باعث تغییر نیازها و انتظارات دانشآموزان شده است همچنین رشد آموزش ریاضی و رویکردهای جدید آموزش ریاضی - مولفان کتاب ریاضی راهنمای معلم، - 1391 ضرورت توجه جدی به اصلاح روشهای آموزش ریاضی و نارسائیهای آن امری لازم و ضروری به نظر میرسد. به همین دلیل اصلاح برنامه درسی ریاضی از نظر اهداف، روشها، محتوا و چگونگی ارزیابی باید مورد توجه قرار گیرد که کاری بسیار حساس و دقیق است.
- حاجی،. - 1385 در مقطع ابتدایی، رویکرد فعال باید مبتنی بر ویژگیهای طبیعی و قوانین رشد روانی بچهها، علایق کودکان و استفاده از حواس آنها باشند - فتحی واجارگاه،. - 1392 چنانکه تعلیم و تربیت نوین معتقد است دانشآموزانی که به طور فعال به یادگیری میپردازند، نه تنها بهتر فرا میگیرند، بلکه از یادگیری لذت بیشتری هم میبرند، زیرا آنها به جای اینکه فقط شنونده باشند، فعالانه در جریان یادگیری مشارکت میکنند و خود را مسئول یادگیری خویش میدانند - گاردنر و جولرGardner and Jeweler ،. - 2000 لذا مقطع ابتدایی به عنوان پایهای اصلی برای مقاطع دیگر محسوب میشود و به علت همزمان بودن این دوره با رشد ذهنی کودک دارای اهمیت زیادی میباشد.
پس لازم است برنامههای درسی در این دوره و به خصوص کتب درسی آن پیوسته مورد ارزشیابی و تجدید نظر گیرد - اقدامی،. - 1387 مقدم و سهرابی - 1390 - در بررسی کتابهای درسی ریاضی دوره ابتدایی به این نتیجه رسیدند هرچند مولفه های فرهنگی مورد توجه قرار گرفته، اما به مسایل فرهنگی متناسب با قومیتهای متعدد در کتاب توجه کافی نشده است. دوایی - 1379 - در تحلیل کتابهای ریاضی مقطع ابتدایی به این نتیجه رسید که در مورد مؤلفه »شروع درس با طرح سؤال«که در حدود %91 از دروس با طرح سوال شروع شده است که میتوان گفت از حد مطلوبی برخوردار است، ولی در مورد مؤلفه »تشویق به مسأله سازی« فقط حدود %4 دانشآموزان به مسألهسازی تشویق شدند، در نتیجه با ملاکهای مطروحه برونر فاصله دارند.
اقدامیراستهکنار - - 1387 در تحلیل محتوای کتب ریاضی دوره ابتدایی بر اساس طبقهبندی هدفهای آموزشی در حیطه شناختی بلوم - - 1956 Bloomو همکاران به این نتیجه رسید که کلیه کتابهای ریاضی دوره ابتدایی در سطح دانش قرار دارند. در بررسی تمرینات با استفاده از فرمول ویلیام رومی - - Romei ، کتاب های ریاضی دوم در حد مناسبی قرار گرفتهاند. کلیه کتابهای ریاضی دوره ابتدایی. در ارتباط با اصول سازماندهی محتوا تا حد زیادی توانسته رضایت خاطر را فراهم سازد. معظمی - 1379 - در نتایج پژوهش کتاب ریاضی پایه چهارم ابتدایی به این نتیجه رسید به معیارهای تحلیل محتوا و انتخاب محتوا به میزان کافی توجه نشده است. کتاب، به نظر معلمان این پایه دارای اشکال است و این اشکالات در افت تحصیلی دانشآموزان نقش موثری ایفا میکند.
حسینی نسب - - 1377 در تحلیل محتوای کتب درسی ریاضی دوره ابتدایی این نتیجه رسید که، در اکثر این کتابها، تمرینها حالت متعارف داشته، اما مسائل سختتر از حد معمول هستند، اکثر تمرینها در سطوح کاربرد و دانش قرار دارند. چاپ کتب از کیفیت خوبی برخوردار نبوده و کاغذ آن نیز مرغوب نمیباشد. کتابهای ریاضی پنج پایه از لحاظ رنگآمیزی و استفاده از تصاویر طبیعی و واقعی در متن دارای کمبودهایی هستند و اصول کادربندی در تصاویر رعایت نشده است.
بصام تبار - 1367 - به این نتیجه رسید بعضی از مطالب ریاضی پایه اول ابتدایی مانند طول و اندازهگیری برای کودکان پایه اول ساده نیست. اما مفاهیمی مانند مجموعه، جمع و تفریق اعداد و شکلهای هندسی و پول، به راحتی آموخته میشود. پاشاییعدل - - 1383 در بررسی مباحث ریاضی در سه دوره تحصیلی علل بیعلاقه بودن دانشآموزان نسبت به درس ریاضی: دیدگاه منفی اولیاء به درس ریاضی، عدم همکاری اولیاء با اولیاء مدرسه، حجم زیاد کتاب درسی، تناقض میان کتابهای ریاضی سه مقطع عنوان کرد.
رحیمی، عصاره و صالح صدق پور - - 1393 در بررسی کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی مبتنی بر الگوی خلاقیت پلسک - Plsek - به این نتیجه رسید که میزان توجه و درگیری با شاخصهای الگوی خلاقیت پلسک و مقدار ضریب اهمیت هر یک از این شاخصها در کتاب بسیار کم بوده و محتوای درسی کتاب مذکور بر اصول خلاقیت پلسک منطبق نیست و مطابق این دیدگاه محتوای درسی کتاب کمتر میتواند در ایجاد و پرورش خلاقیت در یادگیرندگان مؤثر باشند. ادیب نیا - - 1381 به این نتیجه رسید که محتوای کتاب ریاضیات چهارم ابتدایی با هدفهای آموزشی دورهی ابتدایی، مطابقت دارد.
