بخشی از مقاله
چکیده :
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتواي کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی - متن، پرسشها و تصاویر - از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی در سال تحصیلی 1394بود. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، کتاب علوم تجربی پایه ي دوم ابتدایی بود. کل کتاب به عنوان نمونه، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. ابزار گردآوري اطلاعات، سیاههي تحلیل مبتنی بر روش ویلیام رومی است که براساس مبانی نظري تهیه و روایی آن توسط متخصصان علومتربیتی تأیید شد .
واحد مطالعه درسهاي مندرج در کتاب و واحد تجزیه و تحلیل، متن، پرسشها و تصاویر کتاب است که بر اساس مقولههاي فعال و غیرفعال توسط فرمول ویلیام رومی تحلیل و ضریب درگیري آنها مشخص شد. نتایج به دست آمده نشان میدهد که متن کتاب علوم تجربی با ضریب درگیري 2/57 ، متنی می باشد که دانش آموزان رابه طور مرتب ومداوم به تجزیه و تحلیل وادار می کند و دیگر امکان ارائه اطلاعات علمی به اندازه کافی براي انها وجود نداردو فقط فراگیر را به انجام فعالیت هاي متعدد فرا می خواند.
در این کتاب به دلیل نداشتن سوال هاي پایان فصل و با توجه به روش ویلیام رومی تعداد پرسش ها 0 بوده در نتیجه تحلیل نشده اند. اما تصاویر کتاب با ضریب درگیري 0/29 نشان دهنده ي غیرفعال و غیرپویا بودن تصاویر است و زمینه را براي فعالیت فراهم نمیکند. بنابراین، تصاویر کتاب علوم تجربی پایه ي دوم ابتدایی سال چاپ 1394 به روش غیرفعال و متن کتاب به روش بیش از حد فعال تدوین شدهاند.
مقدمه تحقیق
برنامه ومحتواي کتاب درسی یکی از عناصر مهم نظام آموزش و پرورش است و در تحقق اهداف آموزش و پرورش نقش اساسی دارد.پس نیاز است تا محتواي کتب درسی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند تا با باز نگري و تجدید نظر و اصلاح برنامه ومحتوا ي کتب درسی زمینه رشد وپیشرفت تحصیلی را فراهم اورد .
اما یکی از مهمترین برنامه هاي درسی در مدارس ابتدایی آموزش علوم است . در این برنامه ي درسی که به اسامی مختلفی مانند آموزش علوم تجربی،ارتباط با طبیعت ،آموزش پایداري و محیط زیست ،ارتباط با اجسام و امثال آن در نظر گرفته میشود،تجربه مستقیم دانش آموز در ارتباط با این آموزش در اولویت اهداف ارایه ي برنامه ي درسی قرار دارد .
با توجه به اینکه علوم تجربی یکی از دروس پایه در ابتدایی می باشد و با توجه به پیشرفت هاي روز که همه روزه در مورد این درس انجام میگیرد نیاز به تحلیل و بررسی براي تغییر وتحول در کتاب هاي این برنامه ي درسی احساس میشود.
تعیین محتوا درسی از مسائل بسیار مهم در نظام هاي آموزشی و درسی به شمار می رود.انتخاب محتوا به این پرسش پاسخ می دهد که چه چیزي باید آموخته شود؟از این رو نقش کتاب درسی ، فراهم کردن امکانات و شرایط مناسب براي ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار دانش آموزان از طریق فرآیند یاددهی و یادگیري است .اگر برنامه درسی و محتواي کتاب هاي مربوط،هماهنگ و هم سو با اهداف کلی و جزئی نظام نباشند ،نمی توان به تحقق هدف هاي مورد انتظار امیدي داشت .موفقیت یک نظام آموزشی در گرو هماهنگی اجزاي متشکله با یکدیگر و هم سویی اجزا در جهت تحقق هدف ها و تناسب آن با ویژگی هاي خاص مخاطبان آموزشی است.
تحلیل محتوا چیست؟
فن پژوهش عینی، اصولی و احتمالا کمی در محتوا به منظور تفسیر آن را تحلیل محتوا می گویند. تفکر بنیادي تحلیل محتوا عبارتست از قرار دادن اجزاي یک متن - کلمات، جملات، پاراگراف ها و امثال هم بر حسب واحد هایی که انتخاب می شوند - در مقولاتی که از پیش تعیین شده اند البته تحلیل محتوا تنها محدود به متن و نوشته نمی شود، بلکه می تواند شامل سایر مطالب از جمله تصاویر، نقشه ها و نقاشی هاو نمودارها نیز باشد.
تحلیل محتوا از نظر بارکوز : وي معتقد است که تحلیل محتوا عبارتست از تحلیل علمی، جامع، دقیق و منظم پیام هاي ارتباطی است.
چرا محتوا را تحلیل می کنیم؟
پاسخ این سوال در یک جمله می تواند چنین باشد: یافتن نسبت بین اهداف و محتوا به منظور بهبود محتواي موجود، علت اصلی تحلیل محتوا خواهد بود اما موضوع به همین جا ختم نمی شود چنانچه در تعاریف مختلف از محتوا نیز مشاهده شد. محتوا داراي عناصر متعدد و پیچیده اي است ضمن آنکه جنبه هاي مختلفی را نیز در بر دارد. از این رو یکی از دلایل تحلیل محتوا تشخیص این عناصر و آن جنبه هاست. مسلما در صورتی که اجزاي مختلف محتوا شناخته شده و دسته بندي گردد درك آن ساده تر و انتقال آن مقدورتر خواهد بود.
تحلیل محتوي به روش ویلیام رومی
این روش از نوع تجزیه و تحلیل کمی است. که در آن میزان یادگیري دانش آموزان در فرایند یادگیري را ارزیابی می کنند.هرچنداین روش همه ي ابعاد را در بر نمی گیرد، اما یکی از بهترین تکنیک هاي موجود براي تعیین فعال سازي دانش آموزان است.
با تحلیل و محتوا ،نقاط ضعف محتوا آشکارتر شده ،ضرورت پیروي یا ایجاد یک برنامه استاندارد ،بیشتر احساس می شود.کشورهاي موفق در آزمون تیمز،کشورهایی بوده اند که در زمینه ي تدوین استاندارد هاي آموزشی با چارچوب برنامه درسی ،پیشگام بوده اند.
با توجه به اینکه علوم تجربی یکی از دروس پایه در ابتدایی می باشد و با توجه به پیشرفت هاي روز که همه روزه در مورد این درس انجام می گیرد نیاز به تحلیل و بررسی براي تغییر و تحول در کتاب هاي این برنامه درسی احساس می شود.
بیان مسئله
در نظام اموزش و پرورش ایران که از نوع متمرکز است ،باید توجه خاصی به کتاب درسی شود ، زیرا نقص ها و کمبود هاي کتاب به کل جامعه دانش آموزي کشور ضرر و زیان می رساندو در عوض کتاب مناسب ، منفعت هاي زیادي را به همراه خواهد داشت. در دهه هاي اخیر تغییراتی مهم در برنامه هاي نظام اموزشی صورت گرفته است که این تغییرات براي شرکت دادن فعال دانش آموزان در فعالیتهاي اموزشی بوده است. چرا که تصور می شود دانش آموزان مصرف کنندگان بی چون و چراي آموزشی به حساب می آیند و قطعا در انجام تغییرات در کتاب هاي درسی و انجام اصلاحات در ابعاد گوناگون آموزشی تاثیر گذار است.
از این رو در این نوشتار سعی شده است تا با بررسی و تحلیل محتواي کتاب علوم تجربی سال دوم ابتدایی چاپ 1394 با استفاده از از تکنیک ویلیام رومی میزان فعال و غیر فعال بودن متن ، تصاویر این کتاب بررسی شود و ضریب درگیري هر مقوله بیان شود.
هدف پژوهش
هدف از این پژوهش ، تحلیل محتواي کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی - متن، پرسشها و تصاویر - از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی در سال تحصیلی 1394می باشد.
سوال هاي پژوهش
-1آیا متن کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی ، به شیوه ي فعال براساس روش ویلیام رومی ارائه شده است ؟
-2 آیا تصاویر کتاب علوم تجربی پایه دوم ابتدایی ، به شیوه ي فعال براساس روش ویلیام رومی ارائه شده است ؟
روش تحقیق
در واقع هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که محقق چه راهی را اتخاذ نماید تا او را هر چه سریعتر ،دقیق تر و راحت تر در دستیابی به پاسخ هاي پرسش ها در تحقیق مورد نظر کمک کند.
این مقاله به روش تحلیل و محتوا با استفاده از تکنیک ویلیام رومی انجام شده است. براي بدست آوردن جامعه ي آماري و آمار گیري از کتاب علوم تجربی پایه ي اول ابتدایی در این تحقیق به ترتیب زیر عمل شده است :
-1ابتدا با استفاده از کتاب علوم تجربی دوم دبستان تعداد کلی متن،تصاویر وپرسش ها را به دست آوردیم،که پس از انجام این کار تعداد متن 334عدد،تعداد تصاویر 190عدد و تعداد پرسش ها به دلیل نبودن سوالات پایان فصل وبا توجه به روش ویلیام رومی صفر عدد مشخص گردید.
-2پس از بدست آوردن تعداد کلی متن ،تصاویر و پرسش ها براي سرعت بخشیدن به کار از جدول مورگان استفاده شد
-3در این مرحله از تحقیق به دلیل اینکه تحلیل بهترین و دقیق ترین نتیجه دا را باشد داده ها و مقوله هاي مورد نظر را به صورت تصافی پیدا کردیم وسپس تحلیل کردیم.
پس از اینکه مقوله هاي خود را به صورت تصادفی پیدا کردیم شروع به کد گذاري کردیم به این ترتیب که مقلو هایمان - متن و تصاویر - را به فعال ،غیر فعال وخنثی تقسیم کردیم .پس از این کاربا استفاده از فرمول ویلیام رومی میزان درگیري دانش آموزان با هر مقوله را که نشان دهنده ي فعال بودن و یا نبودن آن مقوله است را پیدا کردیم.ودر آخر از جول فرا وانی مقوله هاي فعال وغیر فعال و همچنیخن نمودار هاي در صدي به محاسبه ي ضریب در گیري متن و تصاویر استفاده کردیم.
روش تعیین ضریب در گیري ویلیام رومی
هدف ویلیام رومی این است که آیا کتاب ویا محتواي مورد نظر ما دانش آموزان را با فعالیت هاي آموزشی ویادگیري مشغول ودرگیر می کند یا نه.ویلیام رومی محتواي هر کتاب را به سه مقوله ي متن ،تصاویر و پرسش تقسیم کرده است که هر یک از این مقوله ها براي اینکه مورد تحلیل و بررسی دقیق تر قرار گیرند خو داراي قسمت هاي مختلفی میشوند به این ترتیب که متن خود داراي 10قسمت ،تصاویر 4قسمت و پرسش ها داراي4 قسمت،با توضیحات مختص به خود هستند که در ادامه ي تحقیق و در جاي خود به آنها خواهیم پرداخت. نکته ي دیگر که در جاي خود بسیار مهم است این است که محقق براي تحلیل یک محتوا ابتدا باید مقوله هاي متن ،تصاویر وپرسش ها را به درستی تشخیص دهد واز ان مهمتر این است که با توجه به اطلاعات هر کدام از این مقوله ها فعال ،غیر فعال وخنثی بودن هر مقوله را شناسایی کند.
مقوله ها به سه قسمت فعال ،غیر فعال وخنثی تقسیم می شوند:
-1مقوله هاي فعال :این نوع مقوله ها دانش آموزان را به فعالیت یاد دهی-یا دگیري و تحقیق وپژوهش دعوت میکنند.
