بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش به منظور تحلیل محتوای کتاب فارسیسوّم دبستان از نظر بعد توانایی مقابله و تعامل با مشکلات انجام گرفت. روش این تحقیق، با در نظر گرفتن اهداف پژوهشی از نوع تحقیقات توسعهای است و از نظر روششناسی روش مورد استفاده در این تحقیق، تحلیل محتواست. جامعهی آماری این پژوهش شامل متن دروس، توضیحات، و پرسش-های آخر هر درس کتابفارسی سوّم دبستان است.
در این تحقیق کلّ جامعه به عنوان نمونه در نظر گرفته شده است؛ به بیان دیگر از کلشماری استفاده شد.و از گویههای عامل اول پرسشنامهی هوش معنوی با عنوان سجایای اخلاقی افراد به عنوان چکلیست استفاده شده است. ضرایب پایایی مقیاس با روش آلفای کرونباخ و اجرای موازی به ترتیب برابر با 0/80 و 0/78 بدست آمد.
جهت محاسبهی پایایی دادههای جمعآوری شده براساس گویهها دو نفر اقدام به جمعآوری دادهها از کتاب نمودند. سپس میزان موافقت بین دو نفر در کدهای ثبت شده براساس فرمول اسکات برابر 0/81 محاسبه شد. یافته ها نشان داد که در متن درسهای کتاب فارسی سوّم دبستان، 58 بار معادل 9/1درصد، در فعالیّتهای کتاب، 20بار معادل 9/97 درصد و در ضمیمهها، 50بار معادل 9/98درصد اشاره شده است.
مقدمه
در ایران، نظام آموزشی به صورت متمرکز اداره و بیشترفعالیّتهای آموزشی، در چارچوب کتاب درسی انجام می شود. از این رو انتخاب محتوا و ارائهی آن در قالب کتابهای درسیاهمّیّت ویژهای دارد. برای رسیدن به هدفهای واقعی آموزش و پرورش برنامهریزیهای گوناگونی نیاز است که یکی از مهمترین آنهاتهیّه و تدوین کتابهای درسی مطلوب، براساس اصول علمی است
این در حالی است که باتوجّه به وسعت کشورتنوّع، وتعدّد اقوام و گونههایجمعیتّی و مشکلات ناشی از آن - مثل دو زبانه بودن شاگردان - ، رشد سریع علوم و تکنولوژی، تغییر سریع در هنجارها و ارزشهای اجتماعی، ضرورت دارد که کتاب-های درسی بادقّت کافی و تاحدّ امکان عاری از هر عیب و نقص و مطابق با اهداف تعیین شده و اصول علمی تألیف گردد؛ در این مورد بررسی محتوای کتابهای درسی می تواند به روشن شدن مسأله کمک کند و نقاطقوّت و ضعف احتمالی کتابهای درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار مدیران و برنامهریزان ومؤلّفان کتابهای درسی قرار دهد
روش شناسی
این تحقیق، با در نظر گرفتن اهداف پژوهشی از نوع تحقیقات توسعهای است. زیرا بر اساس نتایج آن میتوان در تدوین و تألیف کتب درسی بازنگری نمود. از نظر روششناسی روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتواست و روش تحلیل محتوا از زیرشاخه-های روش تحقیق توصیفی است.
جامعهی آماری
جامعهی آماری این پژوهش شامل متن دروس، توضیحات، و پرسشهای آخر هر درس کتابفارسی سوّم دبستان است.
نمونه گیری از آنجایی که محتوای کتاب فارسی سوّم دبستان محدود میباشد، در این تحقیق کلّ جامعه به عنوان نمونه در نظر گرفته شده است؛ به بیان دیگر از کلشماری استفاده شد.
ابزار
در این پژوهش از گویههای بعد توانایی و مقابله با مشکلات پرسشنامهی هوش معنوی به عنوان چکلیست استفاده شده است.
بدیع، سواری، باقری و لطیفیزادگان - 1389 - هوش معنوی در فرهنگ ایرانی را مورد هنجاریابی قرار داده اند. برای تعیین پایایی از دو روش آلفای کرونباخ و اجرای موازی استفاده کردهاند. ضرایب پایایی مقیاس به ترتیب برابر با 0/80 تا 0/78 بدست آمد که بیانگر ضرایب پایایی قابل قبول میباشد.
جهت محاسبهی پایایی دادههای جمعآوری شده براساس گویهها به شیوهی زیر عمل شد که دو نفر اقدام به جمعآوری دادهها از کتاب نمودند. سپس میزان موافقت بین دو نفر در کدهای ثبت شده براساس فرمول اسکات و نیز براساس مقایسه کدهای ثبت شده به صورت مؤلّفه به مؤلّفه محاسبه گردید. در فرمول اسکات π که در آن - Pi - ∑ برابر سهم کدهای هر گروه، Po میزان - نسبت - موافقت، k تعداد گروهها، Pe نسبت یا سهم موافقت مورد انتظار - شانس - و π مقداری است که میزان موافقت مشاهدهگران را نشان میدهد - . مقدار ضریب اسکات برابر با 0/81 محاسبه شد.
روش جمع آوری دادهها
در این پژوهش هر درس به تفکیک متن، فعالیّتها، ضمیمهها و تصاویر کتاب در قالب مؤلّفههای هوش معنوی که هر کدام شامل مجموعهای از گویهها بودند، مورد بررسی قرار گرفتهاند. بدین ترتیب که هر جمله، فعالیّت و ضمیمه از نظر تمام مؤلّفهها و گویه-هایمربوطه مورد توجّه قرار گرفتهاند و در صورت تطابق داشتن با گویهها، علامتی در مقابل جملات مورد نظر ثبت شده است. در پایان، تعداد علامتها شمارش شده و در جدولی که بدین منظور طرّاحی شده بود، ثبت شدبا. توجّه به این که کلشماری شده است، نیازی به استفاده از آمار استنباطی نیست.
یافته ها
در کتاب فارسی سوّم دبستان، به چه میزان به توانایی مقابله و تعامل با مشکلات پرداخته شده است؟
جدول :1 فراوانی و درصد فراوانی اشاره به گویههای مؤلّفهی توانایی مقابله و تعامل با مشکلات متن درس فعالیّتها ضمیمه ها
گویه های توانایی مقابله و تعامل با مشکلات :
-1عدم احساس نبود راهحل برای مشکلات بزرگ
-2 نیاز کمتر به تأیید همگان
3 -صدمه نزدن به دیگران برای رسیدن به مقام و موقعیّت بالاتر
4 - قرارداشتن در جای مناسب خود و انجام دادن کار مقرّر
5 - هدایت و رهبری حرکات و اعمال توسط نیرویی ماوراء
6 - مؤاخذه خود به خاطر کارهای قبلی
7 - عدم نگرانی و تشویش به هنگام روبرو شدن با مشکلات
8 - عدم تطابق و یکرنگی با دیگران در موقعیّتهای مختلف
9 - رضایت از زندگی
10 - برخورداری از پشتیبانی و حمایت نیروی بیکران حاکم بر جهان
11 - اعتقاد- به حکمت شکست و موفقیّت
12 - راحت کنار آمدن با انتقادات
13 - به خاطر- آوردن تجربیّات لذّتبخش در مواجهه با مشکلات
14 - اعتقاد به انتقاد از دیگران با شیوه ی مناسب
نتایج جدول 1 نشان داد که در متن درسهای کتاب فارسی سوّم دبستان، 58 بار معادل 9/1درصد، در فعالیّتهای کتاب، 20بار معادل 9/97 درصد و در ضمیمهها، 50بار معادل 9/98درصد اشاره شده است.
مطابق جدول 1:در مؤلّفه توانائی مقابله و تعامل با مشکلات گویهی" صدمه نزدن به دیگران برای رسیدن به مقامو موقعیّت بالاتر، "با 15 بار فراوانی معادل 2/53درصد در متن درس و در فعالیّتها، با 15 بار معادل 0/48 درصد و در ضمیمهها 17 بار معادل 3/37 درصد بیشترین فراوانی را دارا بوده اند
