بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی بر اساس مولفه های انگیزشی هرمنس است. جامعهی آماری شامل کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم سال - 95-96 - می باشد که شامل 12فصل یا 24درس و124 صفحه است. جامعه با نمونه برابر می باشد که با روش توصیفی از نوع تحلیل محتوا به صورت کاربردی صورت گرفته است.ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش از جدول های محقق ساخته که بر اساس مولفه های هرمنس تنظیم شده است استفاده گردیده و اطلاعاتی که از متون ،فعالیت ها و پرسش های کتاب درسی استخراج شده است،کدگذاری و برای تجزیه و تحلیل در جدول ها ثبت شد.
در کل از مجموع 307 هدف به دست آمده53 هدف - % - 3/17 مربوط به آینده نگری،69 هدف - 5/22% - مربوط به پشتکار،33 هدف - % - 7/10 مربوط به کاری را به خوبی انجام دادن، 21هدف - 8/6% - مربوط به سطح آرزوی بالا،0هدف - 0% - مربوط به رفتار ریسک کردن پایین،45 هدف - 7/14% - مربوط به رفتار موفق وتمایل به خوب انجام دادن کارها، 29 هدف - 4/9% - مربوط به ارتقا طلبی، 30هدف - 8/9% - مربوط به توجه به ملاک شایستگی در انتخاب درست،19 هدف - % - 2/6مربوط به ادراک پویا از زمان ،8 هدف - 6/2% - مربوط به میل به انجام کار متوقف شده می باشد.نتایج حاصله نشان می دهد که با توجه به این که از بین 10 مولفه هرمنس ، 9مولفه آن در محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی گنجانده شده است. فراوانی و درصد مولفه های هرمنس کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی به ترتیب از بیشتر به کمتر شامل:پشتکار،آینده نگری،رفتار موفق و تمایل به خوب انجام دادن کارها،کاری را به خوبی انجام دادن،توجه به ملاک شایستگی در انتخاب درست،ارتقا طلبی،سطح آرزوی بالا،ادراک پویا از زمان،میل به انجام کار متوقف شده،رفتار ریسک کردن پایین.
واژگان کلیدی:تحلیل محتوا، کتاب مطالعات اجتماعی، پایه ششم، سازه انگیزشی پیشرفت، نظریه هرمنس
مقدمه:
کتاب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یاد گیری دانش آموزان در هر نظام آموزشی است. نظام آموزشی ایران هم که مستثنی از نظام آموزشی کل نیست، به کتاب درسی اهمیت زیادی می دهد و کلیه فعالیتهای معلم و دانش آموز حول محور آن سازماندهی می شوند.به همین دلیل صاحب نظران و پژوهشگران به دنبال بررسی محتوای آموزشی دوره های مختلف تحصیلی هستند.این تحلیل ها و بررسی ها به مولفان کتاب های درسی کمک می کند تا در هنگام تدوین کتب یا انتخاب محتوای درسی تصمیم های صحیحی بگیرند.نوعی از تحلیل که برای مولفان کتاب های درسی مفید و حیاتی است، تحلیل محتوا است.در این پژوهش محتوای کتاب مطالعات ششم را به لحاظ پرداختن به سازه انگیزه پیشرفت و مولفه های آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. انگیزش از پر اهمیتترین پیشنیازهای آموزش و یادگیری و از متغیرهای عمدهای است که بر فرایند آموزش، بازده یادگیری و عملکرد دانشآموز کارساز میافتد. مبحث انگیزش پیشرفت به انگیزههای اجتماعی مربوط میشود وعمدتاً یک انگیزه درونی محسوب میگردد.
جنبه های انگیزشی نقش مهمی را در کسب دانش جدید و یادآوری دانش قبلی در موقعیت جدید ایفا می کنند و یکی از مهمترین انگیزه های اجتماعی که بر رفتار انسان تأثیر می گذارد انگیزه پیشرفت است که می توان آن را در پیش بینی و تبیین رفتار انسان مورد توجه قرار داد .انگیزه پیشرفت عبارت است از گرایش همه جانبه به ارزیابی عملکرد خود با توجه به عالی ترین معیارها ، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد همراه است. وایتن در مورد انگیزه پیشرفت می گوید : انگیزه پیشرفت با نیاز به تسلط بر تکالیف دشوار ، بهتر از دیگران عمل کردن و پیروی کردن از معیارهای بالای برتری ارتباط دارد - گنجی. . - 1378 موری انگیزه پیشرفت را چنین تعریف می کند :
کار دشواری را با موفقیت انجام دادن، تسلط یافتن، دستکاری کردن، انتظام بخشیدن به اشیا ، آدمها و افکار ، انجام دادن کارها با حداکثر سرعت و استقلال عمل، گذشتن از موانع و نیل به بالاترین معیارها ، سرآمد بودن، رقابت کردن و پیشی جستن از دیگران، بالا بردن عزت نفس و بکار گرفتن موفقیت آمیز استعدادها - وینبرگ و گوآلد، 1995 به نقل ازپِروین،. - 2005 در واقع انگیزه پیشرفت انگیزه ای است درونی در فرد برای به پایان رساندن موفقیت آمیز یک تکلیف و رسیدن به یک هدف یا دست یابی به درجه معینی از شایستگی در کار - برونو،ترجمه یاسایی، . - 1373 بنا بر تعریف رابینز - - 1993 انگیزه پیشرفت عبارت است از سایقی برای پیشی گرفتن بر دیگران، دستیابی به پیشرفت با توجه به ملاک های مشخص و تلاش برای کسب موفقیت بنابر این پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم تا چه میزان مؤلفههای انگیزه پیشرفت هرمنس را پوشش داده است؟
پیشینه تحقیق:پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس،یکی از رایجترین پرسشنامه های مداد کاغذی برای سنجش نیاز به پیشرفت است.هرمنس - 1977 - برمبنای دانش نظری و تجربی موجود درباره نیاز به پیشرفت و با بررسی پیشینه پژوهش های مربوط به موضوع نیاز به پیشرفت،این پرسشنامه را ساخته است.پرسشنامه اولیه دارای 29 سوال بود که بر مبنای ده ویژگی - قبلا در جدول 1 آورده شده است - که متمایز کننده افراد دارای انگیزه پیشرفت بالا از افراد با انگیزش پیشرفت پایین تهیه گردید. کمالپور - - 1388
در پژوهشی با عنوان هنجاریابی آزمون انگیزش پیشرفت تحصیلی هرمنس در مقطع متوسطه شهر نیشابور، بر روی گروه نمونهای به حجم 1200 نفر - متشکل از 600 دانشآموز دختر و 600 دانشآموز پسر - در مقطع دبیرستان شهر نیشابور و حومه سعی کرد در نمونه گیری با شیوه خوشهای چند مرحلهای که در آن رشته و پایه تحصیلی نیز مد نظر قرار گرفت بر روی این موضوع مطالعه ای را انجام دهد. در این تحقیق، تقریباً 11 سؤال به 20 سؤال ابزار پژوهش به منظور افزایش پایایی آن اضافه شد. ضریب اعتبار آزمون بر اساس آزمون آلفای کرونباخ برابر با 0/729 و ضریب اعتبار آزمون در پرسشنامه 36 سؤالی برابر با 0/799 و در پرسشنامه 34 سؤالی 0/804 بود. آزمون تحلیل مولفههای اصلی - PC - نشان داد که سؤالهای این آزمون با یک عامل کلی - انگیزه پیشرفت - همبسته است. تحلیل عاملی به شیوه چرخش عاملها نشان داد که این پرسشنامه از هشت عامل - "داشتن پشت کار، مقاومت طولانی در انجام تکالیف نیمه تمام، اعتماد به نفس، ادراک پویا از زمان، انگیزه قوی برای تحرک به سوی بالا، سخت کوشی، فرصت جویی و انگیزه قوی برای تحرک به سوی بالا، توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست و همکار و بالاخره سطح آرزوی بالا و آینده نگری" - با بار عاملی حداقل 44/7 تشکیل شده است. تحلیل واریانس دو طرفه نیز نشان داد که انگیزه پیشرفت در دختران و پسران تفاوت چندانی ندارد.
در عین حال، انگیزه پیشرفت با توجه به پایههای تحصیلی معنی دار بود. انگیزه پیشرفت در پایه اول و چهارم بیشتر از دوم و سوم بود. تحلیل واریانس یک طرفه و دو طرفه همچنین نشان داد که انگیزه پیشرفت با توجه به میزان تحصیلات والدین
