بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به اهمیت دوره ابتدایی در تشکیل زیر بنایی شخصیت فرد در آینده بهترین و کاراترین زمان جهت پایه ریزی ارزشهای محیطی و اجتماعی در کودکان در همین دوره و از طریق تدوین هدفمند و هوشمندانه ی کتب درسی از جانب برنامه ریزان امکان پذیر است. این پژوهش با هدف بررسی محتوای کتاب فارسی اول دبستان از منظر محیط زیست و میزان تاثیر گذاری این کتاب در ایجاد زمینه های حفاظت و احترام به محیط زیست در کودکان انجام می شود. با توجه به مطالعات اولیه به نظر می رسد با اندکی تغییر در نحوه به تصویر در آوردن محیط زیست در کتاب فارسی اول ابتدایی می توان نقش به سزایی در جهت بهبود و ارتقاء تأثیر آن در آموزش کودکان فراهم نمود.
لذا در این پژوهش پس از بررسی و تحلیل محتوای کتاب موجود از نظر شکل، متون و تمرین ها از بعد محیط زیست به ارائه راهکارهایی در زمینه ی بهبود کیفیت این کتاب با سادگی و ارتقاء جذابیت محتوای دروس خواهیم پرداخت. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا، متون نوشتاری و تصویری و تمیرینهای کتاب مذکور و به صورت تفکیکی در هر بخش انجام خواهد شد؛ در این راستا از مطالعات کتابخانه ای در جمع آوری داده ها بهره گرفته شده است. در نهایت با توجه به آمار بدست آماده به نتایج سودمندی رسیده و نقاط ضعف و قوت کتاب موجود به صورت نسبی و مستند استخراج شده اند.
مقدمه:
با توسعه روابط اجتماعی، نوع رفتار و تعامل انسان با محیط زیست تغییر کرده است، به طوری که با دخالت و تاثیرات منفی خود در قواعد منظم طبیعت، موجب به هم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست شده و تا جایی پیش رفته که جامعه انسانی را با انبوهی از معضلات زیست محیطی روبه رو کرده از مؤلفه های اصلی زیست محیطی: آب، هوا، خاک، آتش و صوت و همچنین داراری مؤلفه فرعی است.
انسان برای برطرف کردن نیازهای اساسی خود به ارتباط محیطی که ماحصل آن رفتار محیطی است، نیاز دارد.4 به همین دلیل، در طول زندگی خود با دو تصمیم اساسی"چگونگی برقراری ارتباط با دیگران و محیط زیست " مواجه است؛ به نحوی که روابط وی با دیگران دیر یا زود بر محیط زیست او تأثیر می گذارد و در پی آن، تغییر و دگرگونی در محیط زیست ونهایتاً رفتار مطلوب محیطی یا معضلات محیطی ایجاد می شود. دامنه این تأثیر و تغییرات در طول دوران زندگی بشر، از انسان مقهور طبیعت قرن شانزدهم میلادی به انسان مصرف کننده افراطی قرن بیستم کشیده شده است. انسان بی توجه به اهمیت محیط زیست به فعالیت اقتصادی پرداخته و با ر فتار نادرست و نامتعادل محیطی خود، جامعه انسانی را با انبوهی از معضلات زیست محیطی دست به گریبان نموده است.
طرح مسئله:
این پژوهش با توجه به اینکه رفتار محیطی نامطلوب انسان امروزی، موجبات بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی، تعارض فناوری و طبیعت، تهدید سلامت و رفاه نسل کنونی و آسیب پذیری میراث طبیعی و به طور کلی توسعه زیست محیطی را فراهم کرده، ضرورت یافته است تا اندیشه و اراده ای نو در به کارگیری اصول روشهای سازگار با طبیعت سامان یابد. زیرا محرز است که آموزش نه تنها شرط لازم برای مشارکت مؤثر در زندگی جهان امروزی است، بلکه با توجه به موقعیت حساس اکولوژیکی که در آن به سر می بریم، آموزش حفاظت محیط زیست به کلیه اقشار اجتماع به ویژه کودکان و گنجاندن آن در برنامه های آموزشی و درسی آنها - از طریق کتب درسی، قصه، داستانی، مصور و... - از ضروری ترین هدفهای آموزشی است.
این آموزش کمک می کند تا آنها با پاسخگویی به تغییرات، نقشی سازنده در بهبود بخشیدن به زندگی و حفاظت از محیط زیست داشته باشند و با پرورش اخلاق انسانی و کسب دانش، ارزشها، نگرشها، و مهارتهای علمی لازم بتوانند با شیوه ای مسئولانه و مؤثر به پیش بینی و حل مسائل زیست محیطی و مدیریت آنها بپردازند. شیوه ای مسئولانه و مؤثر به پیش بینی و حل مسائل زیست محیطی و مدیریت آنها بپردازند. از این رو توجه به معضلات و آموزش زیست محیطی به کودکان دوره ابتدایی به عنوان نیاز اساسی قرن حاضر مطرح می شود. متخصصان صاحب نظر این رشته یعنی میلر - 1991 - ، قاسمی - - 1384 و دبیری - 1385 - آن را شامل مجموعه ای از مولفه ها دانسته و گروه کلی: آب، باد، خاک، آتش و صوت قرار داده اند.
در نخستین سالهای زندگی کودک بر اثر احساس مسئولیت محیطی، به صورت رفتاری مسئولانه در او به وجود می آید. این احساس در روابط میان والدین و فرزندان، دوستان، همسایگان و به طور کلی در روابط درون گروهی و برون گروهیکاملاً مشهود است اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می شود که بدانیم در اکثر موارد، کتاب درسی به عنوان تنها رسانه آموزشی است که به قول زمانی در فرآیند یاددهی-یادگیری در اختیار معلم قرار می گیرد.
پس بهتر است گفته شود که اساس شکل گیری و رشد احساس مسئولیت محیطی در کودکان به دوره ابتدایی و تعلیمات مدرسه ای بر می گردد، یعنی بچه ها با مطالعه و آموزش مسائل محیطی که به صورت قصه، داستان، شکل، تصویر، مطلب و ... در کتب درسی آنها آمده با مسائل محیطی آشنا می شوند و پس از بروز این رفتار در والدین و سایر افراد، پذیرش آن از طرف کودک به صورت رفتار محیطی نمود پیدا می کند؛ بنابراین، مواد خواندنی تدوین شده برای کودکان، اعم از ادبیات، کتابهای درسی، مصور و داستانی مهمترین منبع تقویت این احساس و انگیزه است.
اهمیت و ضرورت موضوع
.1بررسی اصول بکار رفته در آموزش دوره ابتدایی
.2 ارائه راهکارهایی برای بهبود نحوه آموزش محیط زیست در کتاب فارسی اول دبستان
.3تدوین روش های جدید آموزش محیط زیست برای کودکان دبستانی
اهداف پژوهش
.1بررسی نمودهای محیط زیست در کتاب فارسی اول دبستان و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن .2بررسی امکان تصحیح نحوه ارائه محیط زیست در کتاب فارسی اول دبستان
سؤالات اصلی پژوهش
.1آیا امکان تغییر نحوه آموزش و به کارگیری محیط زیست در کتاب دفارسی اول دبستان وجود دارد؟ .2آیا می توان با به تصویر کشیدن محیط زیست ،برای کتاب فارسی اول دبستان راهکارهایی ارائه نمود؟ .3 محتوای کتاب فارسی اول ابتدایی تا چه میزان به محیط زیست توجه نموده است؟
فرضیه های پژوهش
.1به نظر می رسد با کمی تغییر در نحوه به تصویر در آوردن محیط زیست در کتاب فارسی اول دبستان می توان نقش در جهت بهبود و تاثیر آن را در آموزش کودکان فراهم نمود.
روش تحقیق
این پژوهش با مطالعات تحلیلی - توصیفی آغاز گردیده است و با بررسی نمودهای محیط زیست ، تاثیر نتایج آن رادر یافتن راهکارهایی برای بهبود آن مورد مطالعه قرار می دهد. در این پژوهش محتوای کتاب فارسی اول دبستان از لحاظ توجه به محیط زیست و مؤلفه های آن که شامل آب، هوا، خاک ،آتش و صوت است و با استفاده از فهرست ،مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار گرفته است.
