بخشی از مقاله
چکیده
بحران زیست محیطی حاضر در اثر فقدان آگاهی های زیستی و ضعف آموزش کافی بشر در مدیریت پایدار محیط زیست می باشد. بدیهی است که این فقدان آگاهی و ضعف آموزش مناسب، نگرش های زیست محیطی افراد را نیز تحت تأثیر قرار داده و در نهایت بحران های زیست محیطی با منشأ انسانی حادث خواهد شد. تحلیل نگرش های زیست محیطی در محیط های روستایی که بخش اعظمی از فعالیت ها مرتبط با محیط زیست می باشد بسیار ضروری است. در این میان زنان به عنوان نیروهای فعال در محیط های روستایی می توانند با برخورداری از نگرش های مثبت زیست محیطی، تاثیرگذار در پایدار سازی محیط زیست از جهات گوناگون باشند. بر این اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی نگرش زیست محیطی زنان روستایی در دهستان زنگلانلو از توابع بخش لطف آباد شهرستان درگز می باشد.
روش انجام پژوهش توصیقی-تحلیلی می باشد و ابزار گردآوری اطلاعات بر اساس پرسشنامه محقق ساخته می باشد که پس از گردآوری اطلاعات، با استفاده از مدل های آماری T تک نمونه ای و همچنین بررسی میانگین ها در هر کدام از مولفه ها، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که نگرش های زیست محیطی زنان روستایی منطقه مورد مطالعه نسبت به شاخص های حفاظت از محیط زیست، عدم آلوده کردن منابع و حفاظت از آن و رعایت بهداشت محیط بالاتر از حد متوسط می باشد و در رابطه با شاخص های عدم استفاده از ماشین آلات در کشاورزی و تولید محصولات سالم پایین تر از سطح متوسط می باشد.
مقدمه
محیط زیست طبیعی، پناهگاه کلیه موجودات زنده و اکوسیستم ها است و انسان ها در زندگی به محیط زیست نیاز دارند و نیازهای اولیه و اساسی خود را از آن به دست می آورند - رحیمی، . - 62 :1385 چگونگی ارزش گذاری ما به محیط زیست، تعیین کننده زبانی است که برای تشریح تعامل بین خود با محیط و با دیگران، در ارتباط با محیط زیست به کار برده می شود. بنابراین؛ به مجموعه قوانین و مقررات رفتاری که بر پایه اخلاق زیست محیطی برنامه ریزی شده باشد نیاز است و رابطه انسان و طبیعت باید مجددا مورد بررسی قرار بگیرد - لاریجانی، . - 1 :1389 در آستانه هزاره سوم میلادی دغدغه اصلی سازمان های بین المللی و اندیشمندان، بروز معضلات محیط زیست و روند فزاینده آن می باشد.
در این راستا مطالعات نشان داده است که عامل اصلی بروز این معضلات و همچنین قربانی نهایی آن، انسان است. به اعتقاد اکثر صاحب نظران، آگاه نمودن انسان در زمینه وجود بحران های پیش روی و اثرات آن بر سرنوشت او و تغییر نوع نگرش انسان ها، می تواند تأثیر مطلوبی بر تغییر و کاهش روند بحران های حاضر داشته باشد و نوع نگرش انسان ها را نسبت به محیط زیست تغییر دهد - عزیزی و همکاران، . - 77 :1391 در سطح بین المللی، آموزش و آگاهی های زیست محیطی در کنفرانس 1972 استکهلم اهمیت زیاد خود را به دست آورد.
این کنفرانس، آموزش محیط زیست را به عنوان وسیله ای عالی برای حل بحران های زیست محیطی پیشنهاد داد، تا اینکه در بلگراد منشوری تحت عنوان چارچوب جهانی برای محیط زیست منتشر شد و در این کنفرانس تأکید زیادی بر آموزش مادام العمر محیط زیست گردید - رهبری، . - 3 :1393 بهبود دانش، آگاهی، بینش و نگرش انسان در راستای حفظ محیط زیست عامل مهمی در جهت حل معضلات محیط زیستی است. با استراتژی های آموزشی مناسب می توان دانش و آگاهی جامعه در زمینه محیط زیست را افزایش و نگرش جامعه را در راستای حفظ آن پایدار کرد و در این راستا یکی از راه های اصلی در زمینه تغییر نگرش انسان ها نسبت به محیط زیست، افزایش آگاهی و دانش زیست محیطی افراد می باشد.
تلاش های زیادی در زمینه آموزش محیط زیست در نظام های آموزشی رسمی و غیر رسمی در سطوح ملی و بین المللی صورت گرفته و موثر هم واقع شده است، اما این آموزش ها هنوز ناکافی به نظر می رسد - عزیزی و همکاران، . - 77 :1391 دانش و آگاهی در زمینه ماهیت بحران های زیست محیطی، تأثیرات پیامدهای نابودی پیشرونده محیط، تأثیری که انسان در بروز و گسترش این معضلات وجود دارد، ضروری به نظر می رسد.
لذا همواره لزوم آموزش و آگاهی زیست محیطی در کنفرانس های بین المللی به منزله یکی از اهداف زیست محیطی مورد تأکید بوده است و افزایش آگاهی های زیست محیطی می توان به تغییر نگرش زیست محیطی در بین جوامع شود - حیدری، 1378، . - 45 در چنین وضعیتی انتخاب مطلوب ترین روش های آموزش و آگاهی توأم با دسترسی به دانش روز می تواند در دستیابی به اهداف مدیریتی جهت حفظ و حمایت از محیط زیست کمک موثری نماید - اشکوری و لاهیجانیان، . - 76 :1389 در این راستا لازم است انسان به نتیجه عملکرد خود و تداخل با عناصر فیزیکی و بیولوژیک در محیط آگاه باشد و این آگاهی را برای برنامه ریزی و مدیریت خردمندانه به منظور حفاظت از منابع طبیعی به کاربندد - نقی زاده، . - 28 :1383 حل مشکلات زیست محیطی موجود نمی تواند در رشد فناوری های بهتر و یا روش های علمی بهبود یافته پیدا شود، بلکه باید بازگشت به اصول و تغییر نگرش ها اقدام شود. این به معنای تفکر مجدد درباره بدیهیات فرهنگ می باشد و رابطه انسان و
محیط زیست باید دوباره مورد بررسی قرار بگیرد و رابطه ای خیرخواهانه و منطقی پایه ریزی شود - لاریجانی، . - 1 :1389 از ارکان استقلال و توسعه پایدار در هر جامعه، بهره مندی از نیروهای سالم و کارآمد آن جامعه است.
در سال های اخیر دانشمندان علوم اجتماعی نسبت به بسیاری از شرایط محیطی که بر رفتار انسان اثر می گذارد یا معلول رفتار انسان است، حساسیت فزاینده ای یافته اند. در بررسی های روانشناختی، انسان را از طبیعت جدا نمی کنند، بلکه او را به عنوان بعدی غیر قابل تفکیک از شرایط محیطی مورد بررسی و پژوهش قرار می دهند - صالحی عمران و آقا محمدی، . - 93 :1387 در این بین یکی از مناطقی که جمعیت زیادی از انسان ها در آن زندگی می کنندو فعالیت های انسانی تحت تأثیر مستقیم طبیعت است، روستاها است که ساکنان آن اغلب نیازهای اولیه خود را از
طبیعت و محیط زیست به دست می آورند.
در این مناطق به دلیل حساسیت های زیستی هرگونه اقدام باید با دقت بالایی صورت گیرد، در غیر این صورت خسارت های وارده جبران ناپذیر خواهد شد. در واقع حفاظت از محیط زیست به همان اندازه که وظیفه دولت ها است، نیازمند مشارکت راستین و آگاهانه مردم و نیز نگرش منطقی آن ها در نواحی روستایی و شهری می باشد. منظور از مردم، همه افراد ساکن در یک کشور هستند که زنان، مردان، جوانان و کودکان را در بر می گیرد. نگاهی به روند زندگی بشری طی چند قرن اخیر نشان می دهد که توسعه به ویژه توسعه پایدار بدون در نظر گرفتن نقش زنان ممکن نیست.
مطالعات انجام شده در تعداد زیادی از جوامع نشان داده است که زنان عامل مهمی برای رشد و توسعه هستند - جدول. - 1 توانایی آنان در پس انداز و سرمایه گذاری در خانواده به خوبی به اثبات رسیده است. زنان به عنوان مراقبت کنندگان از تغذیه خانواده، با گرسنگی و سوء تغذیه مبارزه می کنند. نقش بزرگ و نانوشته ی آن ها در کشاورزی، بقای بسیاری از اجتماعات معیشتی را در زمین های حاشیه ای تبیین می کنند - . - World bank, 2003: 71
