بخشی از مقاله
چکیده
زمینه وهدف: هدف از این پژوهش بررسی و تدوین برنامه ریزی استراتژیک دانشگاه پیام نور مرکز سراوان می باشد تا براساس این برنامه ریزی در جهت ارتقای کیفیت کلیه خدمات دانشگاه اقدام شود. جهت تهیه برنامه ریزی استراتژیک نیاز به شناسایی عوامل خارجی - فرصتها1 و تهدیها - 2 و عوامل داخلی - نقاط قوت3 و نقاط ضعف - 4 می باشد.
مواد و روش ها : اساتید هیئت علمی و مدعو دانشگاه پیام نور مرکز سراوان به تعداد57 نفر جامعه آماری را تشکیل می دهند و حجم نمونه از جدول کرجسی مورگان بدست آمده و جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه و از ماتریس های ارزیابی عوامل خارجی و داخلی و ماتریس سوات استفاده شده اند.
یافته ها: جمع نمرات ماتریس عوامل خارجی - فرصتهاوتهدیدها - 2/66 و جمع نمرات ماتریس عوامل داخلی - نقاط قوت و نقاط ضعف - 2/75 بدست آمده است. و بر اساس ماتریس سوات چهار استراتژی بدست آمده است .
نتیجه گیری : باتوجه به این که جمع نمرات عوامل خارجی و جمع نمرات عوامل داخلی هر کدام از نمره 2/5 بیشتر شده است .لدا می توان نتیجه گرفت که دانشگاه پیام نور مرکز سراوان از فرصتها در مقابل تهدیدها و از نقاط قوت در مقابل نقاط ضعف عملکرد بهتری داشته است. بر اساس جدول سوات چهار استراتژی برای دانشگاه پیام نور مرکز سراوان ارائه شده که همان برنامه ریزی استراتژیک این دانشگاه می باشد.
مقدمه
امروزه مهمترین کلید موفقیت دانشگاهها ، مدیریت براساس برنامه ریزی استراتژیک است . دانشگاه که یک سازمان پویا می باشد و با محیطی متغیر روبرو است ، تدوین و اجرای برنامه ریزی استراتژی یک ضرورت است. مدل ارائه شده در این پژوهش مدل سوات - - SWOT است . در این مدل ابتدا ماموریت دانشگاه بر اساس چشم انداز تعریف می شود و سپس با بررسی و شناسایی نقاط قوت و ضعف داخل دانشگاه و فرصت ها و تهدیدهای محیط بیرون از دانشگاه ، چهار نوع استراتژی اصلی استخراج می شود که استراتژی کلی ترکیبی از این چهار استراتژی است.
این استراتژی به گونه ای تدوین و طراحی می شود که از طریق آن به ماموریت دانشگاه و هدفهای عالیه آن که ارائه بهینه خدمات آموزشی ، پژوهشی و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز جامعه اسلامی است ، دست یابیم. لذا در این پژوهش با توجه به چشم انداز بیست ساله کشور و در همین راستا چشم انداز در افق 1404 دانشگاه پیام نور و نوع ماموریت دانشگاه ، برنامه ریزی استراتژیک تدوین می گردد تا در جهت ارتقای کیفیت کلیه خدمات دانشگاه پیام نور مرکز سراوان بر اساس این برنامه اقدام شود.
.1معرفی شهرستان سراوان موقعیت جغرافیایی
شهرستان سراوان با مساحت23880 کیلومتر مربع ، در شرق استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان337 کیلومتر است . این شهرستان دارای مرز مشترک با کشور پاکستان بطول 384 کیلومتر می باشد.
عوارض طبیعی
ارتفاعات ، رودخانه ها ، قنات ، چاه و چشمه ها سرچشمه رودخانه و منتهی به بخش رودخانه ماشکید در این شهرستان واقع می باشد.
اقلیم
شهرستان سراوان دا رای اقلیم بیابانی گرم و خشک می باشد . میانگین بارش سالانه در این شهرستان 104/6 میلی متر و متوسط دمای آن در سال 82 از 43 الی -4 درجه سانتی گراد درتغییراست
پیشینه تاریخی و گردشگری
سراوان در سال 1326 به شهرستان تبدیل شده است .قبل از ورود نیروهای دولتی به این منطقه نوع اداره و حکومت در منطقه ملوک الطوایفی بوده و هر قسمتی از مناطق این شستون نام قبلی این شهرستان بوده که بعداً از آن به سراوان یاد شده است.
جاذبه های تاریخی
سنگ نگاره ها،قلعه سب.قبرستان قدیمی گشت، کارگاه سفال کلپورگان ، تپه روباهک .
زبان و مذهب
مردم شهرستان سراوان به لهجه محلی تکلم می کنند و لهجه های بلوچی و فارسی نیز رایج است .
جمعیت
جمعیت شهرستان سراوان در سال 1375 حدود172136نفر بوده این رقم در سال 1382 به 213086 نفر رسیده است .تغییرات جمعیت در سال 1382 نسبت به سال 1375 ،برابر 23/8درصد بوده است .
سطح سواد
میزان باسوادی شهرستان در سال 1375 برابر 58/3 درصد بوده که به 1/69 درصد در سال 1382 افزایش یافته است .
آموزش و پرورش
در سال تحصیلی 1382-83 تعداد کل دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی بدون بزرگسالان و مراکز تربیت معلم شهرستان 60502 نفر بوده است.
آموزش عالی
در سال تحصیلی 1382-83 در شهرستان سراوان ،143 دانشجو در حال تحصیل بوده که از این تعداد 90 در صد در در دانشگاه آزاد و 10 درصد در دانشگاه پیام نور مشغول به تحصیل بوده اند . ودر سال 1394 حدود 5400 نفر دانشجو در دانشگاههای پیام نور ،آزاد اسلامی، مجتمع آموزش عالی و علمی کاربدی مشغول به تحصیل می باشند. بهداشت و درمان شهرستان سراوان از لحاظ امکانات بهداشتی و درمانی دارای یک بیمارستان با190 تخت می باشد .
صنایع دستی
سفال کلپورگان، سوزن دوزی ، سکه و آیینه دوزی ، جواهر سازی
تربیت بدنی
این شهرستان از وجود یک استادیوم ، یک میدان فوتبال ، سه میدان والیبال ، سه بسکتبال ، چهار سالن ورزشی و یک ورزشگاه بهره مند می باشد . سرانه فضای ورزشی به ازای هر هزار نفر - سر پوشیده 47 - متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز 381 متر مربع برای هزار نفر جمعیت است .
امور تولیدی ، اقتصادی و راههای ارتباطی
· منابع آب و خاک در سال 1382 حجم آب های زیر زمینی در شهرستان سراوان 183میلیون متر مکعب بوده که معادل 13 درصد کل آب های زیر زمینی استان می باشد .
• کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری محصولات عمده زراعی شهرستان غلات ، سبزیجات و نباتات علوفه ای می باشد . محصول اصلی شهرستان خرما است. • جنگل و مرتع در سال 1382 شهرستان سراوان ، 16203460هکتار مرتع وجود. مساحت جنگل های طبیعی شهرستان 91240هکتار و مساحت جنگل های مصنوعی نیز555 هکتارمی باشد .
• صنعت و معدن تعداد صنایع موجود شهرستان سراوان ، 68 واحد می باشد که تعداد 37 واحد آن در نقاط روستایی و تعداد31 واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می باشند . درسال 1382 تعداد کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارتند از: گرانیت، گرافیت ، آهن و آهک سهم شهرستان از کارگاه های معدنی فعال استان 3/6 درصد می باشد . همچنین شهرستان سراوان فاقد صنایع تولیدی و کارخانه بزرگ است.
• راه های جادهای ، هوایی و ریلی در شهرستان سراوان ، 3190 کیلومتر راه وجود دارد که - کیلومتر راه اصلی و 948 کیلومتر آن راه فرعی می باشد . سهم این شهرستان از جاده استان 19/5 درصد می باشد . همچنین این شهرستان دارای یک فرودگاه می باشد که در مقطعی فعال بوده ودر حال حاضر غیر فعال است. همچنین شهرستان سراوان فاقد خطوط راه آهن می باشد.
.2 وضعیت دانشگاه پیام نور مرکز سراوان
دانشگاه پیام نور مرکز سراوان در سال 1382 با یک رشته کارشناسی مدیریت بازرگانی و 14 نفر دانشجو شروع به فعالیت نمود. در سال 1394 تعداد دانشجویان این دانشگاه حدود 2000 نفر و تعداد 4 نفر عضو هیئت علمی دارد.از جمله امکانات دانشگاه به سایت کامپیوتر و اینترنت فیبر نوری ، آزمایشگاه، کتابخانه، سالن ورزشی و فضای سبز مناسب می توان اشاره نمود.
.3-1 مرحله شروع
اولین مرحله تدوین استراتژی ، تعیین ماموریت و تهیه بیانیه ماموریت دانشگاه است . ماموریت دانشگاه مبنای اولویت ها ، استراتژیها ، برنامه ها و وظایف کاری است . در بیانیه ماموریت که به شیوه ای خوب تهیه شود مقصود ، مشتریان ، محصولات ، یا خدمات ، بازارها ، فلسفه و فن آوری اصلی مشخص خواهند شد.برخی از دانشگاهها برای ماموریت و چشم اندازهای دانشگاه دو سند تهیه می کنند . اگر در بیان ماموریت دانشگاه سعی شود که به این پرسش پاسخ داده شود: » ما به چه کاری مشغول هستیم ؟ « در سند مربوط به چشم اندازهای دانشگاه به این پرسش پاسخ داده خواهد شد : » ما می خواهیم چه بشویم؟«
ماموریت دانشگاه پیام نور
دانشگاه پیامنور، دانشگاهی است با هویت ایرانی - اسلامی که برای ایفای نقش و مسئولیت خود در جهت تحکیم جایگاه علمی و پژوهشی در میان دانشگاههای باز و آموزش از راه دور دنیا به گسترش رشد و تعالی تقوی و فضائل انسانی، ارتقاء علمی و پژوهشی، تعمیق جنبش نرم افزاری، امید بخشیدن و گسترش دامنه دانش، یادگیری در همه جا، همه وقت و برای همه در محیطی ایمن و مبتنی بر عدالت در راستای سیاستایه کلان جمهوری اسلامی ایران در سطح ملّی و جهانی اهتمام میورزد.
آرمان دانشگاه پیام نور
دسترسی به آموزش عالی برای همه، در همه جا و در همه وقت.
.3-2 مرحله ورودی
دومین مرحله تدوین استراتژی تهیه ماتریس ارزیابی عوامل خارجی و تهیه ماتریس ارزیابی عوامل داخلی است.
.3-2-1 ماتریس ارزیابی عوامل خارجی
عوامل خارجی معمولاً شامل عوامل اقتصادی ، سیاسی ، قانونی ، فرهنگی ، اجتماعی ، جغرافیایی و تکنولوژیک هستند. برای هریک از از عوامل خارجی شاخص ها و پارامترهایی خاص تعریف می شوند. این شاخص ها ثابت نبوده ، می توانند از سازمانی به سازمان دیگرتغییر کنند .
گام اول - پنج عامل مهم و اصلی که موجب فرصت و موقعیت دانشگاه وپنج عامل مهم و اصلی که موجب تهدید دانشگاه می شوند می نویسیم.
گام دوم - به این عوامل ضریب می دهیم. این ضریب ها از صفر - بی اهمیت - تا - 1بسیار مهم - می باشند. ضریب میزان تاثیر شاخص ها بر عملکرد دانشگاه است اغلب به عوامل فرصت ضریب بیشتری نسبت به عوامل تهدید داده می شود. ولی اگر عوامل تهدیدکننده هم شدید باشند به آنها ضریب بالایی داده می شود. توجه :مجموع ضریب عوامل - فرصت ها و تهدیدها - باید عدد 1 بشود. گام سوم - به هر یک از عوامل رتبه 1 تا 4 داده شود. رتبه 1 واکنش ضعیف ، رتبه 2 واکنش متوسط ، رتبه 3 واکنش بالاتر از متوسط ، رتبه 4 واکنش بسیارعالی دانشگاه نسبت به عامل مزبور است . رتبه میزان واکنش دانشگاه به عامل مزبور است.
گام چهارم - ضریب هر عامل را در رتبه آن عامل ضرب نمائید تا نمره نهایی بدست آید.
گام پنجم - مجموع این نمره های هر یک از متغیرها را بدست آورید تا بتوان مجموع نمره های دانشگاه را تعیین کرد. چنانچه جمع کل امتیازهای دانشگاه در این ماتریس بیش از 2/5 باشد، بدین معنی است که طبق پیش بینی فرصت های پیش روی دانشگاه بر تهدیدهای آن غلبه خواهد کرد و اگر این امتیاز کمتر از 2/5 باشد نشاندهنده غلبه تهدیدها بر فرصت ها خواهد بود.
.3-2-1-1طراحی ماتریس ارزیابی عوامل خارجی دانشگاه
الف - تعیین شاخص فرصت و تهدید با توجه به عوامل خارجی - عوامل اقتصادی ، سیاسی ، قانونی ،فرهنگی ، اجتماعی ، جغرافیایی و تکنولوژیک - شاخص ها را که بر محیط دانشگاه موثر بوده ، شناسایی نموده وبه عنوان فرصت یا تهدید مشخص نموده و برای هریک سوالاتی طراحی شده و پس از پاسخ دادن افراد آنها را تجزیه و تحلیل نموده و تعداد 5 شاخص فرصت و 5 شاخص تهدید که ازاین پرسشنامه بدست آمده در ستون مربوطه به جدول - 1 - و در قسمت شاخص می نویسیم.
ب- تعیین ضریب پرسشنامه ای که مطابق با شاخص ها طراحی شده وبه افراد نمونه آماری داده می شود تا پاسخ دهند. و پاسخ دهندگان میزان درجه ای را که آن شاخص می تواند در عملکرد و موفقیت دانشگاه تاثیرداشته باشد مشخص می نمایند وپس از تجزیه و تحلیل پرسشنامه ، میانگین هر شاخص استخراج شده و میانگین تمام شاخص ها را جمع زده و با استفاده از تناسب که جمع میانگین شاخصها عدد یک شود می توان ضریب هر شاخص را تعیین نمود.
ج - تعیین رتبه پرسشنامه ای که مطابق با شاخص ها طراحی شده وبه افراد نمونه آماری داده می شود تا پاسخ دهند. و پاسخ دهندگان میزان واکنشی را که دانشگاه به آن شاخص داشته است مشخص می نمایند. پس از تجزیه و تحلیل پرسشنامه ، میانگین هر شاخص را بدست می آوریم و از این طریق می توان بر اساس میانگین ،رتبه های 1 تا 4 به این شاخصها اختصاص داد.
