بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش، بررسی وضعیت رفتار شهروندي سازمانی کارکنان دانشگاه پیام نور شهر همدان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماري شامل کلیه کارکنان به تعداد 110 نفر بود که با استفاده از روش نمونه گیري تصادفی و بر اساس جدول کرجسی و مورگان نمونه اي به حجم 86 آزمودنی انتخاب شد. ابزار جمع آوري داده هاي پژوهش، پرسشنامه استاندارد رفتار شهروندي سازمانی ارگان و کانوسکی - 1996 - با پایایی 0/85 بود، براي تجزیه و تحلیل داده هاي پژوهش از روش هاي آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. یافته ها نشان داد که رفتار شهروندي سازمانی - و مؤلفه هاي آن - کارکنان دانشگاه پیام نور مرکز همدان بالاتر از سطح متوسط بود. نتایج تحلیل واریانس یک طرفه حاکی از آن بود؛ در میزان رفتار شهروندي سازمانی کارکنان به لحاظ سن، جنس، سنوات خدمت و میزان تحصیلات، تفاوت معنی داري مشاهده نشد.
قدمه و بیان مسئله:
امروزه سنجش رفتار افراد در محیط کار و سازمان با هدف دستیابی به نوعی از رفتار فردي که به کارایی و اثر بخشی سازمان کمک دهد، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛ زیرا سازمان ها بدون تمایل کارکنان به همکاري، قادر به توسعه اثر بخشی خود نیستند. لذا شرایط کاملاً متحول و حاکم بر سازمان ها، افزایش رقابت و لزوم اثر بخشی آن ها در چنین شرایطی، نیاز آن ها را به نسل ارزشمندي از کارکنان، بیش از پیش آشکار نموده است، نسلی که از آن ها به عنوان سربازان سازمانی یاد می شود.
این کارکنان بی تردید، وجه ممیز سازمان هاي اثربخش از غیر اثربخش هستند چرا که سازمان را موطن خود می دانند و براي تحقق اهداف آن بی هیچ چشم داشتی، افزون بر نقش رسمی خود عمل نموده و از هیچ تلاشی دریغ نمی کنند. از طرفی، اکثر مدیران خواهان کارکنانی هستند که بیش از وظایف شرح شغل خود فعالیت می کنند. آن ها به دنبال کارکنانی هستند که به فراسوي انتظارات می روند، به میل و خواست خود به رفتارهایی دست می زنند که جزو وظایف رسمی شغلی شان نیست و به طور کلی رفتار شهروندي سازمانی بالایی دارند.
چنین رفتارهایی - نقشی و فرانقشی - بر اساس ادراك از واقعیت شکل می گیرد نه خود واقعیت - رامین مهر و همکاران،. - 1388 این رفتارها که تحت عنوان رفتارهاي شهروندي سازمانی1 شناخته می شود، مشتمل بر ویژگی هایی هم چون داوطلبانه بودن و چند وجهی بودن است - بهاري فر و همکاران، - 1390 و اغلب به منظور حمایت از منابع سازمانی صورت می گیرند - هوسام2، . - 2008 به طور کلی رفتار هاي شهروندي سازمانی به عنوان رفتاري خود جوش و آگاهانه تعریف می شود که به طور مستقیم و صریح توسط سیستم پاداش دهی رسمی سازمانی تقویت نشده اما در مجموع اثر بخشی سازمانی را ارتقاء می دهد.
هر چند مفهوم رفتار شهروندي سازمانی ابتدا در مقالات و تحقیقات بارنارد - 1983 - 5 و کاتز - 1964 - 6 ارائه گردید ولی براي اولین بار باتمن7 و ارگان - - 1983 بودند که در خلال بررسی رابطه بین رضایت شغلی و عملکرد، آن را بررسی نموده و از اصطلاح »رفتار شهروندي سازمانی« استفاده نمودند؛ آنان اظهار داشتند رفتار شهروندي سازمانی مجموعه رفتارهاي سودمندي است که در شرح وظایف شغلی قید نشده اما، کارکنان براي کمک به سایرین طی انجام وظایف سازمانی به نحوِ مشهود این دسته از رفتار ها را از خود بروز می دهند.
ارگان - - 1988 رفتار شهروندي سازمانی را نوعی وضعیت مطلوب می پندارد، زیرا چنین رفتاري از یک سو، منابع موجود و در دسترس سازمان را افزایش داده و از سوي دیگر نیاز به مکانیزم هاي کنترل پر هزینه رسمی را کاهش می دهد - به نقل از بیکتون8و همکاران، . - 2008 ارگان - 1997 - معتقد است که رفتار شهروندي سازمانی، رفتار فردي، اختیاري و داوطلبانه کارکنان است که جزو وظایف رسمی آن ها نیست و مستقیماً به وسیله سیستم هاي پاداش در سازمان طراحی نشده، اما با این وجود باعث ارتقاء اثر بخشی و کارآیی عملکرد سازمان می شود.
