بخشی از مقاله
.1 مقدمه
سازمانها به طور مداوم با محیطی متلاطم و ناآرام روبه رو هستند، تهدیدهای محیطی از هرسو حیات و بقای آنها را به مخاطره می اندازد. سازمانها باید جایگاه فعلی خود را بشناسند، توانایی ها و ضعف های خود رادقیقاً تحلیل کنند و با تکیه بر تواناییها از فرصتهای محیطی استفاده کرده و خود را برای برخورد با تهدیدها آماده کنند. این مهم در قالب مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک امکان پذیر است
مدیریت استراتژیک به نحو گسترده ای امروزه توسط اغلب بنگاه های دولتی و خصوصی برای ایستادگی در برابر هجوم بی امان رقابت بازار و تغییرات محیطی استفاده می شود. پیچیدگی و ظرافت تصمیم گیری در کسب و کار، مدیریت استراتژیک را ضروری ساخته است. مدیریت فعالیت های متنوع و چند بعدی درونی، تنها بخشی از مسئولیت های مدرن مدیران می باشد. محیط بلافصل بیرونی موسسه هم عوامل چالش برانگیزی را فراهم می آورد
به منظور بر خورد اثر بخش با همه ی این عوامل که بر توانایی شرکت در رشد سود آور آن تاثیر دارند، مدیران به برنامه ریزی استراتژیک روی می آورند. تاکنون از ابزارها و تکنیک های کمی بسیاری در حوزه مدیریت استراتژیک استفاده شده است که از آنجایی که اصلی ترین مولفه در این حوزه، تصمیم گیری با درنظرگرفتن همزمان ملاحظات چندگانه می باشد لذا تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره - - MCDM بیشترین میزان استفاده را به خود اختصاص داده اند. در این میان یکی از ابزار هایی که در مرحله ی تدوین استراتژی برای تحلیل موارد استراتژیک درونی و بیرونی به کار می رود تحلیل1 SWOT می باشد.
هدف این تحلیل که به بررسی و ارزیابی فرصتها و تهدیدهای محیط و نقاط ضعف و قوت بنگاه می پردازد، ارزیابی این است که آیا بنگاه قادر به گرفتن فرصت ها و بهره برداری از آنها و اجتناب از تهدیدات محیط غیرقابل کنترل بیرونی نظیر نوسان قیمتها، بی ثباتی سیاسی، تحولات اجتماعی و تغییرات قوانین و مقررات و... می باشد SWOT. مهمترین فاکتور های درونی و بیرونی که می توانند آینده ی یک سازمان را تحت تاثیر قرار دهند را خلاصه می کند
اگرSWOT به خوبی به کار گرفته شود می تواند مبنای بسیار خوبی برای تدوین استراتژی باشد. اگر نگاهی به اسناد موجود در گذشته در مورد تحلیلSWOT انداخته شود، به وضوح ملاحظه می گردد که بیشتر این تحلیل ها صرفا یک سری توصیفات و توضیحات کیفی می باشند و کمتر SWOT به صورت کمی انجام گرفته است. در واقع هر چه فرایند های برنامه ریزی و تصمیم گیری به وسیله ی افزایش تعداد معیا رهای دارای وابستگی متقابل، پیچیده تر گردد، سودمندی به کارگیریSWOT هم کاهش می یابد.
به عبارت دیگر می توان این نتیجه را گرفت که این تحلیلSWOT بدون ضعف هم نمی باشد و دارای محدودیت هایی نیز می باشد. هر چند بعضی متون مدیریت استراتژیک سعی کرده اند با ارائه ی یک سری تحلیل کمی این نقیصه را رفع کنند، نظیر آنچه دیوید در کتابش از قبیل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - - IPE ، ماتریس ارزیابی عوامل خارجی - - EFE ، یا ماتریس نیم رخ رقابت - - CPM ذکر کرده اما با این وجود، روش دیوید هم دارای نقایصی است از قبیل :
-1 همه ی نمرات اختصاص داده شود عدم یکنواختی ممکن است به وجود آید، زیرا اوزان عوامل کلیدی به طور ذهنی داده شده به طور ذهنی اندازه گیری شده اند و
- 2 هنگامی که همان سوال دوباره جواب توسط گروه ارزیابی اختصاص داده می شود و هیچ آزمون سازگاری انجام نمی گیرد. نتیجه ای که می توان گرفت این است که تحلیلSWOT به تنهایی نمی تواند برای ارزیابی جامع فرایند تصمیم گیری استراتژیک به کار رود و باید چار ه ای اندیشیده شود. هدف اصلی این پژوهش تدوین و اولویت بندی استراتژی های شرکت طراحی و مهندسی سایپا تبریز با استفاده از الگوی QSPMو SWOTمی باشد.
.2 اهمیت و ضرورت تحقیق
با توجه به اینکه شرکت طراحی و مهندسی سایپا همانند هر شرکت پویایی با هدف کامیابی در استقرار مدیریت استراتژیک و حصول نتایج عملکردی چشم گیر در فعالیت خود درصدد این کار بر آمده است و نیز با توجه به پیشینه مطالعاتی و تجربی شرکتهای موفق و ناموفق در این زمینه، از نقش حیاتی شناسایی چالش های پیش روی این کار و نیز آگاهی و بکارگیری راهکارهای رویارویی با این چالش ها در جهت افزایش درجه موفقیت سازمانها حکایت دارند، انجام این تحقیق برای شرکت طراحی و مهندسی سایپا ضروری به نظر می رسد.
انتظار می رود با انجام این تحقیق چالشهای اصلی پیش روی شرکت طراحی و مهندسی و نیز راهکارهای رویارویی با این چالش ها بخوبی و به موقع، مورد شناسایی واقع شود تا شرکت با در نظر داشتن چالش ها و راهکارهای شناسایی شده طوری گام بردارد که در تصمیم گیری های استراتژیک و به حصول نتایج عملکردی مورد نظر از این طریق کامیاب باشد و به معیارهای مطلوب یک سازمان تندرست، مثل سهم بازار شایسته، سودآوری قابل قبول و مشتریان راضی، اثربخش کردن فعالیت های بازاریابی شرکت، دارابودن استراتژی مناسب پس از آنالیز محیط خرد وکلان و حفظ آن، ایجاد تضایف و نهایتاً تنظیم برنامه استراتژیک خواهد رسید.
.3 مبانی نظری مدیریت استراتژیک
مدیریت استراتژیک1 را می توان بدین گونه تعریف کرد: هنر علم تدوین ، اجرا و ارزیابی تصمیمات وظیفه ای چند گانه که سازمان را قادر می سازد به اهداف بلند مدت خود دست یابد. همانگونه که از این تعریف استنباط می شود در مدیریت استراتژیک برای کسب موفقیت سازمانی بر چندین عامل تاکید می شود :
-1 هماهنگ کردن مدیریت -2 بازاریابی -3 امور مالی -4 تولید -5 تحقق و توسعه و سیستم های اطلاعاتی رایانه ای به منظور بر خورد اثر بخش با همه ی این عوامل که بر توانایی شرکت در رشد سود آور آن تاثیر دارند، مدیران به برنامه ریزی استراتژیک روی می آورند. بنابراین برنامه ریزی استراتژیک یکی از محورهای دانشی و مهارتی است که کسب دانش و بکارگیری آن از سوی رهبران، مدیران و کارشناسان سازمان حائز اهمیت فراوان می باشد
برایسون، برنامه ریزی استراتژیک را تلاشی منظم در جهت اتخاذ تصمیم ها وانجام اقدامات بنیادینی تعریف می کند که به موجب آن اینکه یک سازمان چه می کند، وچرا اموری را انجام می دهد مشخص خواهد شد
استراتژی سازمان تعیین کننده مرزها و حوزه عملکرد سازمان است و عامل ایجاد هماهنگی بین سازمان و محیط می باشد
طراحان استراتژی باید اقدامات مورد نیاز در هر واحد فرعی سازمان را شناسایی و هماهنگ نمایند و با پشتیبانی از استراتژی اصلی، احتمال تحقق اهداف سالیانه را افزایش دهد
تعیین اهداف و استراتژی ها، موجب همسوئی فعالیت های سازمان با منابع موجود، برای کسب مزایای رقابتی بوده و به عنوان یک پشتیبان، در تصمیم گیری های سازمان در نظر گرفته می شود
.4 سوالات پژوهش
سوال اصلی : استراتژیهای مناسب برای شرکت طراحی و مهندسی سایپا کدامند ؟
.5.1 سوالات فرعی :
-1 نقاط قوت شرکت طراحی و مهندسی سایپا کدامند ؟
-2 نقاط ضعف شرکت طراحی و مهندسی ساپیا کدامند ؟
-3 فرصت های محیطی پیش روی شرکت طراحی و مهندسی سایپا کدامند ؟
-4 تهدید های محیطی پیش روی شرکت طراحی و مهندسی سایپا کدامند ؟
-5 جایگاه استراتژیک شرکت طراحی و مهندسی سایپا کجاست ؟
.5 پیشینه تحقیق
مطالعات انجام شده بر روی تحقیق ها و پروژه های صورت گرفته در شرکت ها و سازمانهای مختلف در سطح کشور نشان می دهد که تا به حال فعالیتهای مختلفی در این زمینه در قالب پایاننامه کارشناسی ارشد، دکتری و پروژه هایی که یا به سفارش وزارتخانه های دولتی و یا برای بخش خصوصی انجام شده صورت گرفته است. که به چند مورد از آنها اشاره می شود.
تحقیقی توسط آقای سیاوش بیژنی با موضوع، برنامه ریزی استراتژیک شرکت مهندسی و تامین قطعات ایران خودرو دیزل - اپکو - در سال 1382 انجام شده است، در این تحقیق محقق با تجزیه و تحلیل فرصت ها و تهدیدات خارجی و نقاط قوت و ضعف داخلی، به استراتژی های مناسب شرکت دست یافته است. پس از بررسی ادبیات موضوع و انجام مطالعات لازم، نخست ارزشها و چشم انداز شرکت تبیین شد و بیانیه ماموریت شرکت تدوین گردید. سپس با در نظر داشتن بیانیه ماموریت، عوامل محیط داخلی و خارجی شرکت بررسی شد و پس از امتیازدهی و تعیین اولویت عوامل استراتژیک، زمینه برای تهیه و تنظیم جدول تجزیه و تحلیل SWOT میسر شد.
پس از دستیابی به استراتژی های قابل اجرای بر گرفته از جدول SWOT ، با توجه به نتایج حاصل از یافته های تحقیق، مناسب ترین استراتژی برای شرکت اپکو، استراتژیهای توسعه بازار و توسعه محصول تشخیص داده شد. که هر دو از استراتژیهای متمرکز هستند. پژوهش دیگری توسط آقای سعید رضا آرائی با موضوع، برنامه ریزی استراتژیک بهینه برق کشور در سال 1373 انجام شده است.
در این پژوهش ابتدا بحث کلی و جامع در زمینه مفهوم و تعاریف برنامه ریزی و مقایسه چند مدل مهم برنامه ریزی استراتژیک بعمل آمده و سپس یک مدل برای نیل به هدف پروژه انتخاب شده است و سپس با یک نگرش عمیق به شناسایی و آشنایی با مجموعه برق کشور پرداخته و در ادامه فرآیند برنامه ریزی استراتژیک بهینه برق کشور را به انجام رسانیده است که منجر به تعیین مأموریت، رسالت و اهداف و تعیین استراتژیهای مجموعه برق کشور شده است.
همچنین تحقیقی توسط خانم گیتا یعقوبی با موضوع استراتژی صنعت از دیدگاه خبرگان - مطالعه موردی کارخانه ایران تایر - در سال 1381 انجام شده است. این تحقیق، یک تحقیق توصیفی- پیمایشی مبتنی بر نظر سنجی خبرگان فن به روش دلفی است که هدف ان شناسایی متغیرهای اصلی و تأثیر گذار بر صنعت لاستیک کشور در چارچوپ عوامل داخلی - نقاط قوت و ضعف - و عوامل خارجی - فرصت ها و تهدید ها - و ارائه الگوی مناسب از این متغیرها و استراتژیهای پویا در سطوح مختلف این صنعت می باشد.
.6 روش شناسی تحقیق
این تحقیق از نظر ماهیت اکتشافی، توصیفی و از نظر هدف کاربردی است و همچنین از قضاوتها و تحلیل های شهودی بهره گرفته شده است. جامعه آماری شامل 14 نفر از مدیران و کارشناسان خبره شرکت طراحی و مهندسی سایپا تبریز می باشد. ابزارهای اصلی گرد آوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه ای، بانک های اطلاعاتی و اینترنت، انجام مصاحبه با مدیران ارشد سازمان و پرسشنامه می باشد.
بر اساس تئوری ها و نظرات تئوریک مندرج در منابع نظری، ابتدا پرسشنامه شامل سوالات فرصت ها، تهدیدها، قوت و ضعف تهیه و در اختیار مدیران و کارشناسان شرکت قرار گرفت که پس از دو مورد بازنگری سوالات، پرسشنامه نهایی تنظیم گردید. از نظر پایایی نیز، ابتدا سوالات مطرح شده به تعداد محدود بین کارشناسان شرکت توزیع گردید و با استفاده از نرم افزار SPSS و روش آلفای کرونباخ، پایایی آن محاسبه گردید که برابر با 0/87 بوده که نشان دهنده این است که سوالات از پایایی مناسبی برخوردار است.
در مرحله تدوین و اولویت بندی استراتژیها، کارشناسان طی نشست هایی از طریق روش دلفی به این نتایج رسیدند. در این تحقیق ابتدا به استخراج و ارزیابی عوامل درونی و بیرونی شرکت توسط ماتریس های IFE و EFE پرداخته شد و بعد توسط ماتریس SWOT با توجه به مقایسه عوامل، استراتژی های شدنی و قابل قبول شرکت بدست آمد و در نهایت بوسیله ماتریس QSPM استراتژی ها اولویت بندی شده و نتیجه گیری و پیشنهادات لازم صورت گرفت.
.7 تشکیل جداول شناسایی شاخص های راهبردی عوامل درونی و بیرونی
ماتریس ارزیابی عوامل درونی، یا IFE ابزاری برای بررسی عوامل داخلی است. در واقع نقاط قوت و ضعف واحد های سازمان را ارزیابی می کند. ماتریس ارزیابی عوامل بیرونی EFE ابزاری برای تجزیه و تحلیل نحوه پاسخگویی و مواجهه مدیران سازمان به فرصتها و تهدید های خارج از سازمان است
پس از شناسایی عوامل داخلی و خارجی، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های شرکت را مشخص کرده و در ماتریس های عوامل درونی و خارجی برای هر یک از این عوامل امتیازی بر حسب اهمیتی که هر یک از این عوامل در شرکت دارند در نظر گرفته می شود، در مرحله بعد به هر عامل یک ضریب وزنی بین صفر - بی اهمیت - تا یک - بسیار مهم - اختصاص می دهیم که در اینجا از نرمالیزه کردن برای وزن دهی استفاده شده است.
ضریب داده شده به هر عامل بیانگر اهمیت نسبی آن در موفقیت است صرف نظر از این که آیا عامل مورد نظر به عنوان یک نقطه قوت و ضعف داخلی سازمان به حساب آید باید به عاملی که دارای بیشترین اثر در عملکرد سازمان است بالاترین ضریب را داد. سپس وضع موجود هر عامل را با امتیازی بین 1 تا =1 - 4 ضعیف، =2 متوسط، =3 بالاتر از متوسط، =4 بسیار خوب - تعیین کرده که به آن" امتیاز وضع موجود" گفته می شود. اگر مدیریت سازمان در پی کاستن نقاط ضعف، یا تهدید ها باشد، امتیاز بالایی در خصوص نقطه ضعف، یا تهدید به خود اختصاص می دهد
