بخشی از مقاله
چکیده
ارتباط از طریق فضای مجازی در سالهای اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل نوجوان جامعه ما پیدا کرده است. امروزه با گسترش وسائل ارتباط جمعی متأسفانه نوجوانان گمشدهها و کمبودهای عاطفی خود را در بازیهای پرهیجان و بی محتوای رایانهای، موسیقیهای مبتذل غربی و فضای پرخطر و مجازی اینترنت جستوجو میکنند. ارتباطات ناسالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری نوجوانان و خانواده ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجهی نخست اولویت قرار دارد. برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانوادهها، والدین باید تا حدودی به فناوریهای روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می شود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید. از این رو به شناخت تهدیدهای فضای مجازی هر روز بیشتر احساس میشود. در این مقاله ابتدا با مفاهیمی مانند فضای مجازی، چالشها و تهدیدات پیش روی نوجوان در این فضا آشنا میشویم، سپس چند نمونه از تهدیدهای فضای مجازی ارائه میشود و در نهایت راههای مقابله با تهدیدهای فضای مجازی را مرور میکنیم.
واژگان کلیدی: فضای مجازی، تهدید، نوجوان.
مقدمه
با ظهور و گسترش صنعت همزمان ارتباطات و در امتداد آن اینترنت به عنوان شبکه ارتباطی و اطلاعاتی جهانی، فضای جدیدی در عرصهی زندگی به وجود آمد که میتوان با عناوینی همچون »فضای دوم« و »فضای مجازی« از آن یاد کرد. کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای متوسط به شمار می رود. 35 درصد استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده
برای اینترنت 52 دقیقه در هفته است. - صادقیان، . - 1384 در سراسر جهان نوجوانان بخشی از اوقات خود را به درگیر شدن با بازیهای آنلاین میگذرانند و گاه از شبکههای اجتماعی برای آشنایی با همسنوسالهای خود و آزمودن چگونگی ارتباط با دیگران استفاده میکنند. بیتردید فراگیر بودن تکنولوژیهای مربوط به فضای مجازی محدود کردن دسترسی نوجوانان را به امری ناممکن تبدیل میکند. رایانههای خانگی و تلفنهای هوشمند به سهولت در دسترس طیف وسیعی از کودکان در بسیاری از نقاط جهان است و دریچهای به سمت دنیایی ناشناخته را برای آنها باز میکند.. پس باید در ابتدای امر خانواده ها و بعد مسئولان تصمیمات جدی برای نظارت و آموزش بر رفتار نوجوان در برابر این تکنولوژی لجام گسیخته بگیرند.فضای مجازی، سکه ای است که باید دو روی آن را با هم دید. رویی که ناظر به فرصت ها و نقاط قوت آن بوده و روی دیگر که ناظر به تهدیدهای این فضا می باشد.
باید دانست که شناخت صحیح فضای مجازی و به تبع آن، استفاده ی صحیح و در عین حال حداکثری از این پدیده ی دنیای مدرن، مستلزم شناخت و سپس لحاظ کردن هر دو روی سکه است.ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی و اجتماعی، و نداشتن امنیت روانی و فرهنگی ناشی ازهجوم اطلاعات آلوده و مخرب از طریق اینترنت و فضاهای مجازی واکنشی منطقی است، زیرا هرجامعه ای چارچوب های اطلاعاتی خاص خود را دارد. طبیعی است که هر نوع اطلاعاتی که این حد ومرزها را بشکند، می تواند سلامت و امنیت جامعه را به خطر اندازد. برخلاف وجود جنبه های مثبت شبکه های جهانی، سوء استفاده از این شبکه های رایانه ای توسط افراد هنجارشکن، امنیت اخلاقی را درکشورهای مختلف با خطر روبرو ساخته است.
از این رو به کارگیری روش ها و راه کارهای مختلف برای پیشگیری از نفوذ داد ه های مخرب و مضر و گزینش اطلاعات سالم در این شبکه ها رو به افزایش است.در دنیای معاصر کمتر کسی و کمتر نقطهی در جهان وجود دارد که از فضای مجازی استفاده نکند. یکی از استفادهکنندگان فضای مجازی نوجوانان هستند. از آنجا که نوجوانان دارای فکر خلاق و جستجوگر هستند و از طرف دیگر آنها بیتجربه و حساس. این سؤال مطرح میشود که آیا برای نوجوانان فضای مجازی تهدید است یا فرصت؟ به نظر میرسد که فضای مجازی را هم میتوان فرصت و هم تهدید دانست. استفادهی درست و مفید از فضای مجازی نیازمند شناخت صحیح فضای مجازی و نقاط قوت و ضعف آن است. فرهنگها و تمدنهای مختلف تلاش دارند از طریق ابزارهای مختلف برتری خود را ثابت کنند و بهترین و راحتترین وسیله برای این کار فضای مجازی است. آنها با روش کنترل احساسات و علایق، از این فضا ارادهی استفادهکنندگان را تسخیر میکنند و به دنبال تحقق اهداف خود هستند. آنها به صورت غیرمستقیم استفادهکنندگان را در جهت اهداف خود به عمل وا میدارند.
1 مفاهیم
در ابتدای هر پژوهشی بررسی مفاهیم آن تحقیق از ابتداییترین نیازها است زیرا مفهوم، پایهایترین مبنای فکر است. در این تحقیق نیز مفاهیم فضای مجازی، تهدید، فرصت و نوجوان بررسی میشود و پس از روشن شدن این مفاهیم، موضوع تحقیق بررسی خواهد شد.
.1-1 فضای سایبر
فضای مجازی مرکب از فضا و مجازی است. مجاز به معنای غیرملموس و مترادف لغت انگلیسی «Virtual» است. سایبر واژهای است برگرفته از لغت «kybernetes» به معنای سکاندار یا راهنما. نخستین کسی که واژهی »فضای سایبر« را به کاربرد، ویلیام گیبسون نویسندهی داستانهای علمی- تخیلی، در کتاب نورومنسر - neuromancer - بود. اما کار واژه سایبر، از ریشه یونانی لغت کنترل گرفته شده و به طور ترکیبی در واژه سایبرنتیک به کار رفته است. مفهوم سایبرنتیک دلالت بر سیستم های کنترلی ابر تکنولوژی های رایانه های به هم پیوسته، تکنولوژی جدید و واقعیات مصنوعی با راهبردهای دستیابی و کنترل سیستمی دارد. فضای سایبر یا فضای مجازی در تمام تعاریف فضای مجازی، این فضا محیط الکترونیکی یا محیط شبکه ای از کامپیوتر ها دانسته می شود که با استفاده از جلوه های سمعی و بصری سعی دارد تا اشیاء و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند اما ادعا می شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند. البته شاید بهتر باشد آن را چنین تعریف کنیم: »
یک محیط الکترونیکی واقعی که ارتباطات انسانی به شیوهای سریع، فراتر از مرزهای جغرافیایی و با ابزار خاص خود، در آن، زنده و مستقیم روی میدهد.« قید »واقعی«، مانع از این است که تصور شود مجازی بودن این فضا به معنای غیر واقعی بودن آن است؛ چرا که در این فضا نیز همان ویژگیهای تعاملات انسانی در دنیای خارج -همچون مسئولیت- وجود دارد. ضمن اینکه فضای سایبر در واقع یک »محیط« است که ارتباطات در آن انجام میشود؛ نهصِرف مجموعهای از ارتباطات. از سوی دیگر، این ارتباطات گرچه ممکن است در همه حال بر خط نباشد، ولی زنده و واقعی و مستقیم است. از این رو، تأثیر و تأثر بالایی در این روابط رخ میدهد.
.2-1 تهدید
تهدید خطری است که بر اشخاص، اشیاء و اماکن وارد می شود. - تاجیک، محمدرضا،ص - 92 فرهنگ لغات ، تهدید را، ترساندن، بیم دادن، بیم عقوبت دادن ، معنی کرده است. هرمن کان سطح بندی چهارقسمتی برای طبقه بندی تهدیدها عرضه کرده است که عبارتند از: سطح اول تهدیدها: شامل مبارزه بر علیه منافع حیاتی و یا ادامه بقاء می شود، سطح دوم تهدیدات: منافع حیاتی یا بقای دوستان و متحدان را به مبارزه می طلبد، سطح سوم تهدیدات: منافع مهم را به مبارزه می طلبد،سطح چهارم تهدیدات: مسائل ثانوی را به مبارزه می طلبد. دیتریک فیشر، یک طبقه بندی پنج لایه تهدید را ارائه می کند که عبارتند از:تهدید برای بقاء، تهدید برای بهداشت، تهدید برای بهزیستی اقتصادی، تهدید برای محیط زیست قابل زندگی و تهدید برای حقوق سیاسی که مصادیق هرکدام از آنها به ترتیب عبارتند از نابودی، بیماری، فقر، تخریب محیط زیست، سرکوب داخلی - رنجبر،محمود،ص . - 73منظور ما از تهدید؛ ضررهای است که نوجوانان از فضای مجازی میبینند.
.3-1 نوجوان
نوجوانی به پهنه سالهایی اطلاق میشود که کودکی را به بزرگسالی میپیوندد. شروع نوجوانی با تغییرات بدنی همزمان میشود و در نتیجه ردیابی ظاهری آن آسانتر است در حالیکه پایان آن بر حسب شکلگیری ساختهای عقلی و تغییرات عاطفی و اجتماعی نوسانیتر در نظر گرفته شده است. به همین دلیل برای کسانی که به ضابطههای ظاهری تکیه کردهاند، شروع نوجوانی را زیست شناختی و پایان آن را فرهنگی دانستهاند - کانجر و پیترسن، - 1984؛ به نقل از - منصور،محمود، . - 1381 استانلی هال این دوره را دوران »طوفان و تنش شدید« و نیز دوران توانایی فوقالعاده جسمانی، عقلی و عاطفی دانسته است. تعدادی از پزشکان برجسته و نظریه پردازان روانکاوی نوجوانی را وضعیتی میدانند که نوجوان در آن وضعیت دچار اختلال روانی است. تلاش برای آشنایی با مفهوم نوجوانی و تعریف و تبیین آن نیز از نتایج روانشناختی در گستره جدید تمدن است. »
مطابق یافتههای روانشناختی، نوجوانی مرحلهای در چرخه تحول روانی است که پس از کودکی به وقوع میپیوندد و دوره تغییرات عمیق و واقعا به منزله دگرگون شدن است. نوجوانی و بخصوص سالهای اول آن، قبل از هر چیز دوران تغییرات جسمانی، جنسی، روانی و نیز تغییر در الزامات اجتماعی است. - یاسایی،مهشید، - 1368 علاوه بر تغییر یافتن، نوجوان برای مواجه شدن با مسایل زندگی نیز مجهز میشود؛ این با تصمیم برای اتخاذ وضعیتی مشخص و مستقل از بزرگسالان در موقعیتهایی که برای وی به وجود میآید؛ محقق میشود. تغییرات فیزیولوژیک و بروز آثار و صفات جنسی ثانوی تنها اتفاق دوران نوجوانی نیست. تحولات
