بخشی از مقاله
چکیده
با ظهور فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات - ICT - مفهوم جدیدی به نام فضایسایبر - فضای مجازی - در پیش روی بشر قرارگرفته است که توانسته پیشرفتهای خارق العادهای را برای وی به ارمغان آورد. ظهور تکنولوژیهای نوینارتباطی در عصر حاضر به همراه تحولاتی که در فضای مجازی بوجود آمده است. بسیاری از این تحولات و دگرگونیها باعث به وجود آمدن تهدیداتی بر علیه جامعه و خانواده ها شده است. از زمانی که اینترنت وارد فضای زندگی انسان شده تا به امروز، علیرغم تمام محاسن و مزایای آن، یکسری دغدغهها و نگرانیهایی را در پی داشته، موضوعی که در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمیشود، در این پژوهش نگارنده به بررسی تهدیدهای فضای سایبر پرداخته و راهکارهایی جهت مقابله و کاهش تهدیدات سایبری در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و ... ارایه میشود.
واژگان کلیدی:تهدیدات فضای سایبر، فضای مجازی، فناوری اطلاعات، فناوری ارتباطات.
مقدمه
منظور از فضای سایبر یا فضای مجازی ترکیبی از دهها هزار رایانه بههم پیوسته،سرویسدهندهها،شبکههای ارتباطی،سویچها و کابلهای فیبر نوری است که امکان ایجاد ارتباطات را در یک سیستم جامع فراهم میآورد.کارآمد و سالم بودن فضای سایبر در اقتصاد و امنیت ملی کشورها از اهمیت ویژهای برخوردار است. امنیت اطلاعات در محیطهای مجازی و فضای سایبر به عنوان مهمترین الزام در کاربری توسعهای و فراگیر فناوری اطلاعات و ارتباطات میباشد.اگرچه امنیت مطلق در محیطهای واقعی و محیطهای مجازی امکانپذیر نیست،ولی ایجاد سطحی از امنیت که به اندازهء کافی و متناسب با نیازها و سرمایهگذاری انجام شده باشدتقریباً در همه شرایط محیطی ممکن میباشد.تنها با فراهم بودن چنین سطح مطلوبی است که اشخاص حقیقی،سازمانهای دولتی و شرکتهای خصوصی ضمن اعتقاد و اطمینان بهطرفهای گوناگونی که همگی در یک تبادل الکترونیکی دخیل هستند،
نقش مورد انتظار خود را به عنوان گرهای مؤثر از این شبکه متعامل و همافزار ایفا خواهند نمود.اطمینان از ایمن بودن سرمایههای اطلاعاتی و تجهیزات زیرساختی کشور گذشته از ابعاد گسترده امنیت ملی،کلید قفل فرصتهای بیشمار تجاری و غیر تجاری جدید اینترنتی است.آنچه مسلم است چالش امنیتی رودرروی کشور،عدم دسترسی به فناوری و یا عدم وجود محصولات امنیتی نیست،بلکه سیاستگذاری، فرهنگسازی،مدیریت مناسب منابع موجود و نیز سازگاری آنها بهگونهای است که نیاز منحصربهفرد شبکه و فضای دیجیتالی کشور را تأمین کند. - موحدی صفت،1386، . - 32
اهمیت تحقیق
با توجه به اهمیت فضای سایبر در توسعه جوامع، در جامعه ما نیز در سال های اخیر به فن آوری اطلاعات و ارتباطات توجه زیادی شده است. ولی در این رابطه آسیب های جدی وجود دارد که ضروری به ریشه یابی آن پرداخت. کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جهان رتبه 87 را دارد که بر اساس طبقه بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای متوسط به شمار می رود. 35 درصد استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین صرف شده برای اینترنت 52 دقیقه در هفته است. - صادقیان، 34،. - 1384
شبکه های دوست یابی در کشور ما به سرعت در میان جوانان ایرانی محبوب شده است و "ایرانی ها رتبه سوم را در این شبکه ها کسب کرده اند" - ستارزاده،32،. - 1386 فرهنگ رسانه ای اینترنت، فضای ذهنی جوانان را اشغال کرده و از آن مهمتر، نمایانگر نقش خانواده در کنار این ابررسانه است که والدین روی فرزندان خود تا چه حد کنترل تربیتی و نظارت اخلاقی دارند. بروز آسیب های نوظهور می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسیب های اجتماعی و روانی باشد. به همین دلیل، برنامه ریزی برای شناسایی، پیشگیری و کاهش آسیب های نوظهور لازم و ضروری می نماید. آسیب های نوظهور، آسیب های مرتبط با فناوری های جدید است که آسیب های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی های رایانه ای، تلفن همراه و اینترنت می توانند در این مجموعه قرار گیرد. در این مقاله سعی شده است تا به تهدیدات مرتبط با اینترنت و فضای سایبر به ویژه عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی پرداخته و برای رفع این گونه معضلات پیشنهاداتی ارائه شود.
فضای سایبر چیست؟
سایبر - cyber - واژهای است برگرفته از لغت «kybernetes» به معنای سکاندار یا راهنما. نخستین کسی که واژهی »فضای سایبر« را به کار برد، ویلیام گیبسون[1] نویسندهی داستانهای علمی- تخیلی، در کتاب نورومنسر - neuromancer - بود. فضای سایبر یا فضای مجازی - Cyber Spase - در تعریف برخی نویسندگان عبارت است از: »مجموعهای از ارتباطات درونی انسانها از طریق رایانه و دیگر وسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی.« البته شاید بهتر باشد آن را چنین تعریف کنیم: »یک محیط الکترونیکی واقعی که ارتباطات انسانی به شیوهای سریع، فراتر از مرزهای جغرافیایی و با ابزار خاص خود، در آن، زنده و مستقیم روی میدهد.« قید »واقعی«، مانع از این است که تصور شود مجازی بودن این فضا به معنای غیر واقعی بودن آن است؛ چرا که در این فضا نیز همان ویژگیهای تعاملات انسانی در دنیای خارج -همچون مسئولیت وجود دارد. ضمن اینکه فضای سایبر در واقع یک »محیط« است که ارتباطات در آن انجام میشود؛ نهصِرف مجموعهای از ارتباطات. از سوی دیگر، این ارتباطات گرچه ممکن است در همه حال بر خط - On Line - نباشد، ولی زنده و واقعی و مستقیم است. از این رو، تأثیر و تأثر بالایی در این روابط رخ میدهد. - طارمی،1387،. - 22
امنیت فضای سایبر و زیرساختها
در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات،دو نوع امنیت برای یک کشور متصور است:امنیت زیرساختهای حیاتی و امنیت فضای سایبر که امنیت زیرساختها به عنوان یک اصل برای رسیدن به امنیت در حوزه فضای سایبر است و زمانی میتوان درمورد امنیت در فضای سایبر بحث کرد که از امنیت زیرساختها مطمئن باشیم. بنابراین برای رسیدن به یک راهبرد در ارتباط با امنیت فضای سایبر باید مؤلفههای اصلی در امنیت زیرساختها را نیز مورد بررسی قرار دهیم. - ابری،1387، . - 39 اگرچه زیرساختهای حیاتی یک کشور ممکن است در بخشهای مستقلی فعال باشند،اما برای قرار گرفتن در فضای سایبر باید از لحاظ امنیتی دارای شرایط خاصی باشند تا با قرار گرفتن در این فضا برای خود و سایرین،مشکلات امنیتی به وجود نیاورند.
نصب دیوارههای آتش،اطمینان از شبکهبندیهای داخلی،استفاده از تکنیکهای مؤثر در رمزنگاری اطلاعات،اطمینان از عدم سرقت و نشت اطلاعات و هرگونه تهدید شبکهای از وظایف ادارهکنندگان این زیرساختها میباشد و پس از آنکه اطمینان لازم از امنیت آنها بهوجود آمد میتوان تمهیدات لازم را برای استقرار فضای سایبر یعنی ایمنسازی ارتباطی بین زیرساختها بهوجود آورد.براساس بیانیههای جهانی،ارتباطات،تولید نیرو،منابع نفت و گاز،بانکداری و امور اقتصادی،حملونقل،کشاورزی و دفاع از زیرساختارهای اصلی دولت به عنوان منابع هرکشوری هستند که هرگونه خدشه درعملکرد و یا حملات تروریستی علیه آنها باعث ضربه جبرانناپذیر دفاعی و اقتصادی میگردد. - عاملی،1391، . - 5
تهدیدات فضای سایبری
انسان امروز با جرائم بسیاری زندگی میکند و با وجود نفرت و بیزاری از جرائم، روز به روز بیشتر در محاصره آن قرار گرفته، و بیشتر با آن برخورد می نماید.فضای سایبر بهترین مکان برای استفاده مجرمین برای دستیابی به اطلاعات افراد است. با توجه به اینکه اطلاعات شخصی و حتی دولتی، نظامی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی بسیاری در این فضا جابهجا میشود. امکان
قرارگرفتن این اطلاعات در اختیار مجرمین افزایش مییابد. شرایط فعلی دولت ها و ملتها با زنجیره ای از تهدیدات مشخصی در محیط مجازی مواجهاند، که امنیت آنها را به چالش کشیده و ابزارهای سنتی توان مقابله با آنها را ندارند. - طارمی،1388، . - 59
متأسفانه آموزش کافی درخصوص استفاده از شبکههای رایانهای و مخابراتی صورت گرفته و ممکن است افراد زیادی ناخواسته طعمه شبکههای جاسوسی شوند، و اطلاعات مهم خود را در اختیار آنها بگذارند. بنابراین لازم است نهادهای زیربط به خصوص در ادارات دولتی نسبت به آموزش عمومی افراد و کارکنان در خصوص استفاده از فضای سایبر اقدام نمایند. برخی با نادیده گرفتن حساسیتهای امنیتی فضای اطلاعات و نیز عدم آشنایی با آن لزومی برآموزش نمیبینند و به نوعی تا زمانی که متحمل خساراتی از این دست نگردند. متوجه میزان اهمیت آن نمیشوند. اما میتوان با برگزاری دورههای آموزشی و ارائه راهکارهای مناسب شناخت افراد را افزایش داده و امنیت اطلاعات را بوجود آورد. - خرم آبادی،1384، . - 43 ورود تکنولوژیها و فناوریهای نوین و همچنین افزایش استفاده از ماهواره، اینترنت و موبایل در میان جوانان و نوجوانان و خانوادهها باعث بروز آسیبهای اجتماعی زیادی در جامعه شده است. بهطوری که ترویج خشونت از بین رفتن ارزشها، رواج عشقهای مجازی، روابط جنسی خارج از استاندارد و...از جمله آسیبهای ناشی از فضای مجازی است. دکتر فرهاد اقطار
