بخشی از مقاله
چکیده
طرح حاضر به تهیه و تدوین آزمون بسندگی2 معیار زبان فارسی اختصاص دارد. آزمون بسندگی زبان فارسی میزان توانایی های زبانی آزمون دهنده در همه مهارتهای زبانی را در زمان برگزاری آزمون فارغ از زمان، مکان و میزان آموزشهای زبان فارسی میسنجد و به وی کارنامهای حاوی سطح زبانی وی در هر مهارت و نیز سطح کلی زبانی وی ارائه میدهد. در این طرح دو نسخه آزمون، مانند آنچه برای زبان های دیگر رایج است - تافل و آیلتس در زبان انگلیسی و ... - ، برای زبان فارسی طراحی و پس از برگزاری آزمایشی و اصلاحات نهایی، استاندارسازی خواهد شد و بر اساس نسخ استانداردشده، بانک سؤالات آزمون شامل پانصد سؤال تهیه خواهد شد. این آزمون به دو صورت حضوری - کاغذی - و مجازی - آنلاین و آفلاین - قابل برگزاری است و نرمافزار تحتوب برگزاری آزمون تهیه خواهد شد. نتایج این آزمون میتواند ملاکی برای ثبتنام غیرفارسیزبانان در دانشگاهها و مراکز آموزشی فارسی زبان در ایران و خارج از ایران باشد.
کلیدواژهها: آزمون، آزمونسازی، آزمون بسندگی، زبان فارسی، مهارتهای زبانی
بیان موضوع
زبان فارسی، زبانی غنی و کهن میباشد که آثار ارزشمند و جاودانی به این زبان به رشته تحریر درآمده و مشتاقان ادبدوست بسیاری در سراسر جهان مایلند این آثار را به زبان اصلی آن مطالعه نمایند؛ ازاینرو ضرورت آموزش آن به غیرفارسیزبانان بیش از پیش نمایان میشود. نیز همواره در کنار هر آموزشی، ارزشیابی آموختهها نیز مطرح بوده و این ارزشیابی نیازمند طراحی دقیق آزمون بینالمللی و برگزاری آن به شیوه رسمی و ارائه مدرک از سوی نهادی معتبر است.با وجود مراکز بسیاری که در داخل و خارج ایران مشغول تدریس زبان فارسی به غیر فارسی زبانان هستند، متأسفانه هیچ آزمون معیاری برای سنجش توانایی زبانی فارسیآموزان وجود ندارد.
چنین مراکزی نبود یک آزمون معیار را از کاستیهای مراحل آموزشی خود میدانند. درحالی که برای مثال، آزمون معتبر تافل - TOEFL - برای اولین بار در سال 1964 برگزار گردید و پس از آن تاکنون بالغ بر بیست میلیون نفر در آن شرکت کردهاند و یا این که هر ساله بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر در 120 کشور جهان در آزمون های آیلتس - IELTS - شرکت میکنند. بنابراین تولید و برگزاری چنین آزمونی از ضروریات گسترش زبان و ادبیات فارسی در دنیا است.نظر به اینکه آموزش زبان فارسی در مراکزی در ایران و چند کشور دیگر بسیار رو به گسترش است و تألیف کتابهای آموزشی فارسی در دو دهه اخیر شتاب و غنا یافته، تهیه و تألیف آزمون توانایی زبان فارسی به سنجشنتیجه این آموزشها و سطح زبانی فراگیران زبان فارسی کمک میکند.
از طرفی، بسیاری از زبانآموزان نیز انتظار دارند پس از گذراندن دورههای آموزش زبان فارسی، گواهینامه ای معتبر مبنی بر گذراندن یک دوره آموزش زبان فارسی دریافت کنند. در مقابل، برای ادامه تحصیل دانشجویان در مؤسسهها و دانشگاهها یا پذیرش در محیطهای کاری نیز از زبانآموختگان چنین گواهینامههایی درخواست میشود.موضوع مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که وجود یک آزمون معیار میتواند بر تألیف کتابهای درسی و نیز شیوههای آموزش زبان نیز تأثیر بسزایی داشته باشد.با وجود مراکز بسیاری که در داخل و خارج ایران مشغول تدریس زبان فارسی به غیر فارسی زبانان هستند، متأسفانه هیچ آزمون معیاری برای سنجش توانایی زبان آموزان وجود ندارد.
چنین مراکزی نبود یک آزمون معیار را از کاستیهای مراحل آموزشی خود می دانند. در حالی که برای مثال، آزمون معتبر تافل - TOEFL - برای اولین بار در سال 1964 برگزار گردید و پس از آن تاکنون بالغ بر بیست میلیون نفر در آن شرکت کرده اند. و یا این که هر ساله بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر در 120 کشور جهان در آزمونهای آیلتس - IELTS - شرکت میکنند. شاید یکی از مهمترین دلایل عدم انجام چنین کار پر اهمیتی، دشواری طراحی چنین آزمونها و گستردگی آنها است. این طرح با بررسی مهمترین آزمونهایی که برای سنجش تواناییهای زبان آموزان وجود دارند، از جمله آزمونهای تافل و آیلتس، انجام شده است.
تعریف عملیاتی واژه ها آزمون:1 آزمون به هر نوع ابزار یا شیوهای اشاره میکند که جهت اندازهگیری عملکرد یا توانایی به کار میرود.آزمونها چندین شکل دارند و برای اهداف گوناگون به کار میروند. به عبارت ساده آزمون روشی برای اندازه گیری توانایی یا دانش شخص در یک زمینه معین است. آزمون در درجه اول یک روش است، این روش در واقع نوعی ابزار است که مجموعهای از تکنیکها، راههای انجام کار و مواد آزمودنی، اجزاء تشکیلدهنده آنند. روش مذکور عموماً مستلزم رفتار یا فعالیتی از ناحیه آزمونشونده یا آزمونگیرنده یا هردویآنهاست. ثانیاً منظور از آزمون اندازهگیری است. - داگلاس براون، 1980، ص - 262 آزمون بسندگی زبان: به طور کلی آزمون بسندگی زبان آزمون معیاری است جهت سنجش دانش زبان مقصد برای اشخاصی که میخواهند در کشورهای زبان مقصد درس بخوانند، کار کنند و یا به آن کشورها مهاجرت نمایند.
این آزمون چهار مهارت زبانی نوشتن، خواندن، شنیدن و گفتگو و مقولات مرتبط دیگر مانند واژگان و دستور زبان را مورد ارزیابی قرار میدهد. در آزمون بسندگی مهم نیست فرد کجا، کی و با چه شیوه و محتوای آموزشی زبان مقصد را آموخته، بلکه مهارتهای زبانی وی در زمان برگزاری آزمون ارزیابی و سنجیده میشود.مهارتهای زبانی:2 اکتساب و یادگیری زبان مستلزم داشتن مهارت هایی است که به این شرح تقسیم میشوند: الف: مهارتهای دریافتی: این مهارت ها شخص را قادر به دریافت اطلاعات میکنند. مهارتهای دریافتی عبارتند از شنیدن و خواندن. زمانی که شخص مطلبی را میشنود و یا میخواند، در حقیقت در حال دریافت و ورود اطلاعات به مغز است و یا به اصطلاح آنها را رمزگذاری می کند.
ب: مهارتهای تولیدی: این مهارتها شخص را قادر به تولید اطلاعات می کنند. مهارتهای تولیدی عبارتند از صحبت کردن و نوشتن. زمانی که شخص صحبت میکند و یا مینویسد، در حقیقت در حال تولید و خروجاطلاعات از مغز بوده و یا به اصطلاح آنها را از رمز خارج میکند - رمزگردانی میکند - . این مهارتها با هم در ارتباط هستند.
معیار1اصطلاح: معیار یا استاندارد شده بدین معناست که آزمون قبلاً در مورد گروه نمونهای از افراد موردنظر به بوته آزمایش گذاشته شده و نتایج پژوهشهای مربوط به آن از راه روشهای آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و روایی و پایایی آن تعیین شده است. به علاوه آزمون دارای جداول نرم یا هنجارهایی است که نمرههای خام آزمون بر مبنای آن تعبیر و تفسیر می شوند. بنابراین آزمون استاندارد، آزمونی است که طراحی، شیوه اجرا و نمرهدهی در آن برای افراد مختلف یکسان و ثابت است.
انواع آزمونهای زبان
اساساً آزمونها برای دو هدف کلی بهکارگرفته میشوند: یکی ارزشیابی دریافت دادهها2 و دیگری پیشبینی3 توان آزمودنی در آینده.
آزمونهای دریافت دادهها
هدف آزمونهای دریافت دادهها تعیین چیزی است که آزمودنی توان انجام آن را دارد. آزمونهای دریافت دادهها به سه دسته تقسیم میشوند:
.1 آزمون پیشرفت4 آزمون پیشرفت میزان فراگیری زبانآموزان و پیشرفت آنان و میزان موفقیت آنان را میسنجد ومسلماً برپایه برنامهآموزشی ویژهای تدوین میگردد. آزمونها میان دوره و پایان دوره - میان ترم و پایان ترم - از این دسته آزمونها به شمار میروند.
.2 آزمون بسندگی آزمون بسندگی به منظور تعیین میزان توانایی آزمودنی در درک و به کارگیری زبان به کار میرود و در چارچوببرنامه و یا شیوه آموزشی خاص تدوین نمیگردد، بلکه توصیفی است از آنچه آزمودنی میتواند در زمان اجرای آزمون انجام دهد.
.3 آزمون دانش5 آزمون دانش منعکسکننده میراث فرهنگی گویندگان زبان است و میزان آشنایی آزمودنی با شیوه اندیشه و نیز عاداتو رسوم و ادب اهل زبان را میسنجد.
آزمونهای پیش بینی
هدف آزمون پیش بینی گردآوری دادههایی در مورد نتایج احتمالی برنامه آموزشی است. این آزمون برای بررسی امکان پذیرش متقاضیان برای شرکت در دورههای آموزشی به دو منظور گزینش6 - آزمون ورودی، آزمون آمادگی،
