بخشی از مقاله
چکیده:
انتخاب یکی از مهم ترین مؤلفه های زندگی انسان ها می باشد و هر فردی در زندگی خویش بارها و بارها دست به انتخاب می زند. یکی از این انتخاب ها، تعیین رشته ی تحصیلی می باشد که از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. زیرا کسب علم اگرچه به صورت کلی بسیار سفارش شده است ولی کسب علم مورد نیاز و مورد علاقه می تواند انسان را در مسیر صحیح و پیشرفت قرار دهد و بسیار با اهمیت است. در سال های اخیر با مطرح شدن مفهوم اقتصاد مقاومتی و توسعه ی همه جانبه در همه ی زمینه ها و همچنین تغییر نظام آموزشی کشور، بحث توازن و تعادل رشته های تحصیلی، پررنگ تر از گذشته مطرح گردیده است و باید گفت که لازمه ی اقتصاد مقاومتیِ مولد پیشرفت، وجود تخصص های لازم و تعادل در توانایی های مردم یک کشور می باشد.
لذا هدف پژوهش حاضر که با استفاده از شیوه ی توصیفی - تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای - مروری انجام شده است، توصیف و تببین ارتباط اقتصاد مقاومتی با توازن و تعادل رشته های تحصیلی می باشد. در نتیجه مشخص شد که از آنجایی که اقتصاد مقاومتی مفهومی همه جانبه می باشد و با تمام زوایا و جوانب زندگی مرتبط است، لازم است تا در همه ی زمینه ها تخصص های لازم کسب گردیده و یکی از کانال های کسب این تخصص هدایت تحصیلی مناسب و توسعه ی متوزان رشته های تحصیلی می باشد که از این طریق هم به تحقق مفهوم اقتصاد مقاومتی کمک نموده و هم با تحقق این مفهوم، نیاز به رشته ها و تخصص های گوناگون بیشتر احساس می گردد. یعنی اقتصاد مقاومتی و توازن رشته های تحصیلی در یک ارتباط دوسویه قرار می گیرند.
واژگان کلیدی: اقتصاد مقاومتی، رشته ی تحصیلی، پیشرفت، تعادل و توزان
.1 مقدمه و بیان مسئله
تحصیل و کسب علم و دانش از برترین صفات و فضایل نیکوی انسانی است و از جمله زیر ساخت ها و عناصر اصلی پیدایش تمدن ها علم است. علم به عنوان اصل اساسی تمام تمدن های بشری از طریق انبیای الهی در جوامع بشری انتشار یافته است - ذاکری، بی تا - و بدون علم و دانش زندگی انسان آنچنان که شایسته ی انسانیت می باشد، پیشرفت نخواهد نمود. علم آموزی و تحصیل و کسب دانش چنان است که در دین مبین اسلام و دستورات پیامبر - ص - و ائمه ی معصومین - ع - به آن سفارش زیادی شده است. در اولین آیاتی که بر پیامبر صلی الله علیه و اله نازل شد از تعلیم و آموختن سخن به میان آمده است - آیات 1 تا 5 سوره علق. - 4 چنانکه که در آیه 4 و 5 بیان می فرماید»آن خدایی که بشر را به قلم علم نوشتن آموخت و به آدم آنچه را نمی دانست به الهام خود تعلیم داد« و جایی دیگر در آیه 5 از سوره ی زمر5می فرماید: »آیا آنان که می دانند و آنان که نمی دانند برابر هستند؟« و رسول اکرم صلی الله علیه و اله هم در فضیلت تعلیم و آموختن می فرمایند که: »فضل و برتری علم و آموختن دوست داشتنی تر از فضل عبادت است - «منتظر القائم،. - 1392
در اهمیت علم و دانش، تعلیم و تحصیل، قلم و کتابت - مهمترین وسیله آموختن و تعلیم و کتابت - ، باید گفت که کلمه کتاب و مشتقات آن در قرآن 263 بار بیان گردیده است و قلم - مظهر نوشتن و تعلیم - 4 بار در قرآن بیان گردیده اند و حتی یک سوره در قرآن به این نام نامیده شده است که در آن به ابزار نوشتن - قلم - قسم یاد شده است - سوره قلم، آیه . - 1 بنابراین تحصیل و کسب دانش و علم در رشته های مختلف از ارزش و اهمیت زیادی در زندگی انسان برخوردار می باشد.یکی از دانش های مفید برای زندگی، دانش و علم اقتصاد می باشد که زندگی انسان بر اساس آن نظم و انتظام یافته و می تواند بوسیله آن سایر امورات را نیز به نحو بهتری سر و سامان دهد. از طرفی با توجه به اتفاقات سال های اخیر، شکل گیری مفهومی تحت عنوان اقتصاد مقاومتی و بیان آن توسط مقام معظم رهبری چراغ راهی گردید برای دست یابی به پیشرفت و تعالی بیشتر.
این صورت از علم - اقتصاد مقاومتی - و تحقق آن به عنوان یک راه کار، زمینه ی شکوفایی و بالندگی اقتصادی کشور را حتی در شرایط تحریم و فشارهای بین المللی فراهم می سازد - سرخه دهی،. - 1 :1392 این اقتصاد در ساختار درون خود دارای قوام و پایدای می باشد و در ساختار بیرونی و مقابل تهدیدات و تحریم ها، دارای قدرت ایستادگی و مقاومت است. به همین دلیل در تعریفی که از آن شده است آمده؛ اقتصاد مقاومتی، گفتمان و الگوی اقتصادی است که ضمن مقاوم سازی و تقویت اقتصاد ملی در برابر تهدیدها، توان تحریم شکنی با رویکرد عقب راندن نظام سلطه را داشته باشد و در عین حال پیشرو، فرصت ساز، مولد، درونزا و برونگرا باشد - قوامی، بی تا: 15، نقل از میر معزی، . - 1393
با توجه به اهمیت علم و دانش در زندگی که عمدتا از طریق تحصیل در رشته های مختلف کسب می شود و همچنین اهمیت اقتصاد مقاومتی در جامعه ی کنونی ایران، این سوال مطرح است که اقتصاد مقاومتی و توسعه و توازن رشته های تحصیلی چه ارتباطی با یکدیگر می توانند داشته باشند؟ لذا پژوهش حاضر که نوعی تحقیق زمینه ای است و با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و مروری انجام شده است، سعی دارد تا یک ارتباط منطقی و چند جانبه را بین توسعه ی متوازن رشته های تحصیلی و اقتصاد مقاومتی و تسریع در تحقق آن پیدا نماید.
.2 اهمیت و ضرورت پژوهش
امروزه اهمیت تحصیل و کسب علم و دانش در کنار توسعه و خود کفایی اقتصادی و نقش مهم این دو، در تحقق جامعه ی آرمانی بر کسی پوشیده نیست. جامعه ایران هم به عنوان یک کشور با موقیعت خاص و به عنوان جامعه ای در حال توسعه، نیازمند رشد و توسعه ای متوازن و هماهنگ است تا در سایه آن بتواند زندگی ای بهتر و توام با رفاه و آرامش بیشتر برای اعضاء خود فراهم آورد - پرتابیان،. - 218 :1393 این رشد و توسعه ی متوازن در همه ی جوانب زندگی لازم بوده و نیازمند برنامه ریزی و تلاش می باشد. یکی از مهم ترین قسمت هایی که لازم است در آن رشد و توسعه ی متوازن صورت بگیرد، رشته های تحصیلی و کسب علم، دانش و تخصص توسط افراد جامعه می باشد. وقتی ارتباط بین اقتصاد مقاومتی و توازن رشته های تحصیلی مطرح می گردد، اهمیت و ضرورت این بحث و به تبع آن این پژوهش بیشتر مشخص می گردد.
زیرا اقتصاد مقاومتی مفهومی جامع و فراگیر است و با همه ی جوانب زندگی در ارتباط است به همین دلیل ضرورت دارد تا همه ی علوم و رشته های تحصیلی نیز بر حسب اهمیت، مهم شمرده شود و توازن و تعدیل افراد محصل در آن ها صورت پذیرد. لذا اهمیت و ضرورت این پژوهش از چند جنبه قابل بررسی می باشد. نخست اینکه تحقق و دست یابی به اقتصاد مقاومتی بدون توسل به علم و دانش های گوناگون امکان پذیر نمی باشد. دوم اینکه توسعه ی رشته های تحصیلی می بایست مطابق با نیازها و خواست های کوتاه مدت و بلند مدت جامعه باشد. یعنی اینکه با برنامه ریزی باشد. سوم اینکه ارتباط بین رشته های تحصیلی و توازن و تعادل آن ها با اقتصاد مقاومتی امری گریز ناپذیر است که توجه بیشتری را مطالبه می نماید.
.3 مفاهیم و مبانی پژوهش
در هر پژوهش برای یکی شدن برداشت نویسنده و خوانندگان مطلب لازم است تا تعریفی از مفاهیم و اصطلاحات به کار برده شده در تحقیق صورت بگیرد. به همین دلیل در زیر مهم ترین مفاهیم پژوهش به صورت مختصر تعریف می گردد؛
- اقتصاد مقاومتی
اقتصاد مقاومتی واژهای است که در چند سال اخیر و بعد از به کار بردن آن توسط مقام معظم رهبری در سال 1389، به صورت جدی مطرح شده است و برای آن تعاریف متفاوتی ارائه گردیده که هر کدام از جنبه ای به این موضوع پرداخته اند. دراین میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان فرمودند:»اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد - «بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دانشجویان، . - 91 / 5 / 16اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در مقاوم سازی، بحران سازی و ترسیم ساختارها و نهاد های فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی مطرح می شود که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیرت های همگانی و مدبرانه، پیش شرط و الزام چنین موضوعی است.
اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی و تأکید بر روی مزیت های تولید داخلی و تلاش برای خود اتکایی است - فولادگر،. - 10 :1391 اقتصاد مقاومتی نتیجه و ثمره ی اقتصادی است که با تکیه بر حرکت های جهادی و فداکارانه در برابر احتکار و انحصار قد علم می کند و با تورم و گرانی مقابله می کند تا مردم به آسایش نسبی در زندگی رسیده - آهنی ها، - 1 :1391 و آرامش و امنیت داشته باشند. این نوع اقتصاد معمولا در رویارویی با اقتصاد وابسته و مصرف کننده ی یک کشور قرار می گیرد که منفعل نیست و در مقابل اهداف اقتصادی ایستادگی نموده و سعی در تغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومی سازی آن ها بر اساس جهان بینی و اهداف دینی و اسلامی دارد - بزرگ نیا، - 20 :1391 و هدف اساسی آن کاهش وابستگی ها، تأکید بر مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی است - فرزندی اردکانی و همکاران، - 65 :1394 که در پرتو علم و دانش و تخصص لازم صورت می پذیرد.
اقتصاد مقاومتی را باید به عنوان یک مفهوم کلان و عمده ای دانست که مصداق خاص و عینی در بیرون ندارد؛ بلکه به عنوان چراغ راهنما و هدایتگری هست که برنامه ها و رویه های علمی و عملی مناسب و الگوهای اعمال شونده با توجه به آن طراحی و اجرا می شوند - نصیری، . - 2 :1392 یعنی اینکه این مفهوم، الگوی علمی متناسب با نیازهای کشور است که، متکی به امکانات کشور - درون زا - ، متعامل با اقتصادهای جهانی - برون گرا - ، اقتصادی مردمی - مردم بنیاد - ، اقتصادی بر پایه ی دانش - دانش بنیان - ، مبتنی بر تولید ثروت و افزایش ثروت ملی - عدالت محور - و همیشه بارور است - بیانات مقام معظم رهبری، نوروز1393؛ حرم مطهر رضوی -
- رشته های تحصیلی
رشته یا رشته های تحصیلی، تقسیم بندی هایی از دروس مختلف تحصیلی می باشد که توسط سیستم های آموزشی کشورها انجام می گیرد. برای تقسیم بندی رشته های مختلف تحصیلی در عمده ی کشورها و از جمله ایران، ابتدا بر حسب شباهت های مختلف نظری و عملی درس های گوناگون، شاخه های تحصیلی را جدا کرده و تحت عنوان سه شاخه ی کلی؛ نظری، فنی و حرفه ای و کاردانش تقسیم می کنند و سپس ذیل هر کدام از این شاخه ها، زیر شاخه ها و رشته های مختلف را قرار می دهند. به عبارت ساده تر می توان رشته های تحصیلی را تقسیم و طبقه بندی نام برد که از دروس مختلف در سیستم های آموزشی و تحصیلی جوامع انجام می گیرد.
.4 رشته ی تحصیلی؛ اهمیت انتخاب آن
از آنجایی که علوم امروزه به صورت تخصصی تقسیم شده و رشد کرده اند و کسب همه ی علوم به صورت یکجا امکان پذیر نمی باشد و از توان یک فرد خارج است، انسان ناگریز از انتخاب رشته ی تحصیلی و کسب علم به صورت تخصصی می باشد. برای موفقیت بیشتر و بهتر باید بر حسب عوامل مختلف افراد رشته ی تحصیلی انتخاب کرده و به تحصیل در آن بپردازند. انتخاب رشته ی تحصیلی مناسب و متناسب، زمینه ساز و بستر ساز رشد و تعالی شخص و به تبع آن پیشرفت جامعه می باشد. اگر جداسازی رشته های تحصیلی توسط نظام ها و سازمان های آموزشی صورت می گیرد، انتخاب آن ها نیز توسط افراد قسمتی از تحقق برنامه های بلند مدت و موفقیت فرد - جامعه است .
از طرفی هم انتخاب رشته ی تحصیلی مورد علاقه ی شخص و محصل به او کمک می کند تا بهتر بتواند استعداد و توانایی های خود را شکوفا سازد.تعدیل و توازن رشته های تحصیلی باعث گسترش و رشد علوم مورد نیاز جامعه به صورت همه جانبه می گردد و اهمیت بسیار زیادی در تعالی فرد، نظام آموزشی و جامعه دارد. به همین خاطر، انتخاب رشته ی تحصیلی مناسب و تعادل و توزان در این
