بخشی از مقاله
چکیده
توسعه پایدار به طور کل و توسعه پایدارشهری به طور اخص فقط حفظ اکوسیستمها و توزیع متعادل منابع نیست بلکه از نظر ما دستیابی به آن نیازمند مبنای فکری بومی شده و متناسب با شرایط اجتماعی – اقتصادی و جغرافیای سرزمینی است. با توجه به اینکه وسیع ترین شکل روابط اجتماعی، کنشهای اقتصادی است بنابراین تنظیم روابط اقتصادی و مبادله مبتنی بر اندیشه ای بومی شده، میتواند دستیابی به توسعه پایدار را تسهیل کند. مبنای ناپایداری توسعه شهری در ایران پیامد عقلانیت اقتصادی نئولیبرالیسم است بنابراین بازسازی توسعه و دستیابی به توسعه پایدار شهری در ایران نیازمند اندیشه ای است که ضمن فراتر رفتن از عقلانیت صرف اقتصادی و سودمداری، متضمن آن نیز باشد. این مقاله به روش اسنادی پیش میرود و با استفاده از منابع نظری موجود به دنبال برساختن یک مبنای فکری برای پشتیبانی از جایگاه اقتصاد مقاومتی در توسعه پایدار شهری در ایران در شرایط تحریم اقتصادی٥ غرب است.
کلید- واﮊه: توسعه شهری پایدار، هستی شناسی اقتصاد مقاومتی، معرفت شناسی، حافظه مخالف، نئولیبرالیسم
۱- مقدمه
توسعه درلغت به معنای رشدتدریجی در جهت پیشرفتهتر شدن، قدرتمند شدن وحتی بزرگتر شدن است . - Oxford,2007 - باور فرهنگی غالب در آغاز دهه های توسعه یعنی دهه های ۰۵۹۱ و ۰۶۹۱، وعی نگرش خطی منتج از پارادایم اقتصادی – اجتماعی سرمایه داری سازمان یافته با تکیه بر الگوی برنامه ریزی ملی و شاخصهای رشد اقتصادی و در آمد سرانه بود. گفتمان توسعه اقتصادی که تحت سیطره ایالات متحده و در هماهنگی با الگوی رسم نو١ پس از جنگ جهانی دوم تحمیل شده بود بر مبنای مقایسه تاریخی و الگوی واحد و خطی توسعه قرار داشت و فرض بر این بود که اگر کشورهای در حال توسعه از الگوی کشورهای صنعتی پیروی کنند به جایگاه همسان آن ها خواهند رسید. اما این دیدگاه قائل به جایگاه مسلط کشورهای توسعه یافته در نظام جهانی نیست. انتقادهایی که پیروان مکتب وابستگی در آمریکای لاتین بر این الگو وارد میدانستند حاکی از این بود که تحول و دگرگونی یک نظام اقتصادی ملی یا منطقه ای تا حد زیادی به جایگاه آن در نظام سلسله مراتب و ساختارهای قدرت نظام سرمایه داری بستگی دارد.
تحت سیطره گفتمان مسلط، پارادایم های اقتصاد فضا بر تمرکز جمعیت و فعالیت ها در یک یا چند مرکز تاکید داشته و بر پخش و نشت فضای توسعه و به عبارتی »وقوع عدالت در نهایت توسعه« معتقد بودند. بنابر این شهرهای بزرگ و با تعدا اندک، ایگاه مناسبی در این پارادایم یافتند که بازتاب فضایی آنرا در جهان سومم در تراکم بیش اندازه جمعیت و امکانات در پایتختها مشاهده میکنیم. به طوریکه اندیشمند بزرگ جغرافیای انسانی، پروفسور شکویی،، تقاد دارد "ا»ن کشورها در پایتختهایشان خلاصه می شوند". نابرابری اجتماعی و بی عدالتی فضایی در قسمت اعظم خاک سرزمینی و نیز شدت بیش از حد عملکردهای توسعه در یک یا چند منطقه شهری، باعث زوال و تهدید محیط زیست، اکوسیستمهای گیاهی، حیوانی و منابع طبیعی شد.
گزارش آینده مشترک ما توسط برانت لند در سال ۳۷۹۱ میلادی مفهوم جدید توسعه پایدار را در ادبیات نظری و حتی گفتمانهای سیاسی از جمله جنبش سبزها در اروپای غربی وارد نمود که تلاش عمده مفهوم فوق، معطوف به محدود کردن عقلانیت اقتصادی و توجه به ظرفیتهای زیست محیطی و اکولوﮊیکی و حتی حفظ مناسبات اجتماعی در داخل محلات شهری و جلوگیری از بیگانگی اجتماعی و تزلزل هویتها بود.توسعه پایدار فراگفتمانی جهانی درباره سبک زندگی غربی و اشکال حکمروایی بر جوامع است و دعای سیاست محیطی است که بر منافع بلند مدت جامعه متمرکز است - - Seabrook et al, 2004: 444 و شامل معیارهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی است که نقش مهمی در چگونگی سیاست گذاریها دارد - - Button,2002: 218 در واقع این مفهوم در پاسخ به نگرانیهای فزاینده مربوط به روابط بین فرایندهای توسعه انسانی و اقتصادی، مشکلات جهانی، محلی و محیطی، رشد جمعیت و فقر و دگرگونی ساختار سیاسی شکل بندی شده است و این فرایندها یعنی توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و حفاظت محیطی را یکپارچه میکند.
اما توسعه پایداربه طور کل و توسعه پایدارشهری به طور اخص فقط حفظ اکوسیستمها و توزیع متعادل منابع نیست بلکه از نظر ما دستیابی به آن نیازمند مبنای فکری بومی شده و متناسب با شرایط اجتماعی – اقتصادی و جغرافیای سرزمینی است.با توجه به اینکه وسیعترین شکل روابط اجتماعی، کنشهای اقتصادی - اسلیتر و تونکیس،۶۸۳۱ - است بنابراین تنظیم روابط اقتصادی و مبادله مبتنی بر اندیشه ای بومی شده، میتواند دستیابی به توسعه پایدار را تسهیل کند. چنانچه در ادامه بحث خواهیم کرد مبنای ناپایداری توسعه شهری در ایران پیامد عقلانیت اقتصادی است بنابراین بازسازی توسعه و دستیابی به توسعه پایدار شهری در ایران نیازمند اندیشه ای است که ضمن فراتر رفتن از عقلانیت صرف اقتصادی و سودمداری، متضمن آن نیز باشد. به نظر میرسد در شرایط تحریم اقتصادی و مقررات زدایی فزاینده، اقتصاد مقاومتی که هنوز ادبیات نظری چندانی تولید نکرده استدر زمینه پی افکندن نظامی از روابط مبادلهو پایداری توسعه شهری باید به دنبال چنین انتظامی باشد.
٢- روش تحقیق
تحقیق حاضر به روش اسنادی پیش میرود که با استفاده از منابع نظری موجود به دنبال برساختن یک مبنای فکری برای پشتیبانی از جایگاه اقتصاد مقاومتی در توسعه پایدار شهری در ایران در شرایط تحریم اقتصادی١ غرب است.
۳- هستی شناسی اقتصاد مقاومتی و توسعه شهری پایدار
اصطلاح فنی هستی شناسی در فلسفه اونتولوﮊی٢ است و در واقع پاسخی به این پرسش می دهد: »چه چیزهایی در جهان وجود دارد؟ - «بنتون و کرایب، ۴۸۳۱: ۱۲ - و ناظر است بر گزاره »چه چیزی وجود دارد؟ و محدوده گفتمان تحقیق چیست؟ - Turk, 2005: 187 - « این مفهوم اولین عرصه و جولانگاه اندیشه و تفکر فلسفی است که درک ماهیت و چرایی تحقیق علمی را ممکن میسازد - عبداللهی و جوان، ۹۸۳۱: ۹-۰۱ - و نظریه ای است درباره هر آنچه که وجود دارد. بنابراین وقتی میگوییم مقوله ای در قلمرو هستی شناسی است منظور این است که آن مقوله وجود دارد - هاروی، ۹۷۳: ۱۶۲ - و در واقع تدقیق مفهوم سازیی - Visser et al 2002:106 - و بازنمایی روشن و آشکار آنن - arrido and Requena,2011: 2463 - وو ظریه ای منطقی درباره معنی ویژه و خاص لغات استفاده شده در تحقیق استت . - onseca et al,2000:253 - در انگاره نئولیبرالیسم، شهر و توسعه شهری نوعی هستی ابزاری و مسبوق به هدایتگری رانه های غریزی همانند نفع شخصی و تملک طلبی
