بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش ، بررسی چگونگی توزیع دانش آموزان دو استان منتخب اردبیل و ایلام در سطح متوسطه ی دوره دوم با استفاده از اطلاعات کمی و کیفی می باشد. ابزار استفاده برای تحلیل داده ها ، نرم افزار Excel 2013 بوده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از روش کتابخانه ای و دیدگاه صاحب نظران و مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم وتربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران استفاده شده است . در این پژوهش سعی بر این بوده که از عوامل تاثیر گذار در انتخاب رشته دانش آموزان دوره دوم متوسطه از جمله علاقه ، استعداد ، مهارت و زمینه ی درسی و تحصیلی ، روحیه ، شرایط اجتماعی ، بازار کار و راهنمایی و مشاوره تحصیلی سخن به میان آورده و درباره نقش و میزان تاثیرگذاری هر کدام بحث شود. در پایان نیز به راهکار های تغییر نگرش دانش آموزان نسبت به بازارکار ، حمایت مسئولین از مشاغل سایر رشته ها و آگاهی بخشی به والدین برای توسعه متوازن رشته های تحصیلی در استان ها اشاره شده است.
واژه های کلیدی : انتخاب رشته، دانش آموز، توسعه متوازن
مقدمه
هر انسانی بارها در زندگی دست به انتخاب های کوچک و بزرگ می زند . در این میان برخی انتخاب ها سرنوشت ساز و تاثیر گذار بوده و برخی نیز اهمیت کم تری دارند. از جمله انتخاب های سرنوشت ساز که در زندگی فرد، نقش تعیین کننده ی دارد، انتخاب همسر ، انتخاب رشته تحصیلی و انتخاب شغل هستند. انسان موجودی دارای اختیار و آزادی عمل است و می تواند با استفاده از قوای فکری و ذهنی خود و گاه بسته به احساساتش دست به انتخاب بزند . هر چه انتخاب عقلانی تر باشد و با بهره گیری از اطلاعات جامع و کاملی صورت گیرد، نتیجه آن بیشتر و ارزشمند تر خواهد بود. از سوی دیگر بسیاری از انتخاب های مهم و اصلی زندگی ، در جوانی و به ویژه در آغاز جوانی اتفاق می افتد.
دوره ای که سر شار از مشغله های فکری ، روحی و دوران تلاطم برای رسیدن به آرامش روحی برای ادامه زندگی است. دوره ای که بنا به دلایل مختلف زمینه ساز بروز احساسات مختلف در جوان شده و مانع تصمیم گیری عقلانی وی می شود. در این میان انتخاب رشته ی تحصیلی در دوره ی دبیرستان ، به دلیل این که مقدمه ای برای موفقیت در تحصیلات عالی دانشگاهی و بلاخره انتخاب شغل و تعیین جایگاه فرد در بازار کار است، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. انتخاب رشته و هدایت تحصیلی در دوران دبیرستان باید با دقت کامل و در نظر گرفتن تمامی جوانب و بدون هیچگونه اجبار و تحمیل صورت گیرد.
البته والدین نقش مهمی در زمینه ی انتخاب رشته ی دانش آموز از لحاظ راهنمایی وی ، دادن اطلاعات مورد نیاز و حمایت از او دارند.برای یک انتخاب رشته مناسب باید تمامی جوانب تاثیر گذار را سنجید تا انتخابی عاقلانه و متناسب با توانایی های دانش آموز صورت گیرد. به همین دلیل در این پژوهش به بررسی عوامل تاثیر گذار در انتخاب رشته دانش آموزان پرداخته شده و همچنین دلایل توزیع نامتوازن رشته های تحصیلی در دو استان اردبیل و ایلام مورد بررسی قرارگرفته است. در نهایت نیز راهکارهایی برای حل مشکل عدم توازن در انتخاب رشته های تحصیلی ارائه شده است.
وضعیت موجود
بدون تردید چگونگی نگرش های اجتماعی و فرهنگی نسبت به رشته ی علوم تجربی نقش به سزای در منزلت و جایگاه آن در جامعه داشته است. نگاه تحصیلی به وضعیت بازار کار و پرستیژ شغلی اطباء و پزشکان بیانگر این حقیقت است که همواره اولیاء و دانش آموزان در رسیدن به این جایگاه از هیچ اقدامی فرو گذار نمی شوند. غالب خانواده ها تحت شدیدترین تدابیر فرزندان مستعد و سرآمد خود را برای پذیرش در رشته پزشکی به مطالعه سنگین و گذراندن کلاس های کنکوری طاقت فرسا ترغیب و هدایت می نمایند. و عملا بار روانی و استرس مضاعفی را به آن ها تحمیل می نمایند و ذهن آن ها را فقط به پزشک شدن متمرکز می نمایند.
طبق جدول زیر که برگرفته از چگونگی توزیع دانش آموزان متوسطه ی دوره ی دوم اردبیل در سال تحصیل 93-94 و همچنین دانش آموزان متوسطه ی دوره دوم ایلام در سال تحصیلی 92-91 در سه رشته های اصلی علوم تجربی ، ریاضی و فیزیک و علوم انسانی می باشد می توان برداشت کرد که در هر دو استان آمار دانش آموزان رشته تجربی بیشتر از سایر رشته ها بوده به این صورت که استان اردبیل 54 درصد و استان ایلام 55 درصد دانش آموزان رشته ی تجربی را برگزیده اند و این نشانه ی عدم توازن در انتخاب رشته دانش آموزان می باشد .یکی از دلایل و اهداف تحصیل و آموزش ، آماده کردن و آگاه کردن فرد برای انجام یک حرفه و شغل و کارکردن است .هر انسان بالغی نیاز های مادی فراوانی دارد که تقریبا تمامی آنها از طریق درآمد حاصل از کار وی تامین می شود.
بنابراین ، جنبه های شغلی و درآمدی و توجه به بازار کار دارای اهمیت نسبتا زیادی هستند. با تجزیه و تحلیل نمودار فوق نشانه ی عدم توازن در انتخاب رشته ی تحصیلی بین دانش آموزان هست و مهم ترین عامل این نا متوازنی را می توان به بازار کار و موقعیت اجتماعی ، نا آگاهی از سایر رشته ها از سوی دانش آموزان و والدین در رشته ی علوم تجربی دانست. خسرو پور ، - 1373 - طی تحقیقی نشان داد که نوجوانان ایرانی،گرایش بیشتری به مشاغل پزشکی از خود نشان داده اند ، این امر نشان می دهد که مشاغل پزشکی در جامعه ما از منزلت بالایی برخوردارند. در زمینه منزلت مشاغل همچنین تحقیقاتی توسط رو ، - - 1996 انجام شده است. او به این نتیجه رسیده است که بیشتر مردم مشاغل و حرفه های تخصصی را بر سایر مشاغل ترجیح می دهند. ثابت ، - - 1380 تحقیقات مختلفی نیز نتایج فوق را تایید کرده است.عامل دیگر که بررسی می کنیم وضعیت والدین - سطح تحصیلات ، علاقه و درآمد - در گرایش دانش آموزان دختر به رشته ی علوم تجربی در دبیرستان می باشد.
محمودی ، - - 1374 در تحقیقی به نتایج مشابه با تحقیق حاضر دست یافته و نشان داده است که وضعیت والدین که شامل درآمد ، سطح تحصیلات و علاقه آنها به رشته علوم تجربی می باشد در انتخاب این رشته توسط فرزندانشان موثر است. بالی تیرکده ، - 1374 - نیز طی تحقیقش به این نتایج رسیده است که وضعیت اقتصادی خانواده یا سطح تحصیلات والدین بر روی انتخاب رشته ی فرزندان بسیار موثر است.ثابت ، - - 1380 در تحقیقش نشان می دهد که اکثریت قریب به اتفاق 3/79 درصد دانش آموزان که به علوم انسانی گرایش ندارند، دارای والدینی هستند که نسبت به ادامه تحصیلی فرزندانشان در رشته ی علوم انسانی نظر موافق ندارند. این وضعیت حتی در مورد دانش آموزانی که خودشان به علوم انسانی گرایش داشتند نیز صادق است. به طوری که 68 درصد این دسته از دانش آموزان عقیده دارند که دارای اولیائی بودند که تمایل نداشتند فرزندشان در رشته انسانی ادامه تحصیل دهند که همه این مطالب متضمن نتایج تحقیق حاضر است.
عوامل تاثیر گذار در انتخاب رشته مناسب
▪ علاقه و انگیزش
علاقه و انگیزش مهم ترین و موثرترین عامل در انتخاب رشته تحصیلی است . این عامل به ویژه برای دانش آموزان متوسط به بالا که دارای شرایط تمامی رشته ها هستند ، اهمیت و ارزش بالایی دارد. در ارزش و اهمیت این عامل همین بس که برخی متخصصین تعلیم وتربیت ، تنها فاکتور انتخاب رشته را علاقه تلقی نموده و به فراگیران توصیه می کنند برای انتخاب رشته فقط و فقط علاقه خود توجه نمایند.در صورتی که رشته تحصیلی فرد رشته مورد علاقه وی نباشد ، فرد به هیچ وجه در آن رشته موفق نبوده و در رشته خود فردی خبره و تاثیر گذار و ارزشمند نخواهد شد و حتی دچار مشکلات روحی نیز می شود . هرگز نباید بدون توجه به این عامل با
