بخشی از مقاله
چکیده
اقتصاد مقاومتی روشی برای مقابله با تحریمها در شرایطی به علیه یک منطقه یا کشور تحریمشده تعریف شده و معمولاً بهکار برده میشود که واردات و صادرات برای آن کشور مجاز نیست. بخش کشاورزی دارای پتانسیل های زیادی در عرصه ی اقتصاد کشور است. بهر ه برداری از این پتانسیل های عظیم مستلزم تغییر دیدگاه سیاستگذاران نسبت به بخش کشاورزی می باشد. در اقتصاد مقاومتی بجای تکیه تنها بر منابع فیزیکی، باید بر دانش منابع انسانی و فناوری کارآمد تکیه نمود. در بخش کشاورزی توجه به ظرفیت ها و توانمندی های مهارتی منابع انسانی اهمیت بیشتری دارد.
یکی از مباحث مهم در مقوله "اقتصاد مقاومتی"، تشخیص حوزههای فشار و بهدنبال آن کنترل بیاثر کردن آن تأثیرها است و در بخشهای مختلف راههای متفاوتی نیز برای حصول آن وجود دارد.بیتردید کاهش و قطع وابستگی به خارج و استفاده بهینه از منابع موجود و به عبارتی ارتقای بهرهوری از مهمترین راهبردهای اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی تلقی میشود و بدیهی است مسیر عبور همه راهکارها از این گذرگاه عبور میکند.در کالبدشکافی امروز بخش کشاورزی شفافیت آمارها، بهینه کردن منابع مورد استفاده و ارتقای بهرهوری، کاهش قیمت تمامشده و... از مظاهر "اقتصاد مقاومتی" بهشمار میرود و تکیه بر منابع و امکانات داخلی، نقش اصلی را ایفا میکند، تکیهای که سرمایهگذاریهای زیربنایی رنگ و بوی اجرایی به آن میبخشد.
کلمات کلیدی: توسعه کشاورزی، اقتصاد مقاومتی، استراتژی
مقدمه
محصولات کشاورزی بعنوان اصلی ترین منبع تاًمین غذا ، از اهمیت ویژهای برخوردار می باشند ودر حال حاضر حدود 94 درصد غذای مورد نیاز جامعه و 90درصد مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات صنایع غذایی کشور از محصولات کشاورزی تولید داخل تاًمین می شود. ضمنا درشرایط کنونی 14 درصد تولیدناخالص داخلی، 23 درصد اشتغال کشور، 31 درصد صادرات کالاهای غیرنفتی کشور از طریق بخش کشاورزی تاًمین می گردد و در واقع بخش کشاورزی نقش بسیار مهمی در اقتصاد ملی دارد و از ارکان مهم تولیدی و اقتصاد کشور بشمار می آید - احمدی و همکاران - .بررسی روند تحول اقتصادی در کشورهای مختلف نشان دهنده نقش و اهمیت بخش کشاورزی در توسعه پایدار این کشورها است.
بخش کشاورزی که در گذشته عمده ترین فعالیتهای اقتصادی محسوب میشد، با شکل گیری و رشد نظام سرمایه داری در اروپا ، به گونه ای تکامل یافت که در حال حاضر با فعالیت های صنعتی در کشورهای پیشرفته درآمیخته و نقش مهمی در جریان تمرکز سرمایه دارد. بخش کشاورزی با داشتن زیر بخشهای چهارگانه زراعت، دامپروری، شیلات و جنگلداری یکی از مهمترین بخشهای اقتصاد کشور ایران است. بخش کشاورزی با توجه به اهمیت اقتصادی، اجتماعی و امنیتی فراوانی که دارد؛ اما به اندازه لازم مورد توجه قرار نمیگیرد. کشاورزی در کشور ایران با داشتن ویژگیهای بسیار از جمله چهار فصل بودن، توانایی زیادی برای تبدیل شدن به موتور محرکه اقتصاد در چارچوب اقتصاد مقاومتی و جایگزینی نفت را دارد.
همه بخشهای اقتصاد کشور در سال با تأثیر گرفتن از تحریمها، رشد منفی را تجربه کرده اند در حالی که بخش کشاورزی رشد 6/3 را داشته است - کریم و همکاران، . - 1393اصطلاح اقتصاد مقاومتی اولین بار در سال2005 پس از محاصره غزه توسط اسرائیل که مواد غذایی و نهاده های اولیه برای تولید و پیشرفت اقتصادی را نیز شامل می شد و ناتوانی غزه در صادرات، امکان صادرات و کشت بسیاری از محصولات کشاورزی را کاهش داده بود مورد استفاده قرار گرفت و ضوابط و معیارهای حاکم بر مفهوم اقتصاد مقاومتی شناسایی گردید - اقا، . - 2011. اقتصاددانان بر این باورهستند که اقتصاد مقاومتی واقعی، پدیده ای خاص و پویا می باشد که در آن مقاومت برای دفع موانع پیشرفت و کوشش در مسیر حرکت و ترقی ملحوظ باشد.
حال باید دید در جامعه کنونی ما که از یک سو وضع تحریم های مختلف اقتصادی، و از سوی دیگر تکیه صرف بر درآمدهای ناشی از فروش نفت، موقعیت کشور را در شرایطی خاص قرار داده، چگونه می توان از این الگوی اقتصادی استفاده کرد. ما هم اکنون با تحریم های متعدد بین المللی رو به رو هستیم که اقتصاد کشور را متاثر ساخته است هر چند که این تاثیر اگر به درستی مدیریت شود، می تواند به ایجاد فرصت های عظیم تبدیل گردد. اما نگاهی گذرا به وضعیت اقتصادمتکی به نفت نشان می دهد که طی دهه گذشته، وابستگی کشور به درآمدهای نفتی افزایش معناداری پیدا کرده کهعملاً اقتصاد کشوررا به اقتصادی تک محصولی مبدل کرده و اگر در آینده نتوانیم بر این مشکل فایق آییم، به طور قطع با مشکلات عدیده ای رو به روخواهیم شد - زرگرانی و همکاران - .
مفهوم اقتصاد مقاومتی
امروزه جمهوری اسلامی در حوزه های اقتصادی خود با مسائل یا مفاهیمی مواجه است که به هیچ عنوان تاکنون چه در عرصه ی نظر و در کتابهای درسی و چه در عرصه ی عمل و تجارب بشری مشابه و مابه ازای واقعی نداشته است. بنابراین خود انقلاب اسلامیمکلّف به نوآوری و ابتکار ونظریه پردازی و الگوسازی در این عرصه های جدید اقتصادی است. هر کشوری کهعَلم استکبارستیزی را برپا کند نیازمند چنین الگوهایی است.یکی از این مفاهیم، »اقتصاد مقاومتی« است - افتخاری و همکاران، . - 1394اگر تمام دانش انباشته و کتاب های مرسوم اقتصادی دنیا را مطالعه کنید، نظریه یا تجربه ای مدون و مکتوب درباره ی اقتصاد مقاومتی نخواهید یافت.
در تمام متون و کتاب های اقتصاد، هیچ پیشینه ای نظری یا عملی از تحریم بانک مرکزی نخواهید دید و از آنجا که این امر تا کنون سابقه نداشته، چگونگی واکنش به آن هم امری بدیع است. حتی اگر مطالعاتی هم در این باره صورت گرفته باشد، در طبقه بندی های محرمانه و امنیتی قرار گرفته و امکان دسترسی به آن برای کارشناسان معمولی وجود ندارد. نتیجه اینکه اقتصاددان انقلاب اسلامی نمی تواند از نظریه های متداول برای حل مشکل و مساًله ی خود بهره بگیرد.لذاست که جنبش نرم افزاری و الگوی اسلامی- ایرانی اداره ی جامعه، شکل بدیعی به خود می گیرد که الهام بخش جمیع ملت های آزاده خواهد بود - بهروش و همکاران - .
نگاهی به اقتصاد کشاورزی در ایران
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، تمرکز اصلی سیاست های اقتصادی در طول برنامه های توسعه بر صنعتی شدن بود. پس از انقلاب و تغییر در این سیاست، بخش کشاورزی در فرایند توسعه اقتصادی در اولویت قرار گرفت به گونه ای که در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، رسیدن به خدکفایی در تولید محصولات کشاورزی از اهداف اساسی در این برنامه تلقی شد. برنامه دوم توسعه هم با محوریت بخش کشاورزی طراحی و به مرحله اجرا درآمد. اما در برنامه های سوم و چهارم توسعه، بحثی از محوریت بخش کشاورزی به میان نیامده است. تغییر رویکرد در دو برنامه اخیر این سوال را به ذهن متبادر می سازد که آیا بخش کشاورزی نتوانسته و یا نمی تواند به عنوان بخش محوری و کلیدی در توسعه اقتصادی کشور مطرح باشد؟ - باریکانی و همکاران، . - 1392
