بخشی از مقاله
چکیده
در ایران همواره صنعت گردشگری، مبتنی بر بازدید از اماکن تاریخی، مذهبی و ... است که درصد کمی از آن سهم بوم گردی یا طبیعت گردی است. بوم های بیابانی به دلیل شرایط اقلیمی و خصوصیات اکولوژیکی برای اغلب مردم بجز بیابان نشینان ناشناخته مانده است. در این تحقیق که به روش اسنادی و بازدید میدانی، با استفاده از نرم افزار ARC GIS و تصاویر ماهواره ای تهیه شده است، با توجه به فقدان نقشه جاذبه های بوم گردی در شهرستان اصفهان ، جاذبه های طبیعی موجود شناسایی و پس اتهیه بانک اطلاعاتی و لایه های رقومی آن بر روی نقشه شهرستان جانمایی گردید. نتیجه اینکه در بوم بیابانی شهرستان اصفهان ّ منطقه طبیعی گردشگری وجود دارد که با توجه به ویژگی آن ها، برنامه ریزی و سرمایه گذاری مسئولان امر را می طلبد.
واژگان کلیدی: جانمایی، جاذبه ها، بوم گردی، بیابانی، اصفهان
ٌ- مقدمه
در بوم های بیابانی به دلیل کاهش نزولات جوی و تبخیر زیاد، پوشش گیاهی به حداقل و شرایط سخت محیطی به حداکثر می رسد. این مناطق بجز برای علاقمندان به طبیعت و کسانی که با ویژگی های مناطق بیابانی آشنایی دارند برای بسیاری از گردشگران جذابیت مناطق پرباران یا نیمه استپی را ندارد. رضوانی ]ٌ[ معتقد است؛ توسعه و پایداری صنعت اکوتوریسم ناشی از استفاده از تنوع زیستی و منابع طبیعی، به حداقل رساندن تاثیر گذاری بر محیط زیست به ویژه از نظر تغییرات آب وهوایی، مصرف انرژی و... می باشد. در سند چشم انداز توسعه بیست ساله جمهوری اسلامی ایران نیز به جذب ِ/ٌ درصدی از کل گردشگر دنیا تا افق ًٌُُ اشاره کرده است که تا آن زمان برای جذب ًٍ میلیون گردشگر باید برنامه ریزی و تهیه بستر مناسب انجام گیرد ]ٍ.[ گردشگری در طبیعت به ویژه برای کشورهای در حال توسعه یک مزیت اقتصادی است تا از این طریق بتوانند فرآیند توسعه ملی خود را تسریع بخشند. متاسفانه عدم آگاهی گردشگران از داشته های موجود ونداشتن استراتژی سیستماتیک در اطلاع رسانی، در کنار دیگر موانع موجود موجب شده است که ایران علیرغم رتبه قابل توجه در اکوتوریسم و جاذبه های تاریخی و فرهنگی در سطح جهان، از نظر جذب گردشگر و درآمد اقتصادی به ترتیب در رده های ِّ و ِْ دنیا قرارگیرد]َ.[
از همین رو منتظری و همکاران ]ُ[ با بررسی نقش عوامل اقلیمی در برنامه ریزی برای سفر به بوم بیابانی روستای مصر، الگوی زمانی مناسب را پیشنهاد کرده اند. احسانی و دیگران با بررسی پتانسیل ها و جاذبه های گردشگری استان اصفهان به معرفی نقاط ضعف و قوت آن پرداخته اند]ِ.[ کریمی با بررسی چالشها و فرصتها در توسعه اکوتوریسم اصفهان، برنامه ریزی منظم و فضایی برای توسعه اکوتوریسم در اصفهان را با سرمایه گذاری بخش خصوصی و حمایت مسئولانه دولت موثر می داند]ّ.[ این تحقیق با هدف معرفی جاذبه های بیابانی شهرستان اصفهان و تهیه نقشه از موقعیت مکانی و نحوه دسترسی به آن ها تهیه شده است.
- معرفی شهرستان اصفهان
شهرستان اصفهان با مساحت ٌٍَِِ کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان اصفهان قرار گرفته است. این شهرستان ٌَ/ٌُ درصد از مساحت استان اصفهان را به خود اختصاص می دهد و مرکز استان می باشد. - شکل ٌ - این شهرستان با جمعیتی نزدیک به ٍمیلیون نفر، نیمی از جمعیت استان را در خود جای داده است. اقلیم شهرستان اصفهان به روش گوسن، نیمه بیابانی شدید، به روش آمبرژه خشک سرد و به روش کوپن بیابانی سرد محسوب می گردد]ْ.[ متوسط بارندگی سالانه آن ٌٍٍ میلی متراست که به سمت شرق و جنوب شرقی تا ِ/َْ میلی متر نیز کاهش می یابد]َ[ .سطح مراتع این شهرستان ََُُّهکتار،اراضی بیابانی و شنزار های آن ًًًًٍِ هکتار و حدود ًًًًٍ هکتار آن را نیز جنگل های دست کاشت وطبیعی تشکیل می دهد.
ٍ- مواد و روشها
تنوع اقلیمی و منابع طبیعی در شهرستان اصفهان، قابلیت طبیعت گردی را در آن افزایش داده است. از آن جا که تحقیق حاضر در رابطه با بوم های بیابانی شهرستان است لذا ابتدا محدوده مناطق بیابانی شهرستان اصفهان مشخص گردید. سپس با استفاده از نرم افزار Arc GIS لایه مناطق بیابانی تهیه گردید. با استفاده از تجارب موجود نسبت به برداشت نقاط UTM عوارض مورد نظر با استفاده از دستگاه موقعیت یاب نقطه ای اقدام شد. همچنین با استفاده از نرم افزار Google earth و استفاده از نقشه های توپوگرافی ًًًًِ/ٌ جاذبه های دیگر تعیین و با استفاده از Arc Map لایه ای آن ساخته شد. همچنین به دلیل عدم دسترسی به نقشه رقومی راه های شهرستان، با استفاده از تصویر ماهواره ای لندست TM5 سال ٌَُُ نسبت به تهیه لایه راه های اصلی و دسترسی به عوارض شناسایی شده اقدام گردید. از همپوشانی لایه های تهیه شده، نقشه جاذبه های بوم گردی شهرستان تهیه گردید.
َ- جمع بندی و نتیجه گیری
مناطق بیابانی در شهرستان اصفهان ًًًًٍِ هکتار وسعت دارد. این اراضی از شمال غربی مرز شهرستان شروع و تا جنوب شرق ادامه می یابد. ًًٍ هزار هکتار آن را رخساره جلگه رسی تشکیل می دهد و ًِ هزار هکتار آن نیز شامل تپه های ماسه ای و رخساره های وابسته آن است. در شکل َ موقعیت اراضی بیابانی نمایش داده شده است
- رودخانه زاینده رود
این رودخانه از ارتفاعات کوهرنگ واقع در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه می گیرد. از سرچشمه تا انتهای آن یعنی تالاب گاوخونی بیش از ًُِ کیلومتر طول دارد. این رودخانه از نظر طول در شمار یازدهمین رودخانه طویل کشور قرار می گیرد و از نظر حجم دبی سالانه نیز با ٌُ متر مکعب در ثانیه در شمار ٌِ رودخانه پرآب ایران جای دارد]ُ.[ اگرچه چند سالی است که این رودخانه کم آبی و حتی خشکی را تجربه می کند ولی علاوه بر خصوصیات ذکر شده، ایجاد مدنیت های شهری و روستایی متعدد در کنار این رودخانه در شهرستان اصفهان و مشاهده آثار وبقایای تراس
