بخشی از مقاله
چکیده
طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نیازمند بهرهگیری از علم آیندهپژوهی است که موفقیت این دانش نوپا در ایران وابسته به بومیسازی آن براساس مبانی فکری و باورهای حاکم بر جامعه و طراحی الگوی اسلامی و دینی میباشد. طراحی آیندهپژوهی اسلامی نیازمند شناخت دیدگاه اسلام در خصوص آینده و تعیین الزامات و مفروضات این علم با رویکرد دینی است. در این تحقیق که متون و منابع اسلامی شامل قرآن کریم و روایات ائمه معصومین - علیهم السلام - و آراء دانشمندان آیندهپژوهی با روش کتابخانهای مورد مطالعه قرار گرفته است، نشان میدهد که آیندهپژوهی اسلامی دارای مبانی، اهداف و مفروضات متفاوت از آینده-پژوهی غربی و سکولار است به گونهای که هدف اصلی در آیندهپژوهی اسلامی، تأمین سعادت معنوی بشر و قرب الهی در کنار کسب منافع مادی است. همچنین با توجه به اینکه مهمترین آموزه اسلامی در خصوص آینده، مهدویت و عصر ظهور منجی موعود، حضرت مهدی - عج - و حاکمیت اسلام ناب به عنوان دین برتر در سراسر گیتی است، متمایزترین مفروضات آیندهپژوهی اسلامی نسبت به آیندهپژوهی غربی، قطعی، حتمی و قابل پیشبینی بودن آینده است. لذا جهت طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، استفاده از الگوی آیندهپژوهی اسلامی لازم است.
کلمات کلیدی:آینده، آیندهپژوهی، آیندهپژوهی اسلامی، مهدویت
.1مقدمه
طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با هدف ارائه نماد و الگویی از وضعیت مطلوب ایران در آینده که برخوردار از پیشرفت و توسعه فراگیر و همه جانبه، مطابق با ارزش ها است صورت می گیرد. نگاه و توجه به آینده در طول تاریخ بشر، همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده و تلاش گردیده از مواجه شدن با شرایط پیش بینی نشده درآینده که موجب شکست و نابودی و یا بروز واکنش های انفعالی پرهزینه و کم فایده در برابر تهدیدات ایجاد شده و عدم توان استفاده از فرصت های بوجود آمده می گردد ، اجتناب و آمادگی لازم جهت مقابله یا بهره برداری از موقعیت های بوجود آمده ایجاد گردد . این کارکرد و هدف در توجه به آینده از اواخر قرن 20 با توجه به سرعت تغییرات محیطی و تأثیرات وسیع آن برعملکرد و موفقیت افراد و سازمان ها از وسعت بیشتری برخوردار شد و از آینده نگری با هدف آمادگی مواجه شدن با آینده به آیندپژوهی1 با هدف ساختن آینده مطلوب2 مطابق ارزش و شرایط مطلوب برنامه ریزان جامعه تغییر یافت.
.2بیان مسئله
ارزش های حاکم در آینده پژوهی در هر کشور و جامعه ای ، تابعی از مبانی فکری و اعتقادی آن جامعه می باشد و لذا آینده پژوهی رایج در کشورهای غربی مبتنی بر تفکرات مادی می باشد. در کشور جمهوری اسلامی ایران که دین مبین اسلام و آموزه های آن ، حاکم و مبنای تمامی هدف گذاری ها و تدوین برنامه ها می باشد ، علم آینده پژوهی درصورت بهره مندی از پیش فرض ها و مفروضات اسلامی می تواند در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و نیل به هدف ساختن آینده ای مطلوب و کارآ نقش ایفا نماید.
.3ضرورت واهمیت
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به دنبال نمایش چشم اندازی از ایران اسلامی است که در آن آرمانهای مطلوب کشور محقق گردیده است. شناخت این چنین آینده ای و ساخت آن نیاط به ابزار و دانش آینده پژوهی دارد. با توجه به نو پا بودن آینده پژوهی کلاسیک درایران که به دلیل اهمیت و ظرفیت های آن با اقبال عمومی نخبگان علمی و مدیریتی جامعه مواجه گردیده و در حال توسعه و گسترش می باشد ، توجه به مبانی و مفروضات اسلامی در طراحی نظام آینده پژوهی بومی و اسلامی و بهره گیری از آن در الگوی پیشرفت کشور ، ضروری است و بی توجهی به آن ، باعث شکل گیری و ترویج نظام آینده پژوهی نا کارآمد و بی ثمر سکولاری به دلیل ناسازگاری و عدم هماهنگی با ارزش های جامعه که موجب هدر رفتن منابع مادی و معنوی کشور می گردد ، خواهد شد.در این تحقیق تلاش گردیده مبانی ، الزامات و مفروضات آینده پژوهی اسلامی لازم در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تعیین گردد.
.4هدف تحقیق
تعیین مبانی ، ویژگی ها و مفروضات آینده پژوهی اسلامی در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
.5سوال
مبانی ،ویژگی ها و مفروضات آینده پژوهی اسلامی جهت طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چیست؟
.6روش تحقیق
این تحقیق با روش کتابخانه ای و فیش برداری از متون دینی و آراء دانشمندان انجام شده است.
.7مبانی نظری
.7-1جایگاه آینده در آیات و روایات با بررسی و مطالعه منابع دینی و آیات و روایات ائمه معصومین - علیهم السلام - مشخص می گردد که آینده دراسلام از جایگاه ارزنده ای برخوردار است و یکی از اصول دین به اعتقاد مذاهب گوناگون اسلامی "معاد" است که ماهیت آن آینده واهمیت توجه به آن می باشد . در بین شیعیان نیز آموزه و اعتقاد به مهدویت یکی از مهمترین و اساسی ترین مبانی و اصول معرفتی و رفتاری می باشد که به تبیین آینده انسان در جهان می پردازد. آموزه ها و مطالب متعدد دیگری نیز که نشانه نگاه اسلام به آینده و ضرورت توجه مسلمانان به آن می باشد وجود دارد .
با این وجود علیرغم تلاش پژوهشگران اسلامی حوزه آینده پژوهی، به دلیل نوپا بودن این علم و تولد و تدوین آن به عنوان یک رشته علمی مجزا در غرب بر مبنای تفکرات مادی و ورود نسخه غربی آن به جهان اسلام از جمله ایران ، نسخه و مدل جامع و کامل آینده پژوهی اسلامی طراحی نگردیده و در مراحل اولیه رشد می باشد.در این بخش ابتدا به بیان آیات و روایاتی که مبین جایگاه و اهمیت آینده و ضرورت توجه و برنامه ریزی برای ساخت آن می باشد ، مطرح و در ادامه مبانی ، رویکردها و مفروضات آینده پژوهی اسلامی بیان خواهد شد. .7-1-1آینده دنیا - دوران حیات مادی - در آیات قرآن:بخشی از آیات به بیان وقایع قطعی و حتمی آینده در زندگی انسان ها در دنیا می پردازد و وعده های حتمی مبنی بر پیروزی اهل حق و دردست گرفتن حکومت توسطوَلَقَدْصالحانومستضعفانکَتَبْنَامیفِیدهدالزﱠبُورِ. - مِن بَعْدِ الذﱢکْرِنﱠ الْأَرْضَ یَرِثُهَادِیَعِبَاالصﱠالِحُونَ -
در حقیقت در زبور پس از ذکر - تورات - ، نوشتیم که زمین را بندگان صالح ما به ارث خواهند برد - سوره انبیاء-آیه - 105 ْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ - وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمﱠهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ - و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرو دست شده بودند منّت نهیم و آنان را پیشوایان ]مردم[ گردانیم، و ایشان را وارث ]زمین[ کنیم. - سوره قصص-آیه - 5َقﱡ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ - إِنﱠ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا - و بگو: حق آمد و باطل نابود شد. آری، باطل همواره نابودشدنی است. - سوره اسراء -آیه - 81وَدِینِ الْحَقﱢ لِیُظْهِرَهُ - عَلَی الدﱢینِ کُلﱢهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ - اوست کسی که فرستاده خود را با هدایت و آیین درست روانه کرد، تا آن را بر هر چه دین است فائق گرداند، هر چند مشرکان را ناخوش آید. - سوره توبه-آیه - 33
