بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش ، بررسی رابطه اخلاق اسلامی کار با تعهد سازمانی کارکنان آموزش و پرورش بخش شهاب می باشد . روش پژوهش فوق همبستگی است و جامعه آماری این پژوهش ، شامل کلیه کارکنان اداری آموزش وپرورش بخش شهاب جزیره قشم می باشد. و از آنجا که تمامی کارکنان در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند از روش نمونه گیری استفاده نشده است زیرا حجم جامعه محدود و مشخص می باشد . بنابراین نمونه آماری با استفاده از روش سرشماری انتخاب گردیدند. برای گردآوری اطلاعات از مقیاس پرسشنامهی تعهد سازمانی سه مؤلفه ای آلن و مییر، پرسشنامهی اخلاق اسلامی کار یوسف استفاده شده است.
ضریب پایایی بدست آمده با استفاده از روش آلفای کرونباخ در پژوهش حاضر، برای مقیاس تعهد سازمانی 0/ 90 ، و برای مقیاس اخلاق اسلامی 0/ 79بوده است . و با استفاده از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون به تحلیل داده ها پرداخته شد و نتایج نشان داد که بین اخلاق اسلامی کار با تعهد سازمانی کارکنان رابطه معنا داری برقرار است . همچنین نتایج حاصل از رگرسیون نشان میدهد که اخلاق اسلامی کار نقش مهمی در تعهد مدیران وکارکنان اداری آموزش وپرورش نسبت به سازمان خود دارند . لذا سازمانهای آموزشی با توسعهی الگوهای اخلاق اسلامی کار در بین مدیران وکارکنان ، میتوانند تعهد آنها را نسبت به سازمان افزایش دهند .
واژگان کلیدی : تعهد سازمانی ، اخلاق اسلامی ، کارکنان آموزش وپرورش
مقدمه
در جوامع اکثریت فعالیتها به صورت جمعی و گروهی در سازمانها انجام میشود. حال آنکه سازمانها و فعالیتهای درونسازمانی تحت هدایت و فرماندهی مدیران صورت میگیرد؛ لذا ویژگیهای فردی رهبران یا مدیران سازمانها در اثربخشی سازمان بسیار تأثیرگذار و تعیینکننده است. بهعبارتی دیگر اثربخش بودن مدیران سازمانها در افزایش بهرهوری سازمان نقشی عمده خواهد داشت. یکی از مهمترین عوامل انگیزشی در مدیران، تعهد سازمانی4 است. با توجه به تغییرات سریع و پیچیدگیهای روزافزون سازمانها و محیط پیرامون آنها حضور مدیران متعهد بسیار ضروری و پراهمیت است. "آندسته از سازمانهایی که به اهمیت نقش منابع انسانی در بهبود بهرهوری پی برده اند، ارزش نیروی کار متعهد و در صحنه را میدانند، بنابراین منابع مهم و انرژیهای فراوانی از مدیریت را صرف ایجاد محیطی میکنند که کارکنان بتوانند با حداکثر توان خود، در بهبود عملکرد سهیم باشند" - الهتوکلی و همکاران، . - 1388
"تعهد حالتی از شخصیت است که در آن فرد از طریق اقدامات و فعالیتهایی که انجام میدهد محدود و مقید شده و به دلیل انجام همین اقدامات این باور در فرد ایجاد میشود که باید چنین فعالیتهایی را تداوم بخشیده و درگیری مؤثر خویش را در انجام آنها اثبات نماید - سالانسیک5 به نقل از صلاحی، . - 1391بر اساس پژوهش های فراوانی که صورت گرفته است، بدیهی است که عوامل گوناگونی بر میزان تعهد افراد نسبت به سازمان، تأثیرگذارند که از آن جمله میتوان به اخلاق اسلامی کار6 اشاره نمود. در دین مبین اسلام نیز ابزار و روشهایی به جهت ایجاد و حفظ منافع فرد و جامعه مطرح گردیده است که از آن جمله ایجاد ارزشهای اخلاقی در اجتماع میباشد. "در اسلام، ارزش های پایدار و اخلاق در سازمان های جامعه که در واقع ابزار اصلی حل مشکلات اجتماعی است نکته کانونی رفتار سازمانی است و اخلاقگرایی به عنوان اصل مدیریت ما، لازمهی مدیریت سازمانهای به دور مانده از آن بهشمار میرود" - صمدی و مهدویخو، . - 1388
بررسی اصول اخلاقی از دید مدیریت مبحث وسیعی میباشد . "در دورهای از مدیریت که سخن از انعطاف سازمانها در مقابل تغییرات بازار مطرح میشود، قابلیت تغییرپذیری کارکنان و در عینحال، انگیزه برای این امر بسیار کلیدی است. بهعبارتی، سازمانها به این باور دست یافتهاند که هدایت و کنترل منابع انسانی فقط از طریق روشها و دستورالعملها و آئیننامهها مقدور نیست" - صمدی و مهدویخو، . - 1388لذا نهادینه نمودن ارزش های اخلاق اسلامی کار در هر سازمانی می تواند به عنوان راهی برای کنترل کارکنان سازمان محسوب شود؛ کنترلی که توسط خود فرد انجام می شود و منجر به افزایش تعهد وی نسبت به سازمان و اهدافش می گردد. مدیران متخلق به اخلاق اسلامی کار، مورد وثوق و متعهد، فضای سازمان را نیز به همین سمت سوق داده و در نهایت فرهنگ اخلاق اسلامی کار، اعتماد و تعهد را توسعه و ارتقاء خواهند داد - همتی ، . - 1392
در پژوهشهای مختلف نشان داده شده است که عوامل متعددی در افزایش و یا کاهش تعهد افراد نسبت به سازمان مؤثرند که از جمله میتوان به اخلاق اسلامی کار و .....اشاره نمود. " مدیریت مبتنی بر ارزش7اساساً یک فلسفه توانمند و حمایتی از ایجاد حداکثری ارزشها در سازمانها را ایجاد می کند" - لیزه، . - 1964 این اصطلاح اولین بار توسط جیم تاگارت 8 در سال 1994 بهکار رفت. مارک لکلرک9 ، معتقد است که، اخلاق 10را میتوان به عنوان یک ابزار مدیریت دانست، چرا که به وسیلهی آن افراد میتوانند در سازمان تا قله پیشرفت کنند" - لیزه، . - 1964 "اخلاق به استانداردهای رفتاری اشاره میکند که نشان میدهند مردم باید براساس کدامیک از ارزشهای خاص و اصول که درست تعریف شدهاند، رفتار کنند" - پینل و ایگان11، . - 2000در دین مبین اسلام نیز، اساس اخلاق در قرآن است، "زیرا قرآن در تمام حوزه های زندگی از انسان محافظت مینماید" - رخمان و حسن، . - 2011
با توجه به مطالب ذکر شده میتوان اذعان نمود »امروز بیش از هر زمان دیگری مدارس ما نیاز به رهبران اخلاقی دارند - «پیپکین، . - 2000در دنیای پیچیده ی امروزی ، سازمانها از اهمیت بسیاری برخوردارند و محققان متعددی به دلیل اهمیت روزافزون نیروی کار موجود در سازمانها ، که از آنها با عنوان سرمایه های انسانی سازمان یاد میشود ، به پژوهش پیرامون متغیرهای سازمانی پرداخته و در تلاشند تا به افزایش کارایی و اثربخشی سازمانها کمک نمایند . یکی از این سازمان ها که همواره مورد توجه و اهمیت پژوهشگران و حتی دولتمردان قرار دارد، سازمان آموزش و پرورش میباشد؛ سازمان آموزش و پرورش به دلیل داشتن وظیفهی مهم و بنیادی تربیت انسان، همواره در صدر توجه برای بازشناسی متغیرهای سازمانی بوده است - همتی ، . - 1392
"در سالهای اخیر، تعهد کارکنان نیروی محرک قوی در موفقیت یک سازمان بهشمار میرود" - کولورسون12 به نقل از طراویان، . - 1385 "تعهد یکی از ارکان اصلی اخلاق در هر جامعه است. به همین دلیل، این مفهوم، عضویت محوری در تمام نظریه های اخلاق دارد" - یقینلو به نقل از صمدی و مهدویخو، . - 1388همچنین در اینباره، استرون - 1377 - 13 با جمعبندی نتایج حاصل از برخی تحقیقات بیان می دارد که "هر چه فرد در شغل محوله دارای سطح بالاتری از مسئولیت بوده، استقلال داشته و شغل مورد علاقه و غیر تکراری باشد، تعهد سازمانی نیرومندتری را ابراز میدارد؛ در عوض فرصتهای ترفیع شغلی کمتر، تنش بیشتر و ابهام شغلی، میزان تعهد سازمانی را نزد افراد تضعیف مینماید، همچنین هر چه فرد امکان یافتن شغل مطلوبتر و برتر از شغل کنونی خود را داشته باشد، تعهد سازمانی تضعیف میشود" - گل پرور و عریضیسامانی، . - 1385
وجود مؤلفهای به نام ارزشهای اخلاقی نیز یکی از مؤلفههای مؤثر بر تعهد سازمانی می باشد. لذا برخورداری رهبران از ارزشهای اخلاقی موجب تعهد بیشتر آنها نسبت به سازمان میشود. "امروزه فساد اخلاقی در سازمان به عامل بزرگ ایجاد مشکلات مختلف در جامعه تبدیل شده است؛ بنابراین به دلیل کاهش معیار رفتار در سازمانها، پژوهشگران ترغیب شدند تا به مبانی نظری برای این پدیده در جامعه بپردازند" - سلیمانی و نیازآذری، . - 2011از ابزارهای اساسی و مهم برای رهبر، مجهز بودن به سلاح اخلاق و ارزشهای اخلاقی میباشد . باتچر - 1997 - 14 معتقد است که، "رفتار اخلاقی و مؤثر رهبری در هم تنیده شدهاند و جدایی ناپذیرند"، وی همچنین در پژوهش خود متذکر میشود، "تصمیمگیری اخلاقی، یکی از تعهدات فرد در موقعیت رهبری است" - پیپکین، . - 2000
اهمیت متخلق بودن رهبر به اخلاقیات تا بدین حد است که می توان گفت: »رهبری که فاقد رفتار اخلاقی باشد می تواند خطرناک و مخرب و حتی سمی باشد - «طور و افوری15، . - 2009"یکی از نگرشهای مثبت در سازمانهای اخلاقگرا تعهد سازمانی است، کارکنان متعهد، اهداف و ارزشهای سازمانی را پذیرفتهاند و امیدوارند که با سازمان بمانند و تمام تلاش خود را برای تعالی آن بهکار گیرند" - نادی و حاذقی، . - 1390بنابراین، ایجاد اخلاق اسلامی کار در بین مدیران به جهت افزایش حضور رهبران آموزشی متعهد در سازمان آموزش و پرورش، از ضروریات سازمانهای آموزشی میباشد؛ لذا نتایج کاربردی این پژوهش، شاید بتواند در افزایش میزان تعهد سازمانی مدیران در ابعاد تعهد عاطفی، هنجاری و مستمر، مؤثر واقع شود.
همچنین رابطهی متخلق بودن مدیران سازمانهای آموزشی به اخلاق اسلامی کار بر تعهد سازمانی ایشان را تبیین می نماید.پیشینه ی پژوهش مطالعات یوسف2000 - 16 و - 2001 و علی و الکاظمی - 2007 - 17 نیز نشان داد که "بین اخلاق اسلامی کار و تعهدسازمانی،رضایت شغلی و وفاداری رابطهی معناداری وجود دارد" - هاشم18، . - 2001صمدی و مهدویخو - 1388 - در مقالهای تحت عنوان "بررسی تأثیر اخلاق مدیریتی بر تعهد سازمانی کارکنان اداره کل امور مالیاتی استان همدان - مطالعه موردی - " به بررسی این موضوع پرداخته است. ایشان معتقدند اخلاق یک ضرورت و لازمه جامعه سالم است و به علت کارکردها و پیامدهای مثبت فردی، سازمانی و اجتماعی آن است که همواره توجه دانشمندان، مربیان و مدیران سازمانها را برانگیخته است تا برای حفظ و ارتقای سطح آن کوشش نمایند. مبانی نظری پژوهش بیانگر آن است که بین اخلاق مدیریتی و تعهد سازمانی کارکنان رابطه مثبت و مستقیمی وجود دارد.
