بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف رابطه امید و شادکامی با خودکارآمدی تحصیلی در دانشآموزان انجام شد. روش پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه دانشآموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان کاشان در سال تحصیلی 1394-95 بود که با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای طبقه ای متناسب با جنسیت و براساس جدول کرجسی و مورگان - 1970 - تعداد 431 دانش آموز 187 - پسر و 244 دختر - انتخاب شدند و به پرسشنامههای امید اسنایدر - 1991 - ، شادی ذهنی لیبومیرسکی - 1999 - و خودکارآمدی تحصیلی مک ایلروی و بانتینگ - 2001 - پاسخ دادند.
دادهها از طریق آزمون معناداری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون به روش رود همزمان دادهها به وسیله نرم افزارSPSS-22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادکه هر دو متغیر امید و شادکامی با خودکارآمدی تحصیلی دانشآموزان رابطه مثبت معنادار داشته و میتوانند آنرا پیش بینی کنند. نتایج تلیحا به این معناست که توجه به امید و شادکامی برای موفقیت تحصیلی بیشتر و ارتقاء بهداشت در دانشآموزان میتواند از اهمیت بسیاری برخوردار باشد. از این رو، پیشنهاد میگردد تا در برنامه آموزشی مدارس تمهیدات لازم جهت افزایش امید و شادکامی دانشآموزان صورت گردد.
مقدمه
دستیابی به موفقیت تحصیلی و پیشرفت به عنوان هدف غایی فراگیران و نظام آموزشی هر کشوری تلقی میشود، که تحقق این امر متأثر از عوامل متعددی است. در تبیین این مطلب توجه به دیدگاه فراگیران درباره تواناییهایشان دارای اهمیت بوده و روشنگر بعد مؤثری در جریان عملکرد تحصیلی موفقیتآمیز در فراگیران است. باورهای دانشآموزان در مورد تواناییهایشان برای انجام فعالیتهای تحصیلی با انگیزه تحصیلی در ارتباط است و بهبود باورهای خودکارآمدی تحصیلی در دانشآموزان میتواند سبب بهبود انگیزه تحصیلی آنها شود - روحی و همکاران، . - 1392 خودکارآمدی و عوامل موثر بر آن سالهاست که در کانون توجه روانشناسان پرورشی و دیگر کارشناسان آموزش و پرورش جای دارد.
در سالهای گذشته، نگرش کارشناسان و پژوهشگران در این زمینه، از عوامل رفتاری به سوی ریشههای شناختی گردیده است. در میان این دیدگاهها، دیدگاه شناختی-اجتماعی که تعیین کنندههای کنش را از لحاظ شناختی، فراشناختی و انگیزشی بررسی میکند، توجههای بسیاری را به سوی خود کشانده است. تاثیرات و تأثرات خودکارآمدی تحصیلی در رابطه با سایر عوامل نتایج قابل توجهی را به بار آورده است.
باورهای خودکارآمدی به عنوان برداشت افراد از دامنه خاصی از تواناییها برای انجام اقدامات لازم برای رسیدن به اهداف ارزشمند تعریف شده است - گالاهر3، . - 2012 خودکارآمدی تحصیلی ادراک شده به عنوان بخشی از باورهای خودکارآمدی عمومی به تعداد مهارتهای شخص مربوط نمی شود، بلکه به باورهایی همچون، مطالعه کردن، انجام فعالیتهای پژوهشی، پرسیدن سؤال در کلاس درس، ارتباط موفقیت آمیز با اساتید، برقراری روابط دوستانه با دیگر دانشجویان، گرفتن نمرههای خوب، شرکت در بحثهای کلاسی و غیره اشاره دارد به گونهای که شخص باور دارد که تحت شرایط خاص و موقعیتهای تحصیلی و آموزشی میتواند انجام دهد.
افراد با کنجکاوی میتوانند از راه حلهای مناسب برای حل مشکلات خویش بهره ببرند و از خود استقامت بیش تری برای حل مسائل تحصیلی نشان دهند - بندورا4، . - 1997 دانشآموزان با حس خودکارآمدی پایین از انجام کارها و تکالیف خودداری میکنند؛ و اعتقاد دارند که باید کارها را به آسانی انجام دهند. اما افرادی که احساس خودکارآمدی بالاتری دارند، در انجام تکالیف خود بیشتر تلاش کرده و پایداری بیشتری را نشان میدهند.
مطالعات مربوط به خودکارآمدی تحصیلی نشان میدهند که باورهای دانشآموزان در مورد ظرفیتهایشان با موفقیت در مدرسه و احساس رضایت مرتبط است - هسیچ6 و همکاران،2006؛ سپهریان آذر و محمودی، - 2014 و ارزیابی خودکارآمدی تحصیلی در محیطهای کلاسی، امکان ارزیابی باورهای دانشآموزان درباره ظرفیتهایشان را فراهم میسازد - دارمان7، . - 2001 اگر دانشآموزان باور داشته باشند که موفق خواهند شد، مهارتها و رفتارهایی را گسترش میدهند که موفقیت شان را افزایش میدهد - آلتونسوی8 و همکاران، . - 2010
یکی از متغیرهایی که پیش بینی میشود با خودکارآمدی تحصیلی دانشآموزان در ارتباط است امید میباشد. در روان شناسی مثبت نگر، اعتقاد بر آن است که سازههایی همچون امید، میتواند از افراد در برابر رویدادهای استرس زای زندگی حمایت کند. پژوهشهای مختلف آثار سودمند امید را بر سلامت جسمانی و روانی - کلاسن9 و همکاران، - 2001 و رابطه مثبت آن با احساس خود ارزشمندی، و حرمت خود - اسنایدر10، 2002؛ به نقل از طاهری و همکاران، - 1391 را تایید کردهاند. اسنایدر - 2002 - معتقد است، امید خصیصه فعالی است که داشتن هدف، قدرت برنامه ریزی و راهبردهای دستیابی به هدف، توجه به موانع دستیابی به هدف و توانایی رفع آنها را در برمیگیرد. هونگ و چویی - 2013 - 11 امید را به عنوان یک محرک روان شناختی مثبت که موجب موفقیت در انجام تکالیف میشود، به کار بردهاند. امید دارای سه مولفه اهداف، تفکر گذرگاه و عزم راسخ یا تفکر کارگزار است که به عنوان اهداف اساس نظریه امید میتوانند کوتاه مدت یا بلند مدت باشند.
تفکر گذرگاه به توانایی فرد در ایجاد گذرگاههایی برای رسیدن به هدف مربوط میشود و راههای عملی را برای اهداف خواسته شده به وجود میآورند. تفکر گذرگاه اغلب قابل مشاهده در گفتار درونی از قبیل "من راهی برای انجام این کار پیا خوهم کرد" است و تفکر کارگزار یا عزم راسخ شامل راهبردهایی از توانایی فرد در ایجاد حرکت به سمت هدف است - باران اولادی و همکاران، . - 1391 بنابراین امید حالت هیجانی مثبتی است که در آن افراد احساسی از کارگزار و گذرگاه برای رسیدن به اهداف دارند - سانتیلی12 و همکاران، . - 2014 به عبارت دیگر، امید توانایی طراحی گذرگاههایی به سوی اهداف مطلوب، به رغم موانع موجود و عامل انگیزش لازم برای استفاده از این گذرگاهها است - اسنایدر، . - 2002
بنابراین، نظریه امید نظریه شناختی است که توضیح میدهد، افراد چگونه از مسیرهای تفکر گذرگاه و کارگزار که انگیزه نامیده میشوند، برای رسیدن به هدف استفاده میکنند - اسنایدر، . - 2002 این نظریه بر انگیزش و یا باورهایی تاکید میکند که راهکارهای شناختی لازم را برای کسب نتایج مطلوبب ایجاد میکنند. طبق این مفهوم، امید زمانی نیرومند است که اهداف ارزشمندی را در برگیرد و با داشتن موانع چالش انگیز ولی برطرف شدنی احتمال دستیابی به اهداف را داشته باشد - عظیمی و همکاران، . - 1391 افراد امیدوار نسبت به آینده دیدگاه مثبتی دارند، این چشم انداز مثبت به انها کمک میکند تا انگیزه خود را افزایش دهند و تجربههای نو کسب نمایند.
پژوهشها نشان داداهند که امید با خودکارآمدی همبستگی مثبت - ملتفت و ساداتی، - 1388 و با تنش و اضطراب همبستگی منفی دارد - ولز 2005، چانگ و دیسایمون . - 2001 نتایج پژوهش سایپو - 2010 - 14 نشان داد، دانشآموزانی که از نظر جهت گیری اهداف پیشرفت و تحصیل در سطح بالایی قرار دارند، از سطح امید و خودکارآمدی بالاتری برخوردارند. اسنایدر و همکاران - 1991 - مقیاس امید را بر روی 348 دانشجو در دانشگاه کانزاس اجرا کردند و به بررسی افرادی پرداختند که از نظر امید در سطوح بالا و پایین قرار داشتند. دانشجویان برخوردار از امید بالا احساس اطمینان و نیرومندی همراه با احساس متعالی خود ارزشی، رضایت تحصیلی و سطح پایینی از افسردگی را گزارش کردند. دانشجویانی که از امید کمتری برخوردار بودند، علایم افسردگی بیشتر و روابط بین فردی کمتری توانایی کمتر در فراموش کردن اشتباهات خود و انگیزه تحصیلی کمتری نسبت به دیگران داشتند.
