بخشی از مقاله
چکیده
هدف اصلی پژوهش بررسی رابطه بین توانمندسازی کارکنان با عملکرد شغلی آموزگاران مدارس ابتدایی اقلید بود. جامعه آماری این پژوهش را کلیه آموزگاران شهرستان اقلید به تعداد 370 نفر تشکیل داده اند که با استفاده از نمونهگیری تصادفی طبقه ای-نسبی- تعداد 180 نفر - 107 زن، 73 مرد - ، به عنوان نمونه آماری براساس جدول کرجسی و مورگان انتخاب شدند. برای گردآوری دادههای مورد نیاز از دو پرسشنامه استاندارد: -1پرسشنامه توانمندسازی -2 پرسشنامه عملکرد شغلی استفاده شد.
برای به دست آوردن روایی پرسشنامهها از روش روایی محتوایی استفاده شد. ضریب پایایی محاسبه شده برای پرسشنامهها نیز به ترتیب0/89، 0/91 برآوردگردید. برای تجزیه و تحلیل یافتههای پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده گردید. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نیز نشان داد که رابطه مثبت و معنیداری بین توانمندسازی با عملکرد شغلی وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه بیانگر آن است که ابعاد توانمندسازی، میتوانند پیش بینی کننده ی عملکرد شغلی باشند.
مقدمه
مهمترین سرمایه ی سازمان ها و عامل تحقق اهداف و برنامه های هر سازمان افرادی هستند که در آن کار می کنند. صاحبنظران معتقدند که بدون نیروی انسانی ماهر و توانمند، متعهد و خشنود تحقق اهداف سازمانی غیر ممکن است. امروزه عصر تغییرات سریع و عدم اطمینان نسبت به آینده و فقدان اطلاعات در دسترس وکافی جهت تصمیم گیری برای مدیران است. تغییراتی که اگر سازمان خود را با آن همراه نکند، چه بسا سازمان را به ورطه نابودی کشاند.
مهمترین عامل ایجاد و موفقیت تغییر در سازمان نیروی انسانی سازمان می باشد، به کارگیری روشهای صحیح مدیریتی و همچنین ارتقاء سطح توانمندی کارکنان، انگیز آنان را برای ارتباط پایدار و طولانی با سازمان افزایش می دهد - عسگر اوغلی و عابدی،. - 1392 امروزه داشتن کارکنان توانمند و متعهد به عنوان مهمترین منبع سازمان در نظر گرفته می شود. نیروی انسانی، اساس ثروت واقعی یک سازمان است و محیط های کاری امروزی نیاز به کارکنانی دارند تا اینکه تصمیم های مناسب بگیرند و برای مشکلات موجود، راه حل هایی سازنده ارائه دهند، در نتیجه کارکنان یک سازمان باید توانمند باشند و مسئولیت نتایج حاصله را نیز بر عهده گیرند.
توانمندسازی یک جهت گیری کاری فعال است که در آن یک فرد توان و تمایل دارد که زمینه و نقش کار خود را شکل دهد و آن را نمایان سازد - حلاجیان، ثریایی، احمدی،. - 1391 عملکرد فرد در یک سازمان به نوع شخصیت او و نقش سازمانی که به عهده دارد و نیز به موفقیت و شرایط سازمانی بستگی دارد . این شرایط به عنوان محیط، فرهنگ، احساس، مهارت های ارتباطی، توانمندسازی، عملکرد شغلی مورد مطالعه و توجه قرار گرفته است. احساس توانمندسازی کارکنان را قادر می سازد که احساس کنند می توانند در کارشان به طور شایسته عمل کنند.
عملکرد شغلی به عنوان یکی از متغیرهای مهمی است که در مطالعات رفتار سازمانی از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است، عملکرد شغلی در واقع میزان بازده ای است که به موجب اشتغال فرد در سازمان اعم از خدماتی و تولیدی حاصل می شود و تحت تاثیر دو عامل یعنی توانایی کارکنان برای انجام دادن وظایف شغلی و نیز وجود انگیزه در آنان می باشد، افراد اگر صرفا توانایی و انگیزه های لازم را داشته باشند کارهای خود را خوب انجام می دهند.
عملکرد شغلی به عنوان ارزش کلی مورد انتظار هر سازمان شاخصی جهت تعیین سطح بازدهی و بهره وری آن به شمار می رود در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی سازمان ها پایین بودن میزان عملکرد شغلی و به تبع آن بعضا ترک خدمت کارکنان و به ویژه کارکنان متخصص و ارزشمند است که صدمات جبران ناپذیری به سازمان وارد می کند - پیریایی و همکاران،. - 1392 از طرفی سازمانهای آموزشی تاثیر گذارترین سازمانها برروی زندگی افراد هستند، مخصوصا مدارس که عملکرد شغلی آموزگاران آنها به طور مستقیم آینده فرزندان این مرز و بوم را رقم می زند، لذا هدف این پژوهش بررسی رابطه توانمند سازی و عملکرد شغلی آموزگاران بود.
بیان مسئله - مبانی نظری - و پیشینه تحقیق
شتاب دگرگونی ها هر روز بر میزان ابهام، عدم قطعیت و پیچیدگی سازمان ها می افزاید و این امرشایستگی های کلیدی اثربخشی را دچار تغییر اساسی می کند. برای حفظ شایستگی های پایدار و تعادل پویا در این محیط پرتلاطم، تجهیز شدن به نیروی انسانی مناسب و توانمند، به اصل حیاتی تبدیل شده است. در این میان توانمندسازی یک تکنولوژی مؤثر، پیشگام و ابزار مشارکت اعضای گروه در کامیابی سازمانهاست. بکارگیری این ابزار به مدیران امکان می دهد تا از دانایی، مهارت، تجربه و انگیزه همه افراد سازمان بهره برداری کنند - عبدالهی و نوه ابراهیم، . - 1385 توانمند سازی برداشتن موانع رشد، ترغیب تعهد به اهداف، ترغیب خطر پذیری، خلاقیت و نوآوری و قادر ساختن افراد به حل مشکل، افزایش مسئولیت و از بین بردن ترس است.
به طور خلاصه توانمند سازی، خاتمه دادن به هر چیزی است که موجب توقف رشد، آزادی عمل ، اعتماد به نفس ، مشارکت و همکاری افراد می شود - عقلمند و اکبری، . - 1384 توانمندسازی به فرایندی اطلاق میشود که طی آن مدیر به کارکنان کمک میکند تا توانایی لازم را برای تصمیمگیری مستقل به دست آورند. این فرایند نه تنها در عملکرد افراد بلکه در شخصیت آنان نیز مؤثر است. مهمترین مفهوم توانمندسازی، واگذاری اختیار به پایینترین سطوح سازمان است - ابطحی و عابس، . - 1386
توانمندسازی وقتی موفقیت آمیز خواهد بود، که:-1 خود اثربخشی- 2 خود سامانی -3 خود پذیرشی - 4 خود احساسی -5خود ارزشمندی -6 خود اعتمادی، در افراد سازمان حاصل آمده باشد - موی ملیندا حی وهنکین آلن.بی،. - 2006 که به قطع یقین در این موفقیت عواملی چون :ویژگی های شخصیت فردی افراد- کانون کنترلی و نظارتی، احساس عزت نفس و تعلق خاطر کارکنان،- نظام انگیزشی، - نظام ارزش ها- کارکردهای مشارکتی، گروهی کردن کار-شفاف سازی های نقش ها، -شرح وظایف، دسترسی به منابع و اطلاعات،- توزیع و تفویض اختیارات، - ترسیم جایگاه فردی در جایگاه سازمانی، حمایت های اجتماعیB سیاسی درون سازمانی،-کارآمدی فرهنگ و جو سازمانی، - نظام های آموزشی و یادگیری و شرایط انجام نظام پاداش ها آنطور که شایسته و بایسته بسترسازی، آماده سازی و فرهنگ سازی سازمانی است، نقش آفرین و اثرگذار خواهند بود.
از سوی دیگر در مورد عملکرد شغلی نیز دیدگاه های مختلفی ارایه شده است، عملکرد شغلی در واقع مجموع رفتارهایی که افراد، در ارتباط با شغل از خود بروز می دهند یا به عبارتی میزان محصول، پیامد و یا بازده ای که به موجب اشتغال فرد در شغل خود، حاصل می گردد، تعریف می شود - رشید پور، . - 2000 براساس شاخص های ارزیابی عملکرد معلمان، در مدرسه ی کمبریج - 2006 - 1 شاخص های عملکرد شغلی معلمان در قالب برنامه ریزی آموزشی، آموزش، ایجاد محیط یادگیری مناسب، تعامل با والدین، همکاری با سایر کارکنان، رشد حرفه ای و بازخورد به فراگیران طبقه بندی شده است.
دو عامل توانایی و انگیزش را در عملکرد شغلی موثر می داند وی بیان می کند که جهت توانمند کردن افراد می بایستی آن ها را آموزش داد و برای برانگیختن آن ها باید از عوامل انگیزشی استفاده کرد، در واقع دو عامل انگیزشی و آموزشی در عملکرد شغلی افراد از دید وی نقش تعیین کننده دارند. در این تحقیق، میزان انجام گرفتن وظایف و مسئولیت های محول شده به کارکنان برابر با عملکرد شغلی دانسته شده است.
عملکرد شغلی افراد تحت تأثیر انگیزش، توانایی ها، خصوصیات، وضوح نقش ها و فرصت فعالیت می باشد و توانایی منابع انسانی نیز خود تابع دانش شغلی و مهارت در انجام وظایف و فعالیت های شغلی است - رابینز،. - 1997 دانیل - 2008 - 3 پژوهشی با عنوان رابطه بین توانمندسازی معلمان و کاربرد انواع قدرت نزد مدیران انجام داده است. در این پژوهش انواع منابع قدرت، سطح توانمندسازی معلمان و موانع و تسهیلات توانمندسازی مورد مطالعه و جست و جو قرار گرفته و شش ویژگی توانمندسازی معلمان را اینگونه نام برده است: تصمیم گیری، رشد حرفه ای، مقام و منزلت، خود اثربخشی، استقلال و تأثیرگذاری معلم. تحقیقات مختلف انجام شده در مورد عوامل موثر بر عملکرد شغلی نشان داده اند که ویژگی های فردی کارکنان نظیر توانایی، دانش و مهارت، ویژگی های شخصیتی، انگیزش و سخت کوشی، از جمله مهمترین عوامل موثر بر عملکرد شغلی هستند.
در تحقیق خود چهار نوع عملکرد سازمانی را که متأثر از عملکرد نیروی انسانی است برشمرد که یکی از آن ها پیامدهای بازار سرمایه شامل قیمت و بازده سهام است. واگنر - - 2010 در پژوهشی نشان داد بین توانمندسازی کارکنان و عملکرد شغلی رابطه معنا داری وجود دارد. گرجی - 1389 - با انجام پژوهشی نتیجه گرفت بین توانمندسازی و عملکرد سازمانی رابطه معناداری وجود دارد. در پژوهش موذن زاده و همکاران - 1390 - نتایج حاصل از تحلیل همبستگی نشان داد که بین وضعیت عملکرد شغلی با میزان مهارت حرفه ای، رضایت شغلی و میزان ویژگی های حرفه ای آموزشگران رابطه ی مثبت و معناداری وجود دارد. عسگر اوغلی و عابدی - - 1392 به بررسی رابطه رابطه توانمندسازی کارکنان با عملکرد شغلی پرداختند، نتایج آزمون فرضیه ها نشان از تأیید آنها با ضریب اطمینان %99 را دارد.
همجنین یافته های تحقیق نشان می دهد، بین توانمندسازی و هر یک از ابعاد توانمندسازی روانشناختی - خود اثربخشی، خود مختاری، مؤثر بودن، معنی دار بودن و اعتماد - با عملکرد شغلی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد. کارکنان توانمند به سازمان و خودشان نفع می رسانند، آنها مشاغل و زندگی خود را بیشتر دارای هدف حس می کنند و درگیری آنها مستقیماً به بهسازی مستمر در سیستم ها و فرآیندهای محل کار تبدیل می شود.
در سازمان توانمند کارکنان با هیجان و افتخار بهترین افکار و ابداعات خود را پیاده می سازند، علاوه بر این با احساس مسئولیت کار می کنند و منافع سازمان را بر منافع خود ترجیح می دهند. از این رو موضوع توانمند سازی کارکنان از اهمیت بالایی در سازمان ها برخوردار می باشد. همچنین عملکرد شغلی آموزگاران به طور مستقیم بر یادگیری دانش آموزان و موفقیت تحصیلی آنان موثر است، ولی با توجه به اهمیت آن تاکنون عملکرد شغلی و توانمندسازی آموزگاران کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
سوال های پژوهش
-1 آیا بین توانمندسازی و ابعاد آن با عملکرد شغلی، دراداره ی کل آموزش و پرورش استان فارس رابطه وجود دارد؟
- 2 کدام یک از مولفههای توانمندسازی می توانند عملکرد شغلی کارکنان را پیش بینی کنند؟
روش شناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی- همبستگی میباشد، جامعه آماری این پژوهش را کلیه آموزگاران شهر اقلید به تعداد 370 نفرتشکیل دادند که با استفاده از نمونهگیری تصادفی طبقه ای-نسبی- تعداد107 زن و 73 مرد به عنوان نمونه آماری بر اساس جدول کرجسی و مورگان انتخاب شدند. جهت گردآوری دادههای مورد نیاز از دو پرسشنامه استاندارد استفاده شد. پرسشنامه توانمندسازی کارکنان توسط اسپریتزر - 1995 - طراحی شده است که در 12سوال چهار بعد موثر بودن - 3گویه - ، معنی داری 3 - گویه - ، احساس شایستگی 3 - گویه - و حق انتخاب - خود تعیینی - 3 - گویه - را می سنجد. پرسشنامه عملکرد شغلی که توسط پاترسون6در سال 1990 ساخته شدودارای 15 گویه می باشد.
