بخشی از مقاله
چکیده
خلاقیت درعصر سازمان های دانش محور به عنوان یک مزیت رقابتی پایدار محسوب می گردد. بنابراین مدیران ورهبران سازمان ها در راستای ارتقا ی آن از مکانیسم های مختلفی جهت بالابردن سطح رضایت مندی کارکنان و تقویت رفتارهای شهروندی در محیط کار از طریق تامین نیازها و خواسته های مادی و روانی آنان دست به این مهم می زنند. هدف تحقیق حاضر بررسی تاثیر رضایت شغلی کارکنان برخلاقیت از طریق میانجی گری متغیر رفتارشهروندی سازمانی می باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش گرد آوری اطلاعات از نوع تحقیقات میدانی - توصیفی بشمار می رود. جامعه آماری پژوهش را کارکنان اداره پست در استان آذربایجان غربی تشکیل داده که روش نمونه گیری آن، طبقه ای تصادفی وحجم نمونه آن از طریق فرمول کوکران به تعداد 138 نفر انتخاب گردیدند. تجزیه و تحلیل داده ها به روش روابط علی نشان داد که، رضایت شغلی به طور مستقیم به میزان 49 درصد از تغییرات خلاقیت را تشریح می کند، و همچنین به طور غیر مستقیم با میانجی گری رفتارشهروندی سازمانی به میزان 31 درصد از تغییرات خلاقیت را تبیین می نماید.
کلمات کلیدی: رضایت شغلی،رفتارشهروندی سازمانی،خلاقیت
.1 مقدمه
امروزه خلاقیت و نوآوری برای سازمانهای عصر دانش و رقابت، در حکم رمز بقاء و کلید موفقیت بشمار می رود. تحولات پر شتاب جهانی در علم وتکنولوژی و فناوری اطلاعات،صنعت، مدیریت و به طور کلی ارزشها و معیارها تمام سازمان ها و شرکت ها را بر آن داشته که اهداف و گرایش و علایق حویش را در بکار گیری خلاقیت هدایت کنند. اندیشمندان مدیریت خلاقیت را محور حرکت های جهانی در قرن 21 می دانند.خلاقیت داشتن توانایی و قدرت نگاه متفاوت به محیط پیرامون می باشد.یعنی توانایی ارائه ایده های نو و بدیع و استفاده بهینه و متفاوت از امکانات و منابع بشمار می رود. عوامل و شرایط محیطی و سازمانی زیادی در پرورش و بروز خلاقیت افراد در سازمان ها موثر می باشند که درصورت مهیا شدن آنها می توان امیدواربود که ایده های جدید و روش های متفاوت و خلاق انجام کارها و فعالیت ها به منصه ظهور برسند.
از جمله این عوامل رفتارشهروندی سازمانی و وجود رضایت شغلی در افراد و کارکنان می باشد. رفتارشهروندی سازمانی یکی از ابعاد مهم جامعه شناختی سازمان های کنونی بحساب می آید. و شامل رفتاری کاملا داوطلبانه است که، نظام پاداش دهدی، قابلیت شناسایی آن را به صورت مستقیم و یا ضمنی ندارد ولی در مجموع عملکرد موثر را در سازمان را افزایش می دهد که شامل رفتارهایی نظیر؛ نوع دوستی،جوانمردی، خوش خویی، ادب و مهربانی،فضیلت اجتماعی ووظیفه شناسی می باشد که درصورت وجود این رفتارها در هر سازمانی مطمئنا جو مساعد و مناسب برای رشد و پرورش افرادخلاق ونوآور فراهم می گردد.
از طرفی دیگر رضایت شغلی کارکنان یعنی داشتن احساس لذت و مثبت از شغل به موتور محرکه برای گذشت و ایثار در راستای تحقق اهداف سازمانی این انگیزه کاری و تلاش برای ارائه راه های نو و جدید برای انجام فعالیت ها و ایده های جدید را تسریع می کند در حقیقت رضایت شغلی و رفتارهای شهروندی لازم و ملزوم یکدیگرند و زمینه را برای پرورش کارکنانی خلاق و با گذشت و نوع دوست و وظیفه شناس فراهم می نمایند. سازمان هایی که نیازهای روحی و مادی کارکنان خویش را تامین نموده و به جایگاه افراد و شایستگی آنها اهمیت و بهاء می دهند در قبال آن شاهد کارکنانی با گذشت و ابثارگر هستند که حاضرند حتی در خارج از وقت اداری و قانونی برای سازمان کار کنند. ودر مسیر تحقق اهداف سازمان از خود رفتارهایی چون؛ گذشت،ادب و احترام، جوانمردی و خلاقیت نشان دهند.بنابراین رفتارهای شهروندی و رضایت شغلی دو مکانیسم کارآمد واثرگذار در پرورش کارکنانی نوآور و خلاق می باشند.
.2 بیان مساله
در دنیای پر رقابت کنونی سازمان ها پیوسته در جستجوی شیوه های جدیدی در راستای حداکثر نمودن کارآیی و اثربخشی کارکنان خود می باشند. هر چند تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات در عصر دانش محور و عصر اطلاعات پیشرفت های شگرفی داشته اند ولی باز هم نقش نیروی انسانی در عملکرد کلی سازمان ها بر کسی پوشیده نیست. نیروی انسانی سرمایه اصلی و تاثیرگذار بحساب آمده و مدیران و رهبران سازمان ها در پی بهره مندی از ظرفیت های بالای آنها به شیوه ها و مکانیسم های مختلفی می باشند.[1] چرا که ادامه حیات سازمان ها ودر حقیقت بقای آنها در رقابت با سایر رقبای خود به توانمندی و کارآیی نیروی کار بستگی دارد.
بهره برداری بهینه از تکنولوژی نیز منوط به وجود نیروی متخصص بوده و بدون انسان و برنامه ریزی های آن کاری از تکنولوژی بر نمی آید بدلیل اینکه با پیشرفت علم و دانش بشر هر روز تکنولوژی موجودنیز به تغییر و تحول و به روز کردن نیاز دارد و آن نیز از طریق دانش و فکر انسان نشات می گیرد. بنابراین چالش بزرگ سازمان ها در عصر کنونی ، همگامی با تغییر و تحولات روز دنیا است.[2] و برای این کار نیازمند نیروی انسانی کارآمد و با انگیزه و متعهد می باشند. کارکنانی که احساس مسئولیت کرده وعلاوه بر انجام وظایف قانونی و مشخص شده در پست های سازمانی، به صور ت داوطلبانه دست به انجام کارها و رفتارهایی بزنند که در شرح شغل قانونی آن بصورت رسمی تعریف نشده بلکه خود مختارانه و داوطلبانه آن رفتارها را در سازمان از خود بروز می دهند.
رفتارهایی نظیر؛ کمک داوطلبانه به همکاران خارج از وقت اداری ، کمک به افراد جدیدالاستخدام و تازه کار،شرکت در دوره ها یا جلساتی که الزامی به حضور آنها نبوده ولی داوطلبانه افراد در آن شرکت می کنند و به یافته ها و مهارت های خویش اضافه می نمایند تا در مواقع ضروری به کمک سازمان بیاید، دوری از رفتارهای نامطلوب در محیط کار همچون گلایه و شکوه،احترام به همنوعان وگذشت از منافع خویش بخاطر اهداف سازمان که همگی بصورت ارادی و داوطلبانه صورت می پذیرد و به خاطر انجام آنها هیچ نوع پاداشی شامل حال کارکنان نمی گردد. همه این رفتارها را اورگان و باتمان - - 1983 رفتارهای شهروندی می نامند.OCB
.[3] بعبارتی رفتاری فردی که داوطلبانه است، به طور صریح یا ضمنی توسط سیستم رسمی پاداش برانگیخته نشده است.و کارآیی سازمان را افزایش خواهد داد. کارکنان در صورتی به این چنین رفتارهایی دست می زنند که منافع و خواسته های آنان نیز از سازمان مد نظر قرار گیرد و بعبارتی مدیران ورهبران سازمان نیز نیازهای روحی و مادی و روانی و انسانی کارکنان را ملاحظه نمایند. و به سخن دیگر کارکنان از جوسازمانی، محیط کارو شغل خود رضایت داشته و احساس مثبت ویا لذت بخشی شغل خویش را درک نمایند. رضایت شغلی کارکنان یکی از مسایل مهم و تاثیر گذار در موفقیت سازمان ها بوده و مدیران نیز در پی کسب رضایت آنها هستند تا بتوانند به هر نحو ممکن در نیروی کار انگیزه ایجاد نموده و از توانایی آنان بیشترین استفاده را ببرند.[4] و گر نه کارکنانی که رضایت شغلی نداشته و از امنیت روانی و شغلی برخوردار نیست انتظار رفتارهای شهروندی سازمانی دور از انتظار خواهد بود بعبارتی حتما باید حداقل های ممکن کاری و انتظاراتی کارکنان در محیط کار تامین گردد.
در سازمان هایی که جوسازمانی مناسب و دوستانه و انسان مدارانه می باشد، و مدیران و رهبران سازمان فقط به فکر افزایش سود خویش به هر قیمتی نیستند و نیاز های روانی و مادی پرسنل خویش را عادلانه تامین می کنند و به آنها به عنوان یک انسان دارای احساس،شخصیت، عاطفه وجایگاه نگاه می نگرند در چنین محیط های کاری، کارکنان با انگیزه واحساس مسئولیت بیشتردرخدمت سازمان هستند و از شغل خویش رضایت دارند و بعبارتی احساس لذت می برند وسازمان واهداف آن را همچون اهداف زندگانی خود پنداشته و تعهد سازمانی بیشتری خواهند داشت در چنین فضایی حاضرند از وقت و منافع مادی خویش نیز در راستای تحقق اهداف سازمان بگذرند و همه نوع ایثارگری و گذشت را داشته باشند ومهم تر از همه از تمام ظرفیت های فکری و تجربی خویش در رفع مشکلات و ارائه ایده های نوین و خلاق وطرح های جدید برای انجام کارهای سازمان استفاده می کنند و به سخن دیگر با ارائه ایده ها و تفکرات جدید در تحقق اهداف سازمان تلاش می کنند.
.1-2 روش شناسی تحقیق
تحقیق حاضر به هدف، کاربردی و به لحاظ گردآوری داده ها، پیمایشی - توصیفی می باشد. جامعه آماری پژوهش را کارکنان اداره پست استان آذربایجانغربی تشکیل داده که به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی و حجم نمونه آماری نیز به روش کوکران به تعداد 132 نفر انتخاب گردید. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد خلاقیت، رضایت شغلی و رفتارشهروندی سازمانی استفاده گردید. که روایی آنها مورد تائید اسلتید فن بود. پایایی آنها به روش آلفای کرونباخ به ترتیب برابر با 0/96 ، 0/95 و 0/96 برای خلاقیت، رضایت شغلی و رفتارشهروندی سازمانی محاسبه گردید. تحلیل داده ها از روش مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای Spss و Smart.pls صورت پذیرفته است.
.2-2 فرضیه تحقیق
رضایت شغلی بر خلاقیت بصورت غیر مستقیم از طریق متغیر رفتارشهروندی سازمانی تاثیر دارد. رضایت شغلی بصورت مستقیم بر خلاقیت تاثیر دارد.
.3-2 یافته های تحقیق
